Capítulo 29
Mi ta cla pa enamoracion?
DEN HOPI país salimento cu hoven dje otro sexo ta ser mirá como un clase di diverticion romántico, un actividad di recreo. Pues, tin varios forma di salimento hunto. Pa algun hoven, enamoracion asina ta un asunto formal, bon organizá—flor, un bonita comimento, i un zunchi di despedida ta un parti dje agenda. Pa otro hende, enamoracion kier men pasa algun tempo hunto cu un hoven cu bo ta gusta dje otro sexo. Asta tin pareha cu ta ser mirá hunto constantemente pero cu ta bisa cu nan ta “amigo so.” Wel, sea cu nan ta yamé enamoracion, salimento hunto, of solamente mirando otro, esei generalmente ta sali mescos, esta, mucha homber i mucha muher ta pasa hopi tempo hunto socialmente, hopi bez nan so.
Salimento hunto asina no tabata e costumber den tempo bíblico. No obstante, ora esei ta ser hací cu inteligencia, cu cautela, i cu onor, salimento hunto ta un manera legítimo pa dos persona yega di conoce otro. I, sí, e por ta gozoso. Pero, esei kier men cu abo mester sali asina?
Bao di presion pa enamora
Bo por wel sintíbo bao di presion pa sali. Probablemente tur hoven cu bo ta conoce ta sali asina, i naturalmente bo no kier parce straño of diferente. Amigo i famía cu kier bo bon també por ponébo bao di presion pa sali. Ora un mucha homber a pidi Ana María di 15 aña di edad sali cuné, su tanta a consehé: “No ta importa si bo kier casa cu e mucha homber of no. Salimento hunto ta solamente un parti di bo desaroyo natural como un persona. . . . En todo caso, si bo semper ta nenga di sali cu mucha homber, nan lo no gustábo i ningun ta pidíbo mas.” Ana María ta corda: “E palabra di Tantan a baha hundo den mi. Mi por perde un bon oportunidad asina? E mucha homber tabatin su mes auto, i hopi placa; i mi tabata sa cu e por dunámi bon trato. Mi mester a sali cuné of no?”
Sin embargo, pa algun hoven, e presion ta bini di nan mes deseo pa amistad i cariño. Ana, di 18 aña di edad, a splica: “Mi tabatin mester di hende pa stimámi i apreciámi. Siendo cu mi no tabata íntimo cu mi mayornan, mi a acudi na mi mucha homber pa haya amistad i haya hende cu lo scuchámi confesa mi sintimento i realmente comprendémi.”
No obstante, hovenan no mag cuminza sali asina simplemente pa motibo cu nan ta síntinan bao di presion pa hacié! Entre otro cosnan, salimento hunto ta un asunto serio—un parti dje proceso di scoge un casá. Un casá? Claramente, casi tur hoven cu ta sali hunto no ta pensa mes di casa. Pero realmente, ki hustificacion por tin pa dos hoven di sexo opuesto cuminza pasa hopi tempo hunto si nan no ta investigando e posibilidad di casa cu otro? Alolargu, salimento hunto pa cualkier otro motibo casi siguramente lo resulta den cualkier cos, pero no den “gozamento.” Pakico?
E parti malu di salimento
Entre otro cosnan, hovenan ta den e tempo vulnerable di bida cu e Bijbel ta yama e “flor di hubentud.” (1 Corintio 7:36) Durante e tempo ei, bo por sinti impulso fuerte di deseo sexual. No tin nada malu den esei; esei ta un parti di crecimento.
Pero esei mes ta causa un problema grandi ora hovenan ta sali cu otro pasobra hovenan ta cuminzando siña domina tal sintimento sexual. Ta cierto cu bo por wel conoce e ley di Dios tocante relacion sexual i bo por tin deseo sincero pa keda decente. (Mira capítulo 23.) Sin embargo, un echo biológico di bida ta drenta den e wega: Mientras mas cu bo ta keda den compañía di un persona dje otro sexo, mas bo deseo sexual por aumenta—sea cu bo ta deseá esei of no. (Mira bladji 232, 233.) Ta asina nos tur a wordu trahá! Te cu bo yega na mas edad i ta mas den control di bo sintimento, salimento hunto por ta simplemente mucho grandi pa bo maneha. Desafortunadamente, hopi hoven ta descubri esei na moda penoso.
Un mucha homber a bisa: “Ora nos a cuminza sali hunto, . . . nos ni sikiera a tene man ni no a zunchi. Mi solamente kier a goza e placer di su compañía i conbersacion. Pero, e tabata mashá cariñoso i a sinta mashá pegá cu mi. Cu tempo nos sí a tene man i a zunchi. Esei a crea den mi un impulso sexual asta mas fuerte. Esei a afecta mi pensamento te ne punto cu mi a deseá di ser cerca dje, no pa conbersa so, sino pa tené, toqué i zunché. Mi no a keda satisfecho! Mi tabata bira loco mes cu pasion. Tabatin bez cu mi a sintími sin balor i yen di bergüenza.”
Tin poco di straña, anto, cu hopi bez salimento hunto ta culmina den relacion sexual inmoral. Un encuesta di varios cien tiener ta haya cu 87 porciento di mucha muher i 95 porciento di mucha homber a admiti cu relacion sexual tabata sea “basta importante of mashá importante” ora nan a sali hunto. Sin embargo, 65 porciento di mucha muher i 43 porciento di mucha homber a admiti cu nan tabatin contacto sexual aunque nan no tabatin gana di hacié!
Segun Loreta di 20 aña di edad, “Mientras mas nos a mira otro, mas enbolbí nos a bira. Zunchimento a perde smak i nos a cuminza mishi cu miembro íntimo di curpa. Mi nervio a daña totalmente pasobra mi a sintími asina sushi. Cu tempo mi enamorá també a spera pa mi ‘completa e obra’ . . . Mi a keda confundí i bruhá. Pero tur loke mi por a pensa tabata, ‘Mi no kier perdé.’ Mi a sintími mashá malu!”
Ta cierto cu tur pareha no a yega di tene relacion sexual; algun ta percura pa nan demonstracion di cariño para net promé cu relacion sexual. Pero kico ta sosode ora nan ta excitá sexualmente i no tin manera onorabel pa alivia nan sintimento? Esei ta garantiza frustracion. I tal frustracion no ta limitá na sintimento sexual.
Emocion kibrá
Considera e dilema di un mucha homber: ‘Mi a gusta Catán hopi na principio. Wel, mi ta admiti cu mi a convencele di haci algun cos cu e no a pensa tabata bon. Awor mi ta sintími sushi pasobra mi a perde interés. Con mi por bandona Catán sin ofendele?’ Ki un situacion dificultoso! I con bo por a sintíbo si bo tabata Catán?
Kibramento di curazón ta un maleza común di hovenan. Ta cierto cu un pareha hoven camnando man den man di otro por presenta un cuadro bonita. Pero ki posibilidad tini di cu e mesun pareha lo ta hunto ainda aki un aña, corda casa cu otro? Poco en berdad. Romance di hovenan, pues, casi ta semper un relacion condená, rara bez culminando den casamento, hopi bez terminando den curazón kibrá.
Sobre todo, durante bo añanan di hubentud bo personalidad ta den un estado di cambio continuo. Bo ta descubri ken bo tá, loke bo realmente ta gusta, loke bo kier haci cu bo bida. Hende cu ta interesábo awe por wel fadábo mañan. Pero, ora bo ta laga bo sintimento romántico florece, siguramente esei lo causa dolor. No ta un sorpresa cu varios investigacion a conecta “pelea cu bo enamorá” of “amor desilusioná” hunto cu situacion cu ta responsabel pé suicidio di hopi hoven.
Mi ta cla?
Dios ta bisa hovenan: “Alegra hoven [mucha homber of mucha muher], den bo hubentud, i laga bo curazón haci bon durante e dianan cu bo ta jonkuman, i camna den e camina di bo curazón i den e cosnan cu bo wowo ta mira.” Hoven en berdad tin e tendencia di “camna den e camina di [nan] curazón.” Sin embargo, hopi bez tal “camina” cu ta parce tanto gozoso ta termina den shagrinamento i calamidad. P’sei, e Bijbel ta duna e conseho den e sigiente textonan: “Kita shagrinamento for di bo curazón, i evita calamidad pa bo carni; pasobra hubentud i e flor di bida ta banidad.” (Eclesiastés 11:9, 10) “Shagrinamento” ta referi ne estado di ser profundamente molestiá of penosamente afligí. “Calamidad” kier men desaster personal. Tur dos por daña bo bida.
Esei kier men, anto, cu salimento cu mucha homber of mucha muher ta un fuente di shagrinamento i calamidad? No necesariamente. Pero esei ta posibel si bo ta sali pe motibo incorrecto (“pa goza”) of promé cu bo ta di edad pa hacié! P’sei, e sigiente preguntanan por yudábo ebalua bo mes situacion.
Salimento hunto por yuda of stroba mi crecimento emocional? Salimento hunto por limitábo na un amistad na un solo mucha homber. Pues, no por ta mas probechoso pa bo extende bo asociacion cu otro hende? (Compara cu 2 Corintio 6:12, 13) Un mucha muher yamá Susana a bisa: “Mi a siña desaroya amistad íntimo cu ruman muher cristian di mas edad den e congregacion. Nan tabatin mester di compañerismo, i mi tabatin mester di nan influencia firme. Pues, mi a pasa un rato pa tuma cofi. Nos a conbersa i a hari. Mi a cera berdadero amistad cu nan pe resto di mi bida.”
Door di tene hopi clase di amigo of amiga—bieu i hoven, soltero of casá, homber of muher—bo ta siña di mantene equilibrio rond di hende, incluyendo hende dje sexo opuesto cu hopi menos presion cu ora boso dos so ta sali hunto. Además, door di asocia cu pareha casá, bo ta alcanza un punto di bista mas realista di matrimonio. Mas tardi lo bo ta mihor prepará pa scoge un bon casá i cumpli cu e propósito di matrimonio. (Proverbio 31:10) Pues, un hovencita yamá Gail a conclui: “Mi no ta cla pa casa i establece un bida matrimonial. Mi ta yegando di conoce mi mes ainda, i mi tin cu alcanza hopi meta spiritual ainda. P’sei, ami realmente no tin mester di bira pegá cu ningun hende dje sexo opuesto.”
Mi kier causa ofensa sintimental? Tanto bo mes sintimento como e sintimento dje otro persona por keda na werki si enlace romántico ta ser establecí cu inevitablemente mester ta kibrá despues. Ta realmente husto pa bo presta un gran cantidad di atencion romántico na un persona pa bo haya experencia cu hende dje sexo opuesto?—Mira Mateo 7:12.
Kico mi mayornan ta bisa? Hopi bez e mayornan ta mira peliger cu bo no ta mira. Pasobra nan també tabata hoven. Nan sa cua berdadero problema por desaroya ora dos hoven di sexo opuesto ta dedica mucho tempo na otro! Pues, si bo mayornan no ta aproba di bo salimento, no bira rebelde. (Efesio 6:1-3) Probablemente nan simplemente ta kere cu bo mester ta di mas edad.
Mi por sigi e moralidad bíblico? Ora hende ta “pasa e flor di hubentud,” nan por trata mas mihor cu impulso sexual—i asta ne edad ei no ta fácil. Bo realmente ta cla ne punto ei den bo bida pa trata cu un relacion íntimo cu hende dje sexo opuesto i keda decente?
Interesantemente, hopi hoven a haci nan mes tal pregunta i a yega ne mesun conclusion cu Ana María a yega (mencioná anteriormente). El a bisa: “Mi a keda determiná cu e actitud di otro hende lo no influenciá mi salimento. Mi a decidi di no sali te cu mi a yega ne edad i tabata cla pa casa i cu mi a mira un homber cu e calidadnan cu mi a deseá den mi esposo.”
Asina Ana María a haci e pregunta crítico presenta cu bo mester puntra bo mes promé cu bo ta cuminza sali.
Pregunta pa consideracion Capítulo 29
◻ Kico e expresion “salimento hunto” kier men pa bo?
◻ Pakico algun hoven ta síntinan bao di presion pa sali hunto?
◻ Pakico salimento no ta sabí pa esnan den e “flor di hubentud”?
◻ Con un hoven por “evita calamidad” den e asunto di salimento?
◻ Menciona algun problema cu por desaroya ora mucha homber i mucha muher ta “amigo so”.
◻ Con bo por yega di sa si bo ta cla pa enamoracion?
[Komentario na página 231]
“Pronto zunchimento a perde smak i nos a cuminza mishi cu miembro íntimo di curpa. Mi nervio a daña totalmente pasobra mi a sintími asina sushi. Cu tempo mi enamorá a spera pa mi ‘completa e obra’”
[Komentario na página 234]
“Con mi por bandona Catán sin ofendele?”
[Kuadro/Plachi na página 232, 233]
Mucha homber i mucha muher no por ta “amigo so”?
Loke ta ser yamá relacion platónico (un relacion cariñoso entre hende homber i muher den locual elemento sexual no ta drenta) ta basta popular entre hovenan. Segun Gregorio di 17 aña di edad: “Ta mas fácil pa mi papia cu mucha muher pasobra generalmente nan ta mas simpática i sensible.” Otro hovenan ta bisa cu tal amistad ta yúdanan desaroya un personalidad mas completo.
E Bijbel ta conseha hovenan pa trata “hende muher mas hoven como ruman cu tur decencia.” (1 Timoteo 5:2) Door di aplica tal principio, ta posibel en berdad pa disfruta di un amistad limpi i saludable cu hende dje sexo opuesto. Por ehempel, apóstol Pablo tabata un homber soltero cu a disfruta di varios amistad cu hende muher cristian. (Mira Romano 16:1, 3, 6, 12.) El a skirbi di dos “hende muher cu a lucha lado a lado cu mi den e bon nobo.” (Filipense 4:3) Jesucristo també a disfruta di asociacion balanzá i saludable cu hende muher. Na varios ocasion el a disfruta dje hospitalidad i conbersacion di Marta i María.—Lucas 10:38, 39; Juan 11:5.
No obstante, un amistad “platónico” hopi bez ta poco mas cu un romance bao di un belo fini, of un manera pa haya atencion di un persona dje sexo opuesto sin compromiso. I siendo cu sintimento por cambia fácilmente, tin un necesidad pa cautela. Dr. Marion Hilliard a adverti: “Un compañerismo casual corriendo rond di 15 km pa ora por cambia sin aviso pa bira un pasion ciegu corriendo cientibinti km pa ora.”
Miguel di dieseis aña di edad a siña esei ora el a bira “amigo” di un mucha muher di 14 aña di edad: “Mi a descubri lihé cu dos hende no por keda amigo so ora nan ta sigi mira otro exclusivamente. Nos relacion a sigi crece mas i mas. Pronto nos tabatin sintimento special pa otro, i nos tin esei te ainda.” Siendo cu ningun di nan dos ta di edad pa casa, nan sintimento ta un fuente di frustracion.
Demasiado asociacion íntimo por tin consecuencia mas tristu ainda. Un hoven a purba di consola un amiga cu a confia den dje i a conté algun problema. Pronto nan a cuminza frei. Cu ki resultado? Concenshi molestiá i rencor entre nan. Cu otronan, relacion sexual tabata e resultado. Un encuesta dje revista na inglés Sicología djawe a revela: “Casi mitá di esnan entrevistá (49 porciento) a haya cu nan amistad a bira un relacion sexual.” Realmente, “casi un derde (31 porciento) a informa di a tene relacion sexual cu amigo of amiga durante e luna cu a pasa.”
‘Pero, mi amigo of amiga no ta atraémi i mi nunca lo enbolbémi den romance cuné.’ Kizás. Pero, con lo bo sintíbo den futuro? Además, “ken cu ta confia den su mes curazón ta stúpido.” (Proverbio 28:26) Nos curazón por ta traicionero, engañoso, i por hácinos ciegu na nos berdadero motibo. I bo realmente sa con bo amigo of amiga ta sintié tocante abo?
Den su buki na inglés E factor di amistad, Alan Loy McGinnis a conseha: “No confia bo mes mucho leu.” Tuma precaucion, kizás limitando bo asociacion na actividad cu un grupo bao di supervision apropiado. Evita demonstracion inapropiado di cariño of di ser so hunto den circunstancia romántico. Ora bo ta keda molestiá, confesa na bo mayornan i na hende di mas edad en bez di na un hoven dje sexo opuesto.
I con ta para si, apesar di precaucion, sintimento romántico ta desaroya di bo parti so? “Papia e berdad,” i laga e otro persona sa unda bo ta para. (Efesio 4:25) Si esei no ta pone fin ne asunto, por ta mihor pe amistad termina. “Sabí ta e hende cu ta mira calamidad i ta procede di sconde su mes.” (Proverbio 22:3) Of, manera e buki na inglés E factor di amistad ta bisa: “Bula afó si ta necesario. De bez en cuando, apesar di cuanto esfuerzo nos ta haci, un amistad cu e sexo opuesto ta bai fuera di control i nos sa unda e ta hiba.” Anto, ta ora pa “hala atrás.”
[Plachi na página 227]
Hopi bez hovenan ta síntinan bao di presion pa sali hunto of busca compañé
[Plachi na página 228]
Hopi bez salimento hunto ta pone hovenan bao di presion di frei ora nan no kier
[Plachi na página 229]
Bo por goza di compañía dje sexo opuesto den circunstancia cu ta liber dje presion di salimento hunto
[Plachi na página 230]
Hopi bez loke ta yamá relacion platónico ta termina den kibramento di curazón