E Catarnan—Nan Tabata Mártirnan Cristian?
“MATA nan tur; Dios lo reconocé esnan di Dje.” Riba e dia di zomer ei di aña 1209, e poblacion di Béziers, na parti zuid di Francia, a ser masacrá. E mónik Arnoldo Amalric, nombrá como emisario di Papa pa encabesá e guereronan dje crusadanan católico, no a tene misericordia. Ora su hendenan a puntra con nan mester a distinguí un católico for di un herehe [un apóstata of ‘ketter’], segun informe el a duna e contesta bergonsoso citá ariba. Historiadornan católico ta suavisá e contesta na: “No preocupá. Mi ta kere cu masha poco herehe lo ser combertí.” Loke sea tabata su contesta exacto, e resultado tabata e matansa di por lo ménos 20.000 homber, muher i mucha na man di un 300.000 guerero dje crusada, dirigí dor dje preladonan dje Iglesia Católico.
Kico a ocasioná e masacre aki? Esei tabata solamente e principio dje Crusada Albigensiano cu Papa Inocente III a lansa contra esnan cu católiconan a yamá herehe of apóstata den e provincia di Languedoc, parti zuid-central di Francia. Promé cu esei a terminá un 20 aña despues, posiblemente un miyon hende—catar, waldense i asta hopi católico—a perde nan bida.
Inconformidad Religioso den Europa di Edad Media
E crecementu rápido di comercio den siglo 11 E.C. a trece cambionan grandi den e structuranan social i económico di Europa di Edad Media. Pueblonan a bini na existencia pa hospedá e creciente cantidad di artesanonan i negoshantenan. Esaki a percurá oportunidad pa ideanan nobo. Inconformidad religioso a saca rais den Languedoc, caminda un civilisacion remarcablemente tolerante i avansá a prosperá mas cu den cualkier otro área den Europa. E stad di Toulouse na Languedoc tabata e di tres metrópoli mas próspero den Europa. Esei tabata e mundu den cua trobadornan a florecé, di cua algun su letranan a referí na temanan político i religioso.
Describiendo e situacion religioso den siglo 11 i 12, e buki Revue d’histoire et de philosophie religieuses [Repaso di Historia i filosofianan religioso] ta declará: “Den siglo 12, mescos cu den e siglo anterior, e pueblo a sigui cuestioná e moralidad dje clero, nan luho, nan corupcion i nan inmoralidad, pero tabata principalmente nan rikesa i poder, nan conspiracion cu e autoridadnan seglar i nan subordinacion cu a ser criticá.”
Predicadornan Ambulante
Asta Papa Inocente III a reconocé cu e corupcion plamá dentro dje iglesia tabata responsabel pa e creciente cantidad di predicadornan ambulante i disidente den Europa, particularmente den parti zuid di Francia i parti nort di Italia. E mayoria di esakinan tabata sea catar of waldensenan. E Papa a zundra e pastornan debí cu nan no tabata siña e pueblo, bisando: “E yunan tin mester di pan [spiritual] cu boso no ta interesá pa compartí cu nan.” Sin embargo, en bes di promové educacion bíblico dje pueblo, Papa Inocente III a afirmá cu “e Scritura divino ta asina profundo, cu no solamente hende simpel i iletrá, sino asta hende prudente i siñá, no ta completamente competente pa purba comprend’é.” Lesamentu di Bijbel a ser prohibí pa tur hende cu excepcion dje clero i ademas permití solamente na latin.
Pa contrarestá e predicacion ambulante dje disidentenan, e papa a aprobá fundacion dje Orden di Fraternan Predicador, of Dominicanonan. Na contraste cu e clero católico bibando den luho, e fraternan aki lo mester tabata predicadornan biahero comisioná pa defendé siñansa ortodoxo católico contra e “herehenan” den parti zuid di Francia. E papa tambe a manda emisarionan papal pa razoná cu e catarnan i trata na trece nan bek den e curá católico. Siendo cu e esfuersonan aki a fracasá i un di su emisarionan a ser matá, supuestamente dor di un herehe, Inocente III a ordená e Crusada Albigensiano na aña 1209. Albi tabata un dje pueblonan caminda e catarnan tabata particularmente hopi, di manera cu e cronistanan di iglesia a referí na e catarnan como albigensenan (na frances, Albigeois) i a usa e término pa designá tur e “herehenan” den e region ei, incluso e waldensenan. (Mira cuadro aki bou.)
Ken e Catarnan Tabata?
E palabra “catar” ta bini for dje palabra griego ka·tha·rosʹ, nificando “puro.” For di siglo 11 te cu 14, catarismo a plama particularmente na Lombardy, parti nort di Italia i na Languedoc. Creencianan cátaro tabata un mescla di dualismo oriental i gnosticismo, importá kisas dor dje comerciantenan stranhero i misioneronan. The Encyclopedia of Religion ta definí dualismo cátaro como creencia den “dos principio; unu bon, gobernando tur loke tabata spiritual, e otro malu, responsabel pa e mundu material, incluyendo e curpa di hende.” E catarnan tabata kere cu Satanas a crea e mundu material, locual tabata irevocablemente condená na destruccion. Nan speransa tabata pa scapa for dje mundu material i malbado.
Catarnan tabata dividí den dos grupo, e perfectonan [clero] i e creyentenan [laico]. E perfectonan a ser introducí como miembro mediante un rito di bautismo spiritual, yamá consolamentum. Esaki a ser efectuá dor di ponementu di man, despues di un periodo di prueba di un aña. Nan tabata kere cu e rito ta libra e candidato for di dominio di Satanas, ta purifik’é di tur picá i ta dun’é e spiritu santu. Esaki a duna inicio n’e designacion “perfecto,” aplicá na un grupo élite relativamente chikitu kende a actua como pastor pa cu e creyentenan. E perfectonan a haci voto di abstinencia, puresa i pobresa. Si e tabata casá, un perfecto mester a bandoná su esposo of esposa, ya cu e catarnan tabata kere cu relacion sexual tabata e picá original.
Creyentenan tabata individuonan kende, aunke nan no a adoptá un estilo di bida asético [liber di tur placer], tog a aceptá siñansanan cátaro. Dor di hinca rudia na onor dje perfecto den un rito yamá melioramentum, e creyente a haci peticion pa pordon i un bendicion. Pa haci posibel pa nan mes hiba un bida normal, e creyentenan a cera cu e perfectonan un convenenza, of acuerdo, pa percurá administracion di bautismo spiritual, of consolamentum, na cama di morto.
Actitud pa cu e Bijbel
Aunke e catarnan a cita e Bijbel extensamente, nan a consider’é principalmente como un fuente di historianan simbólico i fábulanan. Nan a considerá cu e mayor parti dje Scritura Hebreo a bini for dje Diabel. Nan a usa partinan dje Scritura Griego, manera textonan cu ta haci un contraste entre e carni i e spiritu, pa sostené nan filosofia dualista. Den e Oracion di Nos Tata, nan a pidi pa “nos pan supersubstancial” (nificando “pan spiritual”) en bes di “nos pan di cada dia,” pasobra pan material tabata den nan bista un necesidad inevitabel pero malbado.
Hopi siñansa cátaro tabata contradicí e Bijbel directamente. Por ehempel, nan tabata kere den inmortalidad dje alma i den reincarnacion. (Compará cu Eclesiástes 9:5, 10; Ezekiel 18:4, 20.) Tambe nan tabata basa nan creencianan riba textonan apócrifo. No obstante, asina leu cu e catarnan a traducí partinan dje Scritura den idioma local, te na cierto grado, nan a haci e Bijbel un buki mas mihó conocí durante Edad Media.
Nan No Tabata Cristian
E perfectonan tabata considerá nan mes e sucesornan legítimo dje apostelnan i, consecuentemente, tabata yama nan mes “cristian,” enfatisando esaki dor di agregá “berdadero” of “bon.” Sin embargo, en realidad hopi creencia cátaro tabata desconocí pa cristianismo. Aunke e catarnan a reconocé Jesus como e Yu di Dios, nan a rechasá su binimentu den carni i su sacrificio rescatador. Malinterpretando Bijbel su condenacion dje carni i dje mundu, nan a considerá cu tur materia ta originá for di maldad. P’esei nan a pretendé cu Jesus por tabatin solamente un curpa spiritual i cu miéntras e tabata riba tera simplemente a parce cu e tabatin un curpa carnal. Mescos cu e apóstatanan di promé siglo, e catarnan tabata “personanan cu no [tabata] confesá Jesucristo como biniendo den carni.”—2 Juan 7.
Den su buki Medieval Heresy [Herehia di Edad Media], M. D. Lambert ta skirbi cu catarismo “a reemplasá un moralidad cristian pa medio di un asetismo obligatorio, . . . a eliminá rescate dor di nenga di admití e poder salbador di [e morto di Cristo].” E ta considerá cu “e berdadero semehansa di esnan perfecto tabata cu e maestronan asético di Oriente, e móniknan budista i fakirnan di China of India, e expertonan dje misterionan di Orfeo, of e maestronan di gnosticismo.” Segun creencia cátaro, salbacion tabata dependé, no dje sacrificio di rescate di Jesucristo, sino mas bien riba e consolamentum, of bautismo den spiritu santu. Pa esnan purificá dje manera ei, morto lo a trece un liberacion for di materia.
Un Crusada Malbado
E pueblo comun, fadá dje clero su demandanan inhustu i decadencia prevalente, a ser atraí na e moda di biba dje catarnan. E perfectonan a identificá e Iglesia Católico i su hirarkia cu “e sinagoga di Satanas” i “mama dje muhernan di mala bida” di Revelacion 3:9 i 17:5. Catarismo tabata prosperando i tumando e lugá di iglesia den parti zuid di Francia. Papa Inocente III su reaccion tabata pa lansa i financiá e asina yamá Crusada Albigensiano, e promé crusada organisá dentro di cristiandad contra hendenan cu a afirmá di ta cristian.
Mediante cartanan i emisarionan, e papa a ferfelá e reynan, condenan, dukenan i cabayeronan católico di Europa. El a primintí indulgencianan i e rikesanan di Languedoc na tur cu lo a lucha pa eliminá e herehia “usando cualkier medio.” Su yamada no a ser ignorá. Encabesá dor di preladonan i móniknan católico, un ehército heterogéneo di guereronan di crusada for di parti nort di Francia, Vlaanderen i Alemania a biaha den direccion zuid atrabes di e Vaye Rhône.
E destruccion di Béziers a marca e comienso di un guera di conkista cu a destruí Languedoc den un orgia di candela i sanger. Albi, Carcassonne, Castres, Foix, Narbonne, Termes i Toulouse tur a cai na man dje guereronan dje crusada ansioso pa drama sanger. Na fortalesanan cátaro manera Cassès, Minerve i Lavaur, cientos di e perfectonan a ser kimá na staca. Segun e mónik-cronista Pierre des Vaux-de-Cernay, e guereronan di crusada ‘gososamente a kima e perfectonan na bida.’ Na aña 1229, despues di 20 aña di lucha i destruccion, Languedoc a bini bou di Corona frances. Pero e matansa no a caba ainda.
E Inkisicion Ta Dal e Golpi Mortal
Na aña 1231, Papa Gregorio IX a instituí e Inkisicion papal pa duna apoyo na e lucha armá.a E sistema di Inkisicion tabata na principio basá riba denunciacionnan i restriccionnan obligatorio i despues, riba tortura sistemático. Inkisicion su meta tabata pa eradicá loke spada no por a destruí. Huesnan di Inkisicion—mayoria di nan fraternan dominicano i franciscano—tabatin cu duna cuenta solamente na e papa. Morto dor di kimamentu tabata e castigu oficial pa herehia. E fanatismo i brutalidad dje inkisitornan tabata asina grandi cu a surgi revolucionnan den, entre otro lugánan, Albi i Toulouse. Na Avignonet, tur e miembronan dje tribunal di Inkisicion a ser masacrá.
Na aña 1244 e capitulacion dje fortalesa montañoso di Montségur, e último refugio di cantidad di perfectonan, tabata e golpi mortal pa catarismo. Rond di 200 homber i muher a muri den un kimamentu masal na staca. Atrabes dje añanan, e Inkisicion a coba busca e sobrá catarnan. Segun informe e último catar a ser kimá na staca na Languedoc na aña 1330. E buki Medieval Heresy ta observá: “E caida di catarismo tabata e logro mas distintivo dje Inkisicion.”
E catarnan siguramente no tabata cristiannan berdadero. Pero nan crítica dje Iglesia Católico a hustificá nan exterminacion cruel na man di asina yamá cristiannan? Nan persiguidornan i asesinonan católico a desonrá Dios i Cristo i a malrepresentá cristianismo berdadero segun cu nan a torturá i mata e miles di disidentenan ei.
[Notanan]
a Pa mas detaye riba e Inkisicion durante Edad Media, mira “E Inkisicion Spantoso” den e ¡Despertad! di 22 di april, 1986, publicá dor di Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc., página 20-3.
[Kuadro na página 28]
E WALDENSENAN
Cerca di fin di siglo 12 E.C., Pierre Valdès, of yamá tambe Pedro Waldo, un comerciante ricu di Lyons, a financiá e promé traduccionnan di partinan di Bijbel den vários dialecto local di Pronvençal, e idioma local papiá den parti zuid i zuidoost di Francia. Siendo un católico sincero, el a entregá su negoshi i a dedicá su mes na predicacion dje Evangelio. Disgustá cu e clero corupto, hopi otro católiconan a sigui’é i a bira predicadornan ambulante.
Waldo pronto a topa cu hostilidad for di clero local, kendenan a persuadí e papa pa prohibí su testificacion público. Segun informe su contesta tabata: “Nos mester obedecé Dios mas bien cu hende.” (Compará cu Echonan 5:29.) Debí na su persistencia, Waldo a ser excomulgá. Su siguidornan, yamá waldense, of e Hombernan Pober di Lyons, celosamente a haci esfuerso pa sigui su ehempel, predicando dos-dos na casnan di hende. Esaki a resultá den un plamamentu rápido di nan siñansanan atrabes di henter parti zuid, oost i algun partinan nort di Francia, como tambe parti nort di Italia.
Principalmente, nan a boga pa bolbe na e creencianan i prácticanan di cristianismo di promé. Nan a protestá, entre otro siñansanan, contra purgatorio, resamentu pa mortonan, adoracion di Maria, resamentu na e “santunan,” adoracion dje crucifiho, indulgencianan, e eucaristia i bautismo di baby.b
E siñansanan dje waldensenan tabata na contraste skerpi cu e siñansanan dualista no-cristian dje catarnan, cu ken nan ta ser confundí hopi bes. E confusion aki ta debí principalmente na polemistanan católico kendenan deliberadamente a trata na identificá predicacion waldense cu e siñansanan dje albigensenan of catarnan.
[Notanan]
b Pa mas informacion riba e waldensenan, mira e artículo “E Waldensenan—Herehe of Buscadornan dje Berdad?” den La Atalaya di 15 di december, 1981 [na ingles, 1 di augustus, 1981], página 12-15.
[Plachi na página 29]
Siete mil persona a muri den e Iglesia di Sta. Maria Magdalena na Béziers, caminda e guereronan di crusada a masacrá 20.000 homber, muher i mucha