BIBLIOTEKA ONLINE Watchtower
Watchtower
BIBLIOTEKA ONLINE
Papiamentu (Kòrsou)
  • BEIBEL
  • PUBLIKASHON
  • REUNION
  • ip-1 kap. 19 pág. 244-258
  • Jehova Ta Profaná e Orguyo di Tiro

No tin vidio disponibel pa esaki.

Despensa, tin un problema pa habri e vidio.

  • Jehova Ta Profaná e Orguyo di Tiro
  • E Profecia di Isaías—Lus pa Henter Humanidad I
  • Suptema
  • Informashon Similar
  • “Grita Yora, Barcunan di Társis!”
  • Gran Alegria for di “Su Tempu Mas Promé”
  • Su Orguyo Lo Ser Profaná
  • E Caldeonan Lo Plunder Tiro
  • “E Tin cu Regresá na Su Pago”
  • ‘Su Ganashi Tin cu Bira Algu Santu’
  • Evitá Materialismo i Orguyo
  • Un Profesia Kontra Tiro Ta Fortalesé Nos Konfiansa den Yehova Su Palabra
    Nos Bida i Sirbishi Kristian—Material i Tarea pa Reunion (2017)
  • Profecía cu a ser cumplí
    E Bijbel—e Palabra di Dios of e palabra di hende?
E Profecia di Isaías—Lus pa Henter Humanidad I
ip-1 kap. 19 pág. 244-258

Capítulo Diesnuebe

Jehova Ta Profaná e Orguyo di Tiro

Isaías 23:1-18

1, 2. (a) Ki sorto di stad antiguo Tiro tabata? (b) Kico Isaías a profetisá pa Tiro?

E TABATA “perfecto den beyesa” i abundante den “tur sorto di rikesa.” (Ezekiel 27:4, 12, An American Translation) Su flota grandi di barcu a crusa laman bai lugánan leu. El a bira “masha glorioso den curason di laman ganchu,” i cu su “cosnan balioso” el “a haci e reynan di tera ricu.” (Ezekiel 27:25, 33) Esei tabata e posicion di Tiro den siglo 7 P.E.C., un stad fenicio n’e punta oost di laman Mediteráneo.

2 Sin embargo, destruccion tabata spera Tiro. Un 100 aña promé cu Ezekiel a describié, profeta Isaías a predicí e caida dje lugá fortificá aki di Fenicia i e tristesa di esnan cu a dependé di dje. Tambe Isaías a profetisá cu despues di algun tempu, Dios lo dirigí atencion na e stad i bolbe otorgá prosperidad na dje. Con e palabranan dje profeta a cumpli? I kico nos por siña for di tur loke a pasa cu Tiro? Un comprendimentu cla di loke a sosodé cuné i di con tal cos a pasa lo fortalecé nos fe den Jehova i su promesanan.

“Grita Yora, Barcunan di Társis!”

3, 4. (a) Unda Társis tabata, i ki relacion tabatin entre Tiro cu Társis? (b) Di con e marineronan cu ta haci negoshi cu Társis lo tin motibu pa “grita yora”?

3 Bou dje título “E declaracion formal di Tiro,” Isaías ta bisa: “Grita yora, barcunan di Társis!, pasobra el a ser di plunder violentamente di manera cu e no ta un haf mas, di manera cu e no ta un lugá di drenta mas.” (Isaías 23:1a) Tin hende ta pensa cu Társis tabata un parti di Spaña, leu for di Tiro cu tabata den oost di Mediteráneo.a No obstante, e fenicionan tabata nabegantenan experto, i nan barcunan tabata grandi i den bon condicion. Algun historiadó ta kere cu e fenicionan tabata e proménan cu a ripará e relacion entre luna i laman su eb cu vloed, i e proménan pa usa astronomia como un yudansa pa nabegá. Pues e distancia grandi entre Tiro cu Társis no tabata un obstáculo pa nan.

4 Den tempu di Isaías, Társis te leu ayá tabata un mercado pa Tiro, kisas e fuente principal di su rikesa durante parti di su historia. Spaña tin mina ricu cu depósitonan di plata, heru, staña i otro metal. (Compará cu Jeremías 10:9; Ezekiel 27:12.) “Barcunan di Társis,” probablemente barcunan for di Tiro cu ta haci negoshi cu Társis, lo tin bon motibu pa “grita yora,” lamentando e destruccion di nan haf di orígen.

5. Na unda e nabegantenan biniendo for di Társis lo haña sa dje caida di Tiro?

5 Con e nabegantenan riba laman lo haña sa dje caida di Tiro? Isaías ta contestá: “For dje tera di Kitim el a ser revelá na nan.” (Isaías 23:1b) “E tera di Kitim” ta referí probablemente na e isla di Chipre, rond di 100 kilometer west dje costa di Fenicia. Pa e barcunan biniendo for di Társis bayendo den direccion oost, esaki ta e último parada promé cu nan yega Tiro. Pues, e marineronan lo ricibí noticia dje conkista di nan kerido haf di orígen ora nan haci un parada na Chipre. Ki un shok pa nan! Yen di pena i consternacion, nan lo “grita yora.”

6. Describí e relacion entre Tiro i Sidon.

6 Consternacion lo reina tambe cerca e hendenan dje costa di Fenicia. E profeta ta bisa: “Keda ketu, habitantenan dje tera cantu di costa. E comerciantenan di Sidon, esnan cu ta crusa laman, nan a yena bo. I e simia di Sihor tabata riba hopi awa, e cosecha di Nilo, su entrada; i el a bira e ganashi dje nacionnan.” (Isaías 23:2, 3) E “habitantenan dje tera cantu di costa”—Tiro su bisiñanan—lo keda ketu di pasmá cu nan ta dje caida calamitoso di Tiro. Ken ta “e comerciantenan di Sidon” cu “a yena” e habitantenan aki, haciendo nan ricu? Tiro tabata originalmente un colonia dje stad portuario di Sidon, solamente 35 kilometer panort. Sidon ta describí su mes riba su monedanan como mama di Tiro. Aunke Tiro a surpasá Sidon den rikesa, ainda e ta un ‘yu muher di Sidon,’ i ainda su habitantenan ta yama nan mes sidonio. (Isaías 23:12) Pues, e expresion “e comerciantenan di Sidon” ta referí probablemente na e comerciantenan cu tabata biba na Tiro.

7. Den ki forma e comerciantenan sidonio a plama rikesa?

7 Participando den actividad comercial, e comerciantenan sidonio ricu ta nabegá henter laman Mediteráneo. Na hopi lugá nan ta hiba e simia—esta e grano—di Sihor, cu ta e taki mas oost di riu Nilo den e region di delta di Egipto. (Compará cu Jeremías 2:18.) Tambe “e cosecha di Nilo” ta encerá otro productonan for di Egipto. Benta i intercambio di tal tipo di mercancia ta masha lucrativo pa e marineronan comerciante aki i tambe pa e nacionnan cu cua nan ta haci negoshi. E comerciantenan sidonio ta yena Tiro cu ganashi. Sí, nan lo yora su destruccion!

8. Ki efecto destruccion di Tiro lo tin riba Sidon?

8 Siguientemente Isaías ta dirigí su mes na Sidon cu e palabranan: “Tene bergwensa, o Sidon; pasobra laman, o abo lugá fortificá di laman, a bisa: ‘Ami no tabatin dolor di parto, i mi no a duna lus, ni mi no a cria hóbennan ni educá bírgennan.’” (Isaías 23:4) Despues dje destruccion di Tiro, e costa caminda e stad tabata situá lo keda bashí i desolá. Lo parce manera cos cu laman ta sclama di angustia mescos cu un mama cu a perde su yunan, i ta asina trastorná cu awor e ta nenga cu e tabatin yu. Sidon lo sinti bergwensa di loke ta pasa cu su yu muher.

9. E tristesa dje hendenan despues di caida di Tiro lo ta comparabel cu e consternacion despues di cua otro sucesonan?

9 Sí, e noticia dje destruccion di Tiro lo causa tristesa tur caminda. Isaías ta bisa: “Mescos cu riba e informe relacioná cu Egipto, asina tambe hende lo tin dolor fuerte riba e informe di Tiro.” (Isaías 23:5) E dolor di esnan cu ta lamentá lo ta comparabel cu e dolor cu e informe tocante Egipto ta causa. Ta cua informe e profeta kier men? Posiblemente e cumplimentu di su ‘declaracion formal anterior contra Egipto.’b (Isaías 19:1-25) Of podisé e profeta kier men e informe dje destruccion dje ehército di fárao den tempu di Moises cu a causa consternacion tur caminda. (Éxodo 15:4, 5, 14-16; Hosué 2:9-11) Sea cual sea e caso, esnan cu tende e informe dje destruccion di Tiro lo haña dolor fuerte. E profecia ta invitá nan pa hui bai te leu na Társis pa refugio i ta manda nan expresá nan tristesa cu bochincha: “Crusa bai Társis; grita yora, habitantenan dje tera cantu di costa.”—Isaías 23:6.

Gran Alegria for di “Su Tempu Mas Promé”

10-12. Describí e rikesa, orígen antiguo i influencia di Tiro.

10 Tiro ta un stad bieu, manera Isaías ta recordá nos ora e ta puntra: “Ta esaki ta boso stad cu tabatin gran alegria for di dianan di hopi tempu atras, for di su tempu mas promé?” (Isaías 23:7a) Tiro su historia próspero ta bai bek por lo ménos te den e tempu di Hosué. (Hosué 19:29) Atrabes di añanan, Tiro a bira famoso como productor di obhetonan di metal, artículonan di glas i dai (tiña) di color púrpura. Nan tabata bende bistínan di púrpura di Tiro na prijs masha haltu mes, i su telanan costoso tabata masha gustá pa hende di noblesa. (Compará cu Ezekiel 27:7, 24.) Tambe Tiro ta un centro comercial pa caravananan cu ta biaha via tera i tambe un depósito grandi pa artículonan di importacion i exportacion.

11 Ademas, e stad ta militarmente fuerte. L. Sprague de Camp ta skirbi: “Aunke nan no tabata gusta guera—nan tabata comerciante, no soldá—tog e fenicionan tabata defendé nan stadnan cu un curashi i terkedad fanático. E cualidadnan aki, i tambe nan poder naval, a yuda e pueblo di Tiro resistí e ehército asirio, esun mas fuerte di su época.”

12 Sí, Tiro ta laga su marca den e mundu Mediteráneo. “Su pia tabatin custumber di hib’é leu p’e biba como stranhero.” (Isaías 23:7b) E fenicionan ta biaha bai lugánan leu, i ta establecé postnan comercial i hafnan caminda nan por haci escala, i den algun caso esakinan ta crece bira colonia. Por ehempel, Cartago, na costa nort di África, ta un colonia di Tiro. Cu tempu e ta surpasá Tiro i ta bira rival di Roma pa obtené influencia den e mundu Mediteráneo.

Su Orguyo Lo Ser Profaná

13. Pakico e pregunta en cuanto ken ta tribi declará huicio contra Tiro ta surgi?

13 En bista di Tiro su existencia largu i rikesa, e siguiente pregunta ta na su lugá: “Ta ken ta esun cu a duna e conseho aki contra Tiro, esun cu ta duna corona, kende su comerciantenan tabata prins, kende su negoshantenan tabata e onorabelnan di tera?” (Isaías 23:8) Ken ta tribi papia contra e stad cu a nombra personanan poderoso den puestonan di gran autoridad den su colonianan i na otro parti, i asina a bira “esun cu ta duna corona”? Ken ta tribi papia contra e metrópolis cua su comerciantenan ta prins i cua su negoshantenan ta hende onorabel? Maurice Chehab, ex-director di asuntunan di antigwedad dje Museo Nacional di Beirut, Líbanon, a bisa: “For di siglo 9 pa 6 P.C., Tiro a mantené un posicion di importancia comparabel na esun di Londen na principio di siglo 20.” Pues ta ken ta tribi papia contra e stad aki?

14. Ta ken ta declará huicio contra Tiro, i di con?

14 E contesta inspirá lo causa consternacion den Tiro. Isaías ta bisa: “Jehova di ehércitonan mes a duna e conseho aki, pa profaná e orguyo di tur bunitesa, pa trata tur e onorabelnan di tera cu desprecio.” (Isaías 23:9) Di con Jehova ta declará huicio contra e stad ricu i antiguo aki? Ta pasobra su habitantenan ta adoradó dje dios falsu Baal? Ta debí na Tiro su relacion cu Jezabel—yu muher di rey Etbaal di Sidon i Tiro—kende a casa cu rey Acab di Israel i a masacrá e profetanan di Jehova? (1 Reynan 16:29, 31; 18:4, 13, 19) E contesta riba ámbos pregunta ta no. Tiro ta ser condená debí na su orguyo arogante, el a enrikesé su mes riba custia di otro pueblonan, incluso dje israelitanan. Den siglo 9 P.E.C., via profeta Joël, Jehova a bisa Tiro i otro stadnan: “E yu hombernan di Huda i e yu hombernan di Jerusalem boso a bende cu e yu hombernan dje griegonan, cu e propósito di alehá nan for di nan propio teritorio.” (Joël 3:6) Dios por pasa por haltu dje manera cu Tiro a trata e pueblo cu tin un pacto cu Dios, esta como simpel mercancia?

15. Con Tiro lo reaccioná ora Jerusalem cai na man di Nabucodonosor?

15 Maske shen aña pasa, Tiro lo no cambia. Ora cu e ehército di rey Nabucodonosor di Babilonia destruí Jerusalem na aña 607 P.E.C., Tiro lo alegrá mashá: “Ahá! El [Jerusalem] a ser kibrá, porta di pueblonan! E tendencia sigur lo ta den mi direccion. Ami lo ta yená—e a ser destrosá.” (Ezekiel 26:2) Tiro lo alegrá, sperando di ricibí beneficio dje destruccion di Jerusalem. Ya cu lo e no tin competencia dje capital di Huda mas, Tiro lo verwagt un aumento den su actividadnan comercial. Cu desprecio Jehova lo trata hende cu ta declará nan mes como “e onorabelnan,” kendenan cu orguyo ta tuma parti pa e enemigunan di su pueblo.

16, 17. Kico lo pasa cu e habitantenan di Tiro ora e stad cai? (Mira nota na pia di página.)

16 Isaías ta sigui cu Jehova su condenacion di Tiro: “Crusa bo pais manera riu Nilo, o yu muher di Társis. Ya no tin astiyero mas. El a saca su man riba laman; el a pone reinonan agitá. Jehova mes a duna un órden contra Fenicia, pa destruí su lugánan fortificá. I e ta bisa: ‘Bo no mag alegrá nunca mas, o oprimí, yu muher bírgen di Sidon. Lanta para, crusa bai Kitim mes. Asta einan lo no tin descanso pa bo.’”—Isaías 23:10-12.

17 Di con e profecia ta yama Tiro “yu muher di Társis”? Podisé pasobra despues dje derota di Tiro, Társis lo bira esun mas poderoso di nan dos.c E habitantenan dje stad destruí di Tiro lo ser plamá manera un riu cu ta desbordá, cu su oriyanan kibrá i su awa ta inundá tur e yanuranan rond di dje. Isaías su mensahe dirigí na e “yu muher di Társis” ta subrayá e severidad di loke lo pasa cu Tiro. Jehova mes ta saca su man i ta duna e ordu. Niun hende no por cambia e resultado.

18. Di con e profecia ta yama Tiro “yu muher bírgen di Sidon,” i con su estado lo cambia?

18 Tambe Isaías ta papia di Tiro como “yu muher bírgen di Sidon,” indicando cu anteriormente conkistadónan stranhero no a gar’é i plunder e, i cu ainda e ta disfrutá di independencia. (Compará cu 2 Reynan 19:21; Isaías 47:1; Jeremías 46:11.) Sin embargo, awor lo e ser anikilá, i manera refugiado, algun di su residentenan lo crusa bai n’e colonia fenicio di Kitim. No obstante, dor cu nan a perde nan poder económico, nan lo no haña sosiegu einan.

E Caldeonan Lo Plunder Tiro

19, 20. Segun profecia, ken lo conkistá Tiro, i con e profecia aki ta cumpli?

19 Cua poder político lo ehecutá Jehova su huicio contra Tiro? Isaías ta proclamá: “Mira! E tera dje caldeonan. Esaki ta e pueblo—Asiria no a resultá di ta esun ei—nan a fund’é pa esnan cu ta frecuentá desierto. Nan a lanta su torennan di sitia; su torennan di habitacion nan a kita sunú; un hende a pon’é como un ruina cu ta basha den otro. Grita yora, barcunan di Társis, pasobra boso lugá fortificá a ser di plunder violentamente.” (Isaías 23:13, 14) E caldeonan—no e asirionan—lo conkistá Tiro. Nan lo lanta nan torennan di sitia, basha e lugánan di habitacion di Tiro abou, i haci e lugá fortificá dje barcunan di Társis un monton di ruina.

20 Manera a ser profetisá, Tiro ta rebelá contra Babilonia no hopi tempu despues dje caida di Jerusalem, i Nabucodonosor ta sitia e stad. Tiro ta resistí keriendo cu e ta invencibel. Den transcurso dje sitiamentu, cabes dje soldánan babilonio ta “bira pelon” di nan helm cu ta feila nan i nan scoudernan ta “feila” di carga material pa construí e makinaria di sitiamentu. (Ezekiel 29:18) E sitiamentu ta costoso pa Nabucodonosor. E ta destruí e stad di Tiro riba tera firme, sin embargo e no ta haña niun botin. Gran parti dje tesoronan di Tiro a ser transferí na un isla chikitu cu ta keda un 800 meter for di costa. Como cu e rey caldeo no tin un flota di barcu, e no por conkistá e isla. Despues di 13 aña Tiro ta capitulá, pero lo e sobrebibí i mira mas profecia cumpli riba dje.

“E Tin cu Regresá na Su Pago”

21. Den ki sentido Tiro ta ser “lubidá,” i pa cuantu tempu?

21 Anto Isaías ta profetisá: “Tin cu sosodé riba e dia ei cu tin cu lubidá Tiro pa setenta aña, mescos cu e dianan di un rey.” (Isaías 23:15a) Despues cu Babilonia destruí e stad riba tera firme, e stad insular di Tiro lo ser “lubidá.” Cumpliendo cu e profecia, e stad insular di Tiro lo no ta un poder financiero importante durante e periodo di “un rey,” esta, durante e Imperio Babilónico. Via Jeremías, Jehova ta incluí Tiro entre e nacionnan cu lo ser selectá pa bebe e biña di Su furia. E ta bisa: “E nacionnan aki lo tin cu sirbi e rey di Babilonia pa setenta aña.” (Jeremías 25:8-17, 22, 27) Ta cierto cu e stad insular di Tiro no ta keda sometí na Babilonia pa 70 aña completo, ya cu e Imperio Babilónico ta cai na aña 539 P.E.C. Evidentemente, e 70 añanan ta representá Babilonia su periodo di mayor dominacion: ora cu e dinastia real di Babilonia ta broma cu el a elevá su trono asta riba “e streanan di Dios.” (Isaías 14:13) Vários nacion ta cai bou dje dominacion ei na diferente tempu. Pero na fin dje 70 añanan, e dominacion ei lo cai den otro. Kico lo sosodé e ora ei cu Tiro?

22, 23. Kico lo sosodé cu Tiro ora e sali for di bou di dominacion di Babilonia?

22 Isaías ta sigui: “Na fin dje setenta añanan lo sosodé cu Tiro manera den e cantica di un prostituta: ‘Tuma un arpa, dal un buelta den stad, o prostituta lubidá. Haci bo best toca e cuerdenan; haci bo canticanan hopi, pa hende por recordá bo.’ I tin cu sosodé na fin dje setenta añanan cu Jehova lo dirigí su atencion na Tiro, i e tin cu regresá na su pago i cometé prostitucion cu tur e reinonan di tera riba superficie di suela.”—Isaías 23:15b-17.

23 Despues dje caida di Babilonia na aña 539 P.E.C., Fenicia ta cai bou di control di un sátrapa dje Imperio Medo-Persia. E monarca perso, Ciro e Grandi, ta un gobernante tolerante. Bou dje gobernacion nobo aki, Tiro lo reanudá su actividad anterior i traha duru pa bolbe ser reconocé como un centro comercial di mundu, mescos cu un prostituta cu a ser lubidá i cu a perde su clientela ta cana rond den stad toca su arpa i canta su canticanan pa atraé cliente nobo. Tiro lo logra? Sí, Jehova lo dun’é éxito. Cu tempu, e stad insular lo bira asina próspero cu pa fin di siglo 6 P.E.C., profeta Zacarías lo bisa: “Tiro a traha un muraya di proteccion pa su mes, i a montoná plata manera stòf i oro manera lodo di caya.”—Zacarías 9:3.

‘Su Ganashi Tin cu Bira Algu Santu’

24, 25. (a) Con e ganashi di Tiro ta bira algu santu pa Jehova? (b) Apesar cu Tiro ta yuda e pueblo di Dios, cua profecia Jehova ta inspirá relacioná cuné?

24 Ki remarcabel ta e siguiente palabranan profético! “Su ganashi i su pago tin cu bira algu santu pa Jehova. Lo no acumul’é, ni ward’é, pasobra su pago lo ta pa esnan cu ta biba dilanti di Jehova, pa nan come i keda satisfecho i pa nan cubri nan mes cu elegancia.” (Isaías 23:18) Con Tiro su ganashi material ta bira algu santu? Jehova ta maniobrá asuntunan di tal manera cu e ganashi ta ser usá segun Su boluntad: pa su pueblo come te keda satisfecho i pa nan cubri nan mes. Esaki ta tuma lugá despues cu e israelitanan regresá for di nan exilio na Babilonia. E pueblo di Tiro ta yuda nan dor di suministrá palu di seda pa reedificá e tempel. Tambe nan ta reanudá comercio cu e stad di Jerusalem.—Ésdras 3:7; Nehemías 13:16.

25 Apesar di esaki, Jehova ta inspirá un declaracion formal mas contra Tiro. Zacarías ta profetisá tocante e stad insular aki cu e tempu ei lo ta ricu atrobe: “Mira! Jehova mes lo kita su posesionnan, i den laman lo e mata su forsa militar; i den candela e mes lo ser devorá.” (Zacarías 9:4) Esaki ta cumpli na juli 332 P.E.C. ora cu Alexander e Grandi destruí e orguyoso doña di laman.

Evitá Materialismo i Orguyo

26. Di con Dios a condená Tiro?

26 Jehova a condená Tiro pa su orguyo, un característica cu e ta odia. “Wowo halsá” ta e promé cos mencioná entre e shete cosnan cu Jehova ta odia. (Proverbionan 6:16-19) Pablo a asociá orguyo cu Satanas e Diabel, i Ezekiel su descripcion dje orguyoso Tiro tin elementonan cu ta describí Satanas mes. (Ezekiel 28:13-15; 1 Timoteo 3:6) Di con Tiro tabata orguyoso? Ezekiel, dirigiendo su mes na Tiro, ta bisa: “Bo curason a cuminsá bira arogante debí na bo rikesa.” (Ezekiel 28:5) E stad tabata dedicá na comercio i na acumulá placa. Su logronan den esaki a hacié insoportablemente arogante. Via Ezekiel, Jehova a bisa e “lider di Tiro”: “Bo curason a bira arogante, i bo ta sigui bisa: ‘Mi ta un dios. Den e asiento di dios mi a cai sinta.’”—Ezekiel 28:2.

27, 28. Ki trampa hende por cai aden, i con Jesus a ilustrá esaki?

27 Nacionnan—i tambe hende individual—por bira orguyoso i haña un punto di bista robes di rikesa. Jesus a duna un comparacion cu a mustra ki sutil e trampa aki por ta. El a papia di un homber ricu kende su cunucu a producí bon. Encantá, e homber a planea pa traha mangasinanan mas grandi pa warda su productonan i contentu di dje a carga e idea di por gosa di un bida largu di comodidad. Pero esaki no a sosodé. Dios a bis’é: “Homber irazonabel, awenochi nan ta exigí bo alma for di bo. Ken, anto, lo mester haña loke bo a warda?” Sí, e homber a muri, i su rikesa no a yud’é cu nada.—Lucas 12:16-20.

28 Jesus a concluí e comparacion bisando: “Asina ta pasa cu hende cu ta warda tesoro pa su mes pero no ta ricu pa cu Dios.” (Lucas 12:21) Ser ricu riba su mes no ta malu, i haña un bon cosecha no tabata un picá. E eror dje homber a sinta den e echo cu el a haci e cosnan aki lo principal den su bida. Henter su confiansa tabata den su rikesa. Ora e tabata pensa riba futuro, e no a tene cuenta cu Jehova Dios.

29, 30. Con Santiago a spierta pa no dependé riba bo mes?

29 Santiago a enfatisá e mésun punto di un manera fuerte. El a bisa: “Ban, awor, boso cu ta bisa: ‘Awe of mañan nos lo bai n’e stad aki i lo pasa un aña ei, i nos lo haci negoshi i haci ganashi,’ miéntras cu boso no sa con boso bida lo ta mañan. Pasobra boso ta un neblina cu ta presentá pa poco tempu anto ta disparcé. Mas bien, boso mester bisa: ‘Si Jehova kier, nos lo biba i tambe haci esaki of esaya.’” (Santiago 4:13-15) Anto Santiago ta mustra e relacion entre rikesa i orguyo ora el a sigui bisa: “Boso ta gloria den boso bromamentu halsá. Tur gloriamentu asina ta malu.”—Santiago 4:16.

30 Atrobe, haci negoshi tampoco no ta un picá. E picá ta e orguyo, e arogancia, e confiansa den bo mes cu rikesa por producí. Un proverbio bieu a bisa sabiamente: “No duna mi ni pobresa ni rikesa.” Pobresa por haci bida hopi amargo. Pero rikesa por pone un hende “nenga [Dios] i bisa: ‘Ken ta Jehova?’”—Proverbionan 30:8, 9.

31. Ki preguntanan un cristian ta haci bon di puntra su mes?

31 Nos ta biba den un mundu caminda hopi hende a bira víctima di golosidad i egoismo. Debí na e clima comercial cu ta prevalecé, hende ta pone hopi énfasis riba rikesa. P’esei un cristian ta haci bon di examiná su mes pa ta sigur cu e no ta cayendo den e mésun trampa cu a gara e stad comercial di Tiro. E ta dedicá asina hopi tempu i energia na core tras di cos material cu de echo, e ta un esclabo di rikesa? (Mateo 6:24) E ta envidiá esnan cu tin mas of mihó posesion cuné? (Galationan 5:26) Si acaso e ta ricu, e ta sinti orguyosamente cu e ta merecé mas atencion of privilegio cu otro hende? (Compará cu Santiago 2:1-9.) Si e no ta ricu, e ta “determiná di bira ricu” cueste loke cueste? (1 Timoteo 6:9) E ta asina ocupá cu asuntunan di negoshi cu e ta laga solamente un parti mashá chikitu den su bida liber pa sirbi Dios? (2 Timoteo 2:4) E ta asina absorbá den su búskeda di rikesa cu e ta ignorá principionan cristian den su prácticanan di negoshi?—1 Timoteo 6:10.

32. Ki spiertamentu Juan a duna, i con nos por aplik’é?

32 Sea cual sea nos situacion económico, e Reino mester ta semper na promé lugá den nos bida. Ta vital pa nos nunca perde e palabranan aki di apostel Juan for di bista: “No stima ni mundu ni loke ta den mundu. Si un hende ta stima mundu, e amor dje Tata no ta den dje.” (1 Juan 2:15) Ta cierto cu nos tin cu participá den actividadnan económico di mundu pa nos por sobrebibí. (2 Tesalonicensenan 3:10) Pues nos ta “haci uso di mundu,” pero nos no ta us’é “plenamente.” (1 Corintionan 7:31) Si nos tin demasiado amor pa cos material—e cosnan cu tin den mundu—nos no stima Jehova mas. Corementu tras di “e deseo di carni i e deseo di wowo i e exhibicion grandioso di bo medio di biba” ta incompatibel cu haci e boluntad di Dios.d I ta hacimentu dje boluntad di Dios ta hiba na bida eterno.—1 Juan 2:16, 17.

33. Con cristiannan por evitá e trampa cu Tiro a cai aden?

33 Tiro a cai den e trampa di pone e corementu tras di cos material promé cu tur otro cos. El a prosperá den sentido material, el a bira masha orguyoso i a ser castigá pa su orguyo. Su ehempel ta sirbi como un spiertamentu pa tantu nacionnan como hende individual djawe. Ta hopi mas mihó pa sigui e spiertamentu di apostel Pablo! E ta urgi cristiannan “pa no ta halsá, i pa pone nan speransa, no den rikesa insigur, sino den Dios, cu ta percurá pa nos tur cos ricamente pa nos por disfrutá di nan.”—1 Timoteo 6:17.

[Nota]

a Algun experto ta kere cu Társis tabata Sardinia, un isla den west di Mediteráneo. Sardinia tambe tabata leu for di Tiro.

b Mira Capítulo 15, página 200-207, dje buki aki.

c Un otro posibilidad ta cu e “yu muher di Társis” ta referí na e habitantenan di Társis. Un buki di referencia ta bisa: “E nativonan di Társis ta liber awor pa biaha i haci negoshi mes libremente cu riu Nilo ora cu e ta core den tur direccion.” Asina mes, e énfasis ta riba e repercusionnan drástico dje caida di Tiro.

d “Exhibicion grandioso” ta un traduccion dje palabra griego a·la·zo·ní·a, cu ta ser definí como “un buya malbado i bashí cu ta confia den e stabilidad di cosnan terenal.”—The New Thayer’s Greek-English Lexicon.

[Mapa na página 256]

(Pa e teksto den su formato kompleto, wak e publikashon)

EUROPA

SPAÑA (Posibel sitio di TÁRSIS)

LAMAN MEDITERÁNEO

SARDINIA

CHIPRE

ASIA

SIDON

TIRO

ÁFRICA

EGIPTO

[Plachi na página 250]

Tiro lo a capitulá na Babilonia, no na Asiria

[Plachi na página 256]

Moneda cu cara di Melkart, dios principal di Tiro

[Plachi na página 256]

Modelo di un barcu fenicio

    Publikashonnan na Papiamentu (Curaçao) (1986-2025)
    Log Out
    Log In
    • Papiamentu (Kòrsou)
    • Kompartí
    • Preferensia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Kondishonnan di Uso
    • Maneho di Privasidat
    • Konfigurashon di Privasidat
    • JW.ORG
    • Log In
    Kompartí