Nos A Ricibi Un Perla di Balor Haltisimo
MANERA RICHARD GUNTHER A RELATA
Tabata september di 1959. Nos tabata riba e bapor di pasahero italiano yamá Julio Caesar crusando Océano Atlántico for di New York pa Cádiz, Spaña. E Sociedad Watch Tower a asigná ami, huntu cu mi esposa, Rita, i Paul i Evelyn Hundertmark, un otro pareha misionero, n’e pais iberiano ei. Nos tabata bai enfrentá hopi situacion difícil. Pero di ki manera nos a cuminsá un carera como misionero?
AMI i Rita a bautisá como Testigo di Jehova na 1950 na New Jersey, Merca. Pronto despues, nos a tuma un decision cu, cu tempu, lo a pone den nos mannan un perla di balor haltísimo. Nos tabata den un congregacion cu suficiente ruman pa traha e teritorio. Pues nos a sinti e obligacion pa ofrecé nos mes pa sirbi caminda e necesidad pa predicadornan tabata mas grandi. N’e asamblea internacional di Testigonan di Jehova n’e stad di New York den e zomer di 1958, nos a aplicá pa sirbishi di misionero.
Djis despues, nos a ser invitá n’e Scol Bíblico di Galad di Watchtower, i dentro di un aña nos tabata riba caminda pa Spaña como misionero. Dor cu nos tabata masha enbolbí den e hopi areglonan i tabata sumamente entusiasmá, nos no a realisá n’e tempu ei kico nos a ricibí. Jesus a papia di un perla di balor haltísimo. (Mateo 13:45, 46) Aunke esei no tabata e punto di su comparacion, nos privilegio di sirbi como misionero tabata pa nos comparabel cu un perla asina. Mirando bek, awor nos ta apreciá mas plenamente e don precioso di sirbishi aki den Jehova su organisacion.
Un Experencia Memorabel
N‘e tempu ei e curso di misionero di Galad a ser conducí den e bunita ambiente di cunucu den e region di Finger Lakes di Estado New York. Ei, nos a dedicá seis luna maraviyoso completamente absorbá den estudio di Bijbel i berdadero asociacion cristian, isolá for dje asuntu i problemanan dje mundu aki. Nos colega studiantenan tabata di hopi parti dje mundu, incluyendo Australia, Bolivia, Grecia, Inglatera i Nueva Zelandia. Pero e dia di graduacion a yega lihé. Den augustus di 1959, nos a despidí cu awa na wowo segun cu nos a nabegá pa nos respectivo asignacionnan di misionero. Un luna despues nos a pisa suela di Spaña.
Un Cultura Nobo
Nos a yega n‘e puerto sur di Algeciras, banda dje enorme Baranca di Gibráltar. E anochi ei nos cuater, ami cu Rita huntu cu e pareha Hundertmark, a coge trein pa Madrid. Nos a bai n’e Hotel Mercador, pa warda ei te ora e miembronan dje oficina clandestino dje sucursal dje Sociedad a tuma contacto cu nos. Spaña tabata bou dje mando dictatorial di Generalísimo Francisco Franco. Esaki a nificá cu e único religion legalmente reconocé den e pais tabata Iglesia Católico Romano. Tabata ilegal pa practicá cualkier otro religion públicamente, i e trabou di predicacion di cas-pa-cas dje Testigonan di Jehova tabata prohibí. Asta reunionnan religioso tabata prohibí, di manera cu e Testigonan di Jehova, cu tabata rond di 1.200 na cantidad den 30 congregacion na Spaña n‘e tempu ei, no por a reuní den Salonnan di Reino mescos cu den otro paisnan. Nos tabatin cu reuní secretamente den casnan privá.
Siñando Spañó i Cuminsando cu e Trabou
Nos promé desafio tabata pa siña e idioma. E promé luna nos a dedicá 11 ora pa dia siñando spañó—4 ora tur mainta den klas, despues 7 ora studiando riba nos mes. E di dos luna tabata mescos parti mainta, pero parti merdia nos a participá den e predicacion di cas-pa-cas. Bo por imaginá esei? No sabiendo e idioma ainda i cu djis un karchi cu un introduccion siñá for di cabes skirbí ariba, ami cu Rita a sali den e trabou di cas-pa-cas nos mes!
Mi ta corda ora mi a bati na un porta na Vallecas, un zona di obrero di Madrid. Cu mi karchi na man, pa por si acaso mi lubidá, mi a bisa na spañó: “Bon dia. Nos ta haciendo un trabou cristian. Bijbel ta bisa (nos a lesa un texto). Nos ta deseá pa bo tuma e foyeto aki.” Wel, e señora a djis mira, despues a tuma e foyeto. Ora nos a haci e rebishita, el a invitá nos drenta, i miéntras cu nos tabata papia, el a djis mira. Nos a cuminsá un studio di Bijbel cuné manera nos tabata por, i durante e studionan, e tabata djis scucha i mira. Despues di un tempu el a bisa nos finalmente cu e no a comprendé loke nos a bisa den nos promé bishita pero el a tende e palabra Dios i esei tabata suficiente p‘e sa cu e tabata algu bon. Cu tempu el a gana basta conocimentu di Bijbel i a ser bautisá, birando un Testigo di Jehova.
Siña spañó tabata sumamente difícil pa mi. Segun cu mi tabata biaha den e stad, mi tabata memorisá vervoeging di verbo. Loke mi a memorisá un siman mi a lubidá e siguiente siman! Esei tabata masha desanimador. Un cantidad di biaha casi mi a entregá. Siendo cu mi tabata papia un spañó asina teribel, e rumannan spañó tabatin cu mustra masha pacenshi ora mi tabata hiba delantera entre nan. Na un congreso di districto, un ruman a duná mi un anuncio skirbí na man pa lesa for dje plataforma. Teniendo dificultad pa lesa su handschrift, mi a anunciá: “Trece boso muletas (kruknan) stadion mayan.” E mester tabata “Trece boso maletas stadion mayan.” Lógicamente, e multitud a hari, i naturalmente mi a keda poco laf.
Promé Pruebanan na Madrid
E promé par di añanan na Madrid tabata emocionalmente masha difícil pa ami cu Rita. Nos a sinti masha hopi falta di nos cas i nos amigunan. Cada biaha cu nos a ricibí un carta for di Merca, nos tabata haña masha heimwee. E periodonan di nostalgia ei tabata aplastante, pero nan a pasa. Al fin i al cabo, nos a entregá cas, famia i amigu pa ricibí na nan lugá un perla di un balor mas haltu. Nos mester a adaptá.
Ora nos a cuminsá biba den Madrid, nos a haña nos mes den un penshon masha descuidá. E prijs a incluí un cuarto i tres cuminda pa dia. E tabata un cuarto chikitu i scur, i e matrasnan tabata trahá di yerba secu. E huur di luna a caba cu nos compensacion modesto mensual. Generalmente nos tabata tuma nos almuerso ei parti merdia, i e ama di cas tabata laga nos cena den e fornu pa ten‘é cayente di manera cu anochi lat nos tabatin algu di come. Sin embargo, canando den sirbishi durante dia i anochi, nos tabata haña masha hamber. Si nos no a sobra nada di nos compensacion, nos tabata gasta nos fondonan personal limitá pa cumpra e chucalati di mas barata cu nos por a haña. Sin embargo, e situacion aki pronto a cambia cu e bishita dje superintendente di zona dje Sociedad. El a mira nos situacion deplorabel i a bisa cu nos por a busca un apartamento chikitu pa usa como cas di misionero. Wel, esaki tabata muchu mas mihó cu dal un baño pará den un tobo rondó riba vloer den cushina. Awor nos por tabatin un ducha, un ijskast pa warda cuminda aden i un stoof di coriente riba cua nos por a prepará nos cumindanan. Nos tabata masha gradicidu pa e consideracion.
Experencianan Maraviyoso den Madrid
E predicacion di cas-pa-cas a ser efectuá masha cautelosamente. E bochincha diario den Madrid tabata un bentaha, poniendo cu nos no tabata dje riparabel ei. Nos a purba bisti i actua mescos cu otronan pa nos no keda muchu diferente como stranhero. Nos método di predicá di cas-pa-cas tabata pa drenta un edificio di apartamento, bati na un porta, papia cu e persona, i despues bandoná e edificio, e caya i e área. Semper tabatin e posibilidad cu e doño di cas por a informá polis, i p‘esei no tabata sabí pa keda den e becindario. En realidad, cu tur e cauteloso cu nan tabata den usa e método aki, Paul i Evelyn Hundertmark a ser arestá i expulsá for dje pais na 1960. Nan a bai n‘e pais bisiña, Portugal, caminda nan a sirbi pa vários aña, cu Paul percurando p‘e oficina clandestino di sucursal. Awe e ta e superintendente di stad na San Diego, California.
Sin embargo, pa nos un igualacion a tuma lugá. Solamente algun luna despues, seis misionero asigná na Portugal a ser ordená pa bandoná e pais ei! Esaki a ocasioná un desaroyo agradabel pasobra Eric i Hazel Beveridge, kendenan tambe tabata den nos klas di Galad, a ser mandá awor pa bandoná Portugal i bini Spaña. Pues ata nos ei na februari di 1962, n’e Hotel Mercador un biaha mas—e biaha aki pa yama Eric i Hazel bon biní ora nan a yega.
Tabata durante e promé dianan aki den Madrid cu ami i Rita tabatin un experencia personal cu hipocresia religioso. Nos tabata studia Bijbel cu un pareha, Bernardo i Maria, kendenan tabata biba den un casita trahá di cualkier pida material di construccion cu Bernardo por a haña meimei di basura. Nos tabata studia cu nan anochi lat, i despues dje studio, nan tabata ofrecé nos pan, biña i un pida keshi of kico cu nan tabatin. Mi a ripará cu e keshi tabata exactamente mescos cu keshi mericano. Un anochi despues dje studio, nan a trece e bleki den cua e keshi a bini aden. E tabatin skirbí riba dje cu letter grandi, na ingles, “For dje pueblo mericano p‘e pueblo spañó—no pa bende.” Con e famia pober aki tabata ricibí e keshi? Iglesia Católico tabata ser usá dor di gobiernu pa distribuy‘é n‘e pobernan. Pero e pastor tabata bend‘é!
Ministerio Fructífero cu e Militarnan
Pronto algu maraviyoso a tuma lugá cu a resultá di ta un bendicion ricu pa nos i pa hopi otro persona. Nos a ricibí un nota for dje oficina di sucursal pidiendo nos pa bishitá un homber hóben yamá Walter Kiedaisch, kende tabata stacioná n‘e base dje Forsa Aéreo Mericano na Torrejón, situá algun miya pafor di Madrid. Nos a bishitá e i su casá, cuminsando un studio di Bijbel cu nan i un otro pareha dje Forsa Aéreo ei.
Durante e tempu ei, mi tabata conduciendo rond di cincu studio bíblico cu personal dje Forsa Aéreo Mericano, tur na ingles, naturalmente. Di eseinan, siete a bautisá despues, i despues di a regresá Merca, cuater dje hombernan a bira anciano di congregacion.
Esaki tabata un tempu ora cu tabatin masha poco manera pa haña buki, revista i Bijbel den e pais debí n‘e prohibicion riba nos trabou. Sin embargo, algun literatura a ser importá dor di turistanan i dor di nos contactonan mericano. Mi a ser asigná dor dje sucursal pa manehá un depósito secreto di literatura. Esei tabata den un mangasina den e parti patras di un libreria na Vallecas. E esposa dje doño tabata un Testigo di Jehova. Aunke e no tabata un Testigo, e doño tabatin respet pa nos trabou, i asta cu rísico grandi pa su mes i pa su negoshi, el a permití mi usa e área parti patras aki pa prepará pakete di literatura pa manda na stadnan rond e pais. Siendo cu e cuarto aki semper mester a parce loke e mester tabata supuestamente—un cuarto tur na stof i tur bruhá yen di caha di carton—mi mester a traha un mesa i reki di buki cu por a ser harmá i prepará pa trabou rápidamente i despues scondí den cuestion di seconde. Na fin dje dia, mi tabata warda te ora no tabatin ningun hende den e negoshi i despues core sali cu mi paketenan.
Tabata un berdadero privilegio pa participá den distribuí material spiritual, manera e revistanan Toren di Vigilancia i Spierta! i otro literatura, na congregacionnan rond e pais. Eseinan tabata tempunan excitante.
Rita tabatin e goso di conducí 16 studio di Bijbel di cas, di cua rond di mitar a bira Testigo di Jehova bautisá. Dolores tabata un señora hóben casá kende a pasa e winternan friu na cama debí na un problema di curason. Den primavera e por a lanta ariba i bira un poco mas activo. Dolores su fe tabata fuerte, pues ora e tempu a yega pa nos congreso di districto na Toulouse, Francia, e tabatin masha gana di bai. El a ser advertí dor di dokter cu esei lo tabata imprudente pa motibu di su condicion di curason. Cu un paña di cas bistí i slof na pia i sin maleta, el a bai n‘e stacion di trein pa despidí di su esposo, mama i otronan. Cu awa na wowo, e no por a soportá di mira nan bai sin dje, di manera cu el a abordá e trein i el a haci e biahe pa Francia! Rita no tabata sa cu esaki a tuma lugá. Pero ei n‘e congreso, tabata ki un sorpresa ora el a mira Dolores, cu un sonrisa asina grandi riba su cara!
Un Studio di Bijbel Extraordinario
Nos no por finalisá e relato aki di nos asignacion na Madrid sin incluí Don Benigno Franco, “el profesor.” Un Testigo local a hibá mi pa bishitá un cabayero di edad cu tabata biba cu su esposa den un edificio di apartamento masha pober. Mi a cuminsá un studio di Bijbel cuné. Despues di a studia pa rond di un aña i mei, el a pidi pa ser bautisá i pa bira un Testigo di Jehova.
E cabayero di edad aki, Don Benigno Franco, tabata primu di Francisco Franco, e dictador di Spaña n‘e tempu ei. Ta parce cu Don Benigno semper tabata un persona cu a stima libertad. Durante e Guera Civil di Spaña, el a simpatisá cu e republicanonan i tabata contra su primu—e general kende a gana e guera i e establecé un dictadura católico. For di 1939, Don Benigno a ser nengá e derecho di traha, i el a ser limitá na un bida masha pober. Pues asina e primu di Generalísimo Francisco Franco, lider di Spaña, a bira un Testigo di Jehova.
Invitacion di Sorpresa
Na 1965 e oficina di sucursal di Spaña a invitá nos pa cuminsá biaha den e trabou di circuito na Barcelona. Esaki a nificá bandoná tur e rumannan amoroso na Madrid cu ken nos a bira masha íntimo. Awor mester a cuminsá no solamente un experencia nobo sino tambe, pa mi, un prueba. E experencia a duná mi miedu pasobra mi semper a duda den mi abilidad. Mi sa masha bon cu tabata Jehova kende a capacitá mi pa ser eficas den e ramo di sirbishi aki.
Bishitando un congregacion cada siman a nificá biba den cas dje rumannan. Nos no tabatin un residencia permanente, i casi cada dos siman, nos tabata muda pa un otro cas. Esaki ta specialmente difícil pa un hende muher. Pero pronto José i Roser Escudé, kendenan a biba den Barcelona, a invitá nos pa keda cu nan pa vários dia consecutivo. Esaki tabata masha amoroso di nan parti, pasobra el a nificá cu nos tabatin un lugá permanente pa warda nos pertenencianan i un sitio regular pa bini cas riba diadomingo anochi.
Ami cu Rita a pasa e siguiente cuater añanan den e trabou di circuito den e provincia di Catalonia, situá n‘e costa mediteráneo. Tur nos reunionnan bíblico a ser tené na secreto den casnan privá, i nos predicacion di cas-pa-cas tambe a ser hací cu discrecion pa nos no atraé atencion. Tin biaha nos tabatin henter un congregacion huntu riba diadomingo pa un “picnic” den e mondinan, specialmente ora di tene un asamblea di circuito.
Semper nos lo admirá e hopi rumannan spiritual deboto kendenan a risca nan trabou i libertad, haciendo esfuerso nan mes pa tene e congregacionnan uní i activo. Hopi di nan a hiba delantera den extendé e trabou den e pueblonan pafó dje stad. Esaki a forma un base p‘e gran aumento na Spaña despues cu e prohibicion a ser kitá i libertad religioso a ser otorgá na 1970.
Bandonando Nos Asignacion den Stranheria Forsosamente
Durante nos promé dies añanan na Spaña, nos disfrute dje bendicion special aki di sirbi Jehova a ser templá dor dje situacion di nos mayornan. Na vários ocasion, nos casi mester a bandoná nos asignacion i bai cas pa cuida mi mama i tata. Sin embargo, gracias na rumannan amoroso aya den e congregacionnan cerca di mi mayornan, nos por a continuá na Spaña. Sí, nos privilegio di sirbi e añanan ei den trabou di misionero tabata parcialmente posibel dor di otronan cu a participá cu nos den pone interesnan dje Reino di Dios na promé lugá.
Finalmente, na december di 1968, nos a bai cas pa cuida mi mama. E mésun luna ei mi tata a fayecé, i awor mi mama a keda su so. Siendo relativamente liber ainda pa sirbi tempu completo, nos a ricibí un asignacion pa sirbi den e trabou di circuito, pero e biaha aki na Merca. P‘e siguiente 20 añanan, nos a sirbi e circuitonan spañó. Aunke nos a perde nos perla di misionero di balor haltísimo, nos a ricibí un otro perla den nos mannan.
Predicando Meimei di Droga i Violencia
Awor nos tabata sirbiendo lado a lado cu hopi ruman cu tabata biba den partinan dje stadnan asotá pa crímen. Sí, e promé siman mes den e trabou di circuito na Brooklyn, New York, nan a ranca Rita su tas di man bai cuné.
Na un ocasion ami cu Rita tabata cu un grupo trahando den e trabou di predicacion di cas-pa-cas den un otro área dje stad di New York. Birando un skina di hanchi, nos a ripará algun hende pará na fila dilanti un buracu den e muraya di un edificio bandoná. Ora nos a dal algun stap riba caya, nos a nota un mucha homber yong pará riba acera ta mira nos. Tabatin un otro pará n‘e skina mas aleu vigilando pa auto di polis. Nos a cana drenta meimei di un transaccion di droga! E promé vigilante tabata turdí, pero e ora ei el a mira e revista Toren di Vigilancia i a haña un alivio. Al fin i al cabo, mi por tabata un oficial di polis! E ora ei el a grita na spañó “Los Atalayas! Los Atalayas!” Nan tabata sa ken nos ta, identificando nos cu e revista, i tur cos tabata OK. Segun cu mi a pasa cerca banda di dje, mi a bisa “¿Buenos, dias, como está?” El a contestá pidiendo mi pa resa p‘e!
Un Decision Difícil
Na 1990 a bira bisto cu lo mi mester tabata cu mi mama tur dia. Nos a purba di tur manera pa keda den e trabou biahero, pero sabiduria a dicta cu no tabata posibel pa cumpli cu ámbos obligacion. Siguramente nos kier a haci sigur cu Mama a ser cuidá amorosamente. Pero atrobe nos mester a entregá un perla di balor haltísimo, algu cu tabata masha precioso pa nos. Tur e piedranan precioso literal den e mundu i tur loke nan por haci pa nos ta masha poco na comparacion cu e piedranan precioso di sirbi como misionero of superintendente biahero den Jehova su organisacion.
Ami cu Rita awor ta den nos 60. Nos ta masha contentu i ta disfrutá di sirbi cu un congregacion local di abla spañó. Segun cu nos ta mira bek riba nos añanan den Jehova su sirbishi, nos ta gradici‘é pa a confia nos cu algun perla di balor haltísimo.
[Plachi na página 23]
Cu Rita i Paul i Evelyn Hundertmark (drechi) pafó dje plasa di toro di Madrid
[Plachi na página 24]
Sirbiendo un congregacion na un “picnic” den e mondinan