BIBLIOTEKA ONLINE Watchtower
Watchtower
BIBLIOTEKA ONLINE
Papiamentu (Kòrsou)
  • BEIBEL
  • PUBLIKASHON
  • REUNION
  • w96 1/9 pág. 8-13
  • E Ley Prome Cu Cristo

No tin vidio disponibel pa esaki.

Despensa, tin un problema pa habri e vidio.

  • E Ley Prome Cu Cristo
  • E Toren di Vigilansia Anunsiando e Reino di Yehova Dios—1996
  • Suptema
  • Informashon Similar
  • E Ley di Moises—Su Propósito
  • Un Ley cu A Respirá Misericordia i Compasion
  • E Maluso dje Ley
  • E Contaminacion dor dje Doctrinanan Farisaico
  • Siñando un Les for dje Erornan dje Fariseonan
  • “E Lei di SEÑOR Ta Perfekto”
    Hala Serka Yehova
  • E Ley di Cristo
    E Toren di Vigilansia Anunsiando e Reino di Yehova Dios—1996
  • E Ley Oral—Pakico A Pon’é Riba Papel?
    E Toren di Vigilansia Anunsiando e Reino di Yehova Dios—1999
  • E Promé Kristiannan i e Lei di Moises
    E Toren di Vigilansia Anunsiando e Reino di Yehova Dios—2003
Mas Artíkulo
E Toren di Vigilansia Anunsiando e Reino di Yehova Dios—1996
w96 1/9 pág. 8-13

E Ley Prome Cu Cristo

“Cuantu mi ta stima bo ley! Henter dia largu e ta mi interes intenso.”—SALMO 119:97.

1. Kico ta dirigí movecion dje cuerponan celestial?

DESDE infancia, Job probablemente a contemplá e streanan cu asombro. Cu tur probabilidad, su mayornan a siñ’é nombernan dje gran constelacionnan i loke nan tabata sa tocante e leynan cu a dirigí movecion dje constelacionnan dor di espacio. Al fin i al cabo, hende di antigwedad tabata usa e movecionnan constante dje inmenso agrupacionnan mahestuoso di strea aki pa marca e temporadanan cu ta cambia. Pero pa tur e tempu cu Job a contemplá nan cu asombro, e no tabata sa ki forsanan poderoso tabata tene e formacionnan di strea aki huntu. Pues, e no por a contestá ora Jehova Dios a puntr’é: “Bo a capta e leynan celestial?” (Job 38:31-33, The New Jerusalem Bible) Sí, e streanan a ser dirigí dor di leynan—leynan asina exacto i complicá cu científiconan djawe no por comprendé nan completamente.

2. Pakico nos por bisa cu henter creacion ta ser dirigí dor di ley?

2 Jehova ta e Legislador Supremo den e universo. Tur su obranan ta ser dirigí dor di ley. Su Yu stimá, “e primogénito di tur creacion,” tabata obedecé fielmente e ley di su Tata promé cu e universo físico a existí! (Colosensenan 1:15) E angelnan tambe ta ser dirigí dor di ley. (Salmo 103:20) Asta animalnan ta ser dirigí dor di ley segun cu nan ta obedecé e instinto cu nan Creador a programá den nan.—Proverbionan 30:24-28; Jeremías 8:7.

3. (a) Pakico humanidad tin mester di ley? (b) Pa medio di kico Jehova a dirigí e nacion di Israel?

3 Kico di humanidad? Aunke nos a ser bendicioná cu donnan manera inteligencia, moralidad i spiritualidad, tog nos tin mester di un midí di ley divino pa guia nos den usa e facultadnan aki. Nos promé mayornan, Adam i Eva, tabata perfecto, di manera cu solamente algun ley tabata necesario pa guia nan. Amor pa nan Tata celestial mester a duna nan motibu amplio pa obedecé di buena gana. Pero nan a desobedecé. (Génesis 1:26-28; 2:15-17; 3:6-19) Como resultado, nan desendencia tabata criaturanan pecaminoso cu tabatin mester di hopi mas tantu ley pa percurá guia. Cu pasamentu di tempu, Jehova amorosamente a yena e necesidad aki. El a duna Noe leynan specífico cu e mester a pasa over pa su famia. (Génesis 9:1-7) Siglonan despues, mediante Moises, Dios a duna e nacion nobo di Israel un código di Ley skirbí en detaye. Esaki tabata e promé biaha cu Jehova a dirigí henter un nacion cu ley divino. Examinando e Ley ei lo yuda nos comprendé e papel vital cu ley divino ta hunga den e bida di cristiannan awe.

E Ley di Moises—Su Propósito

4. Pakico lo tabata un desafio pa e desendientenan scogí di Abraham producí e Simia primintí?

4 Apostel Pablo, un studiante profundo dje Ley, a puntra: “Pakico, anto, e Ley?” (Galationan 3:19) Pa contestá, nos tin cu corda cu Jehova a primintí su amigu Abraham cu su liña di desendencia lo a producí un Simia cu lo a trece bendicionnan grandi pa tur nacion. (Génesis 22:18) Pero aki ta sinta un desafio: No tur e desendientenan scogí di Abraham, e israelitanan, tabata personanan cu a stima Jehova. Segun cu tempu a pasa, mayoria a resultá di ta terco, rebelde—algun tabata casi ingobernabel! (Exodo 32:9; Deuteronomio 9:7) Pa hende asina, e echo cu nan tabata entre e pueblo di Dios tabata simplemente pasobra nan a nace den e nacion di Israel, no pasobra nan mes a scoge esei.

5. (a) Kico Jehova a siña e israelitanan pa medio dje Ley di Moises? (b) Con e Ley mester a afectá e conducta di esnan cu a sigui’é?

5 Con un pueblo asina por a producí e Simia primintí i beneficiá di dje? En bes di controlá nan manera robot, Jehova a siña nan pa medio di ley. (Salmo 119:33-35; Isaías 48:17) En realidad, e palabra hebreo pa “ley,” toh·rahʹ, ta nificá “instruccion.” Kico e Ley a siña? Na promé lugá el a siña e israelitanan cu nan tabatin mester dje Mesías, kende lo a rescatá nan for di nan estado pecaminoso. (Galationan 3:24) Tambe e Ley a siña temor piadoso i obedencia. Na armonia cu e promesa na Abraham, e israelitanan mester a sirbi como testigonan di Jehova pa tur otro nacion. Pues e Ley tabatin cu siña nan un código di conducta elevá i noble cu lo a reflehá bon riba Jehova; lo el a yuda Israel keda separá for dje prácticanan corupto dje nacionnan rond di nan.—Levítico 18:24, 25; Isaías 43:10-12.

6. (a) Mas o ménos cuantu statuto e Ley di Moises ta contené, i pakico esei no mester ser considerá demasiado? (Mira nota.) (b) Ki comprendimentu penetrante nos por gana dor di un estudio dje Ley di Moises?

6 Nada straño, anto, cu e Ley di Moises ta contené hopi statuto—mas cu 600 na tur.a E código skirbí aki a regulá e asuntunan di adoracion, gobiernu, normanan moral, husticia, asta dieta i higiena. Sin embargo, esei ta nificá cu e Ley tabata simplemente un conhunto di regulacionnan friu i mandamentunan bot? Siguramente cu no! Un estudio dje código di Ley aki ta ofrecé un rikesa di comprendimentu penetrante den Jehova su personalidad amoroso. Considerá algun ehempel.

Un Ley cu A Respirá Misericordia i Compasion

7, 8. (a) Con e Ley a enfatisá misericordia i compasion? (b) Con Jehova a pone e Ley na vigor den un manera misericordioso den e caso di David?

7 E Ley a enfatisá misericordia i compasion, specialmente pa esnan humilde of esnan desampará. Particularmente biudanan i huérfanonan a ser protehá. (Exodo 22:22-24) Animalnan di trabou a ser protehá contra crueldad. Derechonan básico di propiedad a ser respetá. (Deuteronomio 24:10; 25:4) Aunke e Ley a exigí e castigu di morto pa asesinato, el a haci posibel pa mustra misericordia den casonan di matamentu accidental. (Númeronan 35:11) Evidentemente, huesnan israelita tabatin caminda liber pa dicidí riba e castigu imponé pa algun ofensa, dependiendo dje actitud dje malechor.—Compará cu Exodo 22:7 i Levítico 6:1-7.

8 Jehova a pone e ehempel pa huesnan dor di aplicá e Ley cu firmesa caminda tabata necesario pero cu misericordia unda cu tabata posibel. Rey David, kende a cometé adulterio i homicidio, a ser mustrá misericordia. No cu el a scapa castigu, pasobra Jehova no a proteh’é for dje consecuencianan teribel di su picá. Sin embargo, debí n’e pacto di Reino i debí cu David tabatin un disposicion misericordioso i un actitud di curason profundamente repentí, e no a ser ehecutá.—1 Samuel 24:4-7; 2 Samuel 7:16; Salmo 51:1-4; Santiago 2:13.

9. Ki papel amor a hunga den e Ley di Moises?

9 Ademas, e Ley di Moises a enfatisá amor. Imaginá bo un dje nacionnan djawe teniendo un código di ley cu realmente ta rekerí amor! Asina, e Ley di Moises no solamente a prohibí homicidio; el a manda: “Bo tin cu stima bo próhimo mescos cu bo mes.” (Levítico 19:18) No solamente el a prohibí e trato inhustu dje residente stranhero; el a manda: “Bo tin cu stim’é mescos cu bo mes, pasobra boso a bira residentenan stranhero den e tera di Egipto.” (Levítico 19:34) No solamente el a taha adulterio; el a manda e esposo pa haci su propio esposa alegrá! (Deuteronomio 24:5) Den e buki di Deuteronomio so, palabranan hebreo cu ta representá e cualidad di amor ta ser usá rond di 20 bes. Jehova a sigurá e israelitanan di su propio amor pa nan—den e pasado, presente i futuro. (Deuteronomio 4:37; 7:12-14) Realmente, e mandamentu di mas grandi dje Ley di Moises tabata: “Bo tin cu stima Jehova bo Dios cu tur bo curason i cu tur bo alma i cu tur bo forsa vital.” (Deuteronomio 6:5) Jesus a bisa cu henter e Ley ta dependé riba e mandamentu aki, huntu cu e mandamentu pa stima bo próhimo. (Levítico 19:18; Mateo 22:37-40) Nada straño cu e salmista a skirbi: “Cuantu mi ta stima bo ley! Henter dia largu e ta mi interes intenso.”—Salmo 119:97.

E Maluso dje Ley

10. Con e hudiunan, pa mayor parti, a trata e Ley di Moises?

10 Ki trágico, anto, cu Israel pa gran parti a falta aprecio p’e Ley di Moises! E pueblo a desobedecé e Ley, a ignor’é, of a lubidá riba dje. Nan a contaminá e adoracion puru cu e prácticanan religioso repugnante di otro nacionnan. (2 Reynan 17:16, 17; Salmo 106:13, 35-38) I nan a violá e Ley den otro maneranan tambe.

11, 12. (a) Con gruponan di lidernan religioso a causa daño despues dje tempu di Esdras? (Mira cuadro.) (b) Pakico e rabinan di antigwedad a haña ta necesario pa “lanta un tranké rond dje Ley”?

11 Net esnan cu a pretendé di siña i preservá e Ley a causa e mayor daño na dje. Esaki a sosodé despues dje dianan di e fiel escriba Esdras di siglo cincu P.E.C. Esdras a lucha duru contra e influencianan coruptivo di otro nacionnan i a enfatisá e lesamentu i siñamentu dje Ley. (Esdras 7:10; Nehemías 8:5-8) Algun maestro dje Ley a pretendé di sigui den e pasonan di Esdras i a forma loke a bin ser yamá e “Gran Snoa.” Entre su dichonan tabatin e instruccion: “Lanta un tranké rond dje Ley.” E maestronan aki a razoná cu e Ley tabata manera un hofi precioso. Pa ningun hende no drenta e hofi aki sin autorisacion dor di violá su leynan, nan a crea mas leynan, e “Ley Oral,” pa prevení e pueblo di violá e Ley skirbí.

12 Algun hende lo por argumentá cu e lidernan hudiu tabatin bon motibu pa sinti asina. Despues dje tempu di Esdras e hudiunan a ser dominá dor di podernan stranhero, specialmente Grecia. Pa combatí e influencia di filosofia i cultura griego, gruponan di lidernan religioso a lanta entre e hudiunan. (Mira cuadro, página 10.) Cu tempu algun dje gruponan aki a bin competí i asta a logra di tin mas influencia cu e sacerdocio levita como maestronan dje Ley. (Compará cu Malakías 2:7.) P’e aña 200 P.E.C., e ley oral a cuminsá influenciá e bida dje hudiunan. Na principio no tabata e intencion pa e leynan aki ser skirbí, pa nan no ser considerá igual cu e Ley skirbí. Pero gradualmente, pensamentu humano a ser poné dilanti esun divino, di manera cu den transcurso di tempu e “tranké” aki en realidad a daña net e “hofi” cu supuestamente e mester a protehá.

E Contaminacion dor dje Doctrinanan Farisaico

13. Con algun lider religioso hudiu a hustificá e trahamentu di hopi regla?

13 E rabinan a razoná cu ya cu e Tora, of Ley di Moises, tabata perfecto, e mester tin un contesta pa tur pregunta cu lo por surgi. E nocion aki tabata un falta di respet pa cu leynan divino. En realidad, el a duna e rabinan libertad pa usa razonamentu humano ingenioso, pa haci parce cu e Palabra di Dios tabata e base pa reglanan riba tur sorto di asuntu—algun personal, otronan simplemente insignificante.

14. (a) Con e lidernan religioso hudiu a hiba e precepto bíblico di keda separá for dje nacionnan te na un extremo no-bíblico? (b) Kico ta mustra cu reglanan rabínico a faya den protehá e pueblo hudiu for di influencianan pagano?

14 Bes tras bes e lidernan religioso a tuma preceptonan bíblico i a hiba nan te na extremo. Por ehempel, e Ley di Moises a animá e israelitanan pa keda separá for dje nacionnan, pero e rabinan a predicá un forma di desprecio iracional pa tur loke tabata no-hudiu. Nan a siña cu un hudiu no mester laga su bacanan na un posada gentil, pasobra nan ta ‘sospechá cu e gentilnan ta tene relacion sexual cu bestia.’ Un muher hudiu no tabatin mag di yuda un muher gentil duna lus pasobra dje manera ei lo e ta “yudando pa un yu pa idolatria nace.” Ya cu e rabinan corectamente a desconfiá gimnasionan griego, nan e prohibí tur ehercisio atlético. Historia ta comprobá cu tur esaki no a yuda mashá pa protehá e hudiunan for di creencianan gentil. Realmente, e fariseonan mes a bin siña e doctrina pagano griego di inmortalidad di alma!—Ezekiel 18:4.

15. Con e lidernan religioso a troce e leynan tocante purificacion i incesto?

15 E fariseonan a troce tambe e leynan di purificacion. Hende a yega di bisa cu e fariseonan lo a purificá asta solo mes si nan a haña e chens. Nan ley a bisa cu si un hende tarda “pa haci un necesidad,” esei lo a contamin’é! Labamentu di man a bira un rito complicá, cu reglanan pa loke ta cua man mester a laba promé i di ki manera. Particularmente hende muher a ser considerá impuru. Riba base dje mandamentu bíblico pa no “yega cerca” ningun pariente carnal (en realidad un ley contra incesto), e rabinan a traha e regla cu un esposo no tabatin mag di cana tras di su esposa; tampoco e no tabatin mag di combersá cuné den marshe.—Levítico 18:6.

16, 17. Con e ley oral a agregá reglanan n’e mandamentu pa warda un sabat semanal, i cu ki resultado?

16 Specialmente notorio ta e bofon spiritual cu e ley oral a haci dje ley di sabat. Dios a duna Israel un simpel mandamentu: No haci ningun trabou riba e di shete dia di siman. (Exodo 20:8-11) Sin embargo, e ley oral a expandé e ley agregando rond di 39 diferente tipo di trabou prohibí, incluyendo mara of los un konopi, cose dos stik, skirbi dos letter hebreo, etcétera. Anto cada un dje tipo di trabounan prohibí aki a rekerí un cantidad sin fin di mas regla. Cua konopi tabata prohibí i cua tabata permití? E ley oral a contestá cu regulacionnan arbitrario. Curacion a ser considerá un trabou prohibí. Por ehempel, tabata prohibí pa pega wesu di un man of pia kibrá riba sabat. Un homber cu dolor di djente por a usa binager pa sasoná su cuminda, pero e no mester a chupa e binager dor di su djentenan. Esei lo por a cura su djente!

17 Derá dje manera ei bou di cientos di regla cu hende a traha, e ley di sabat a perde su nificacion spiritual pa mayoria hudiu. Ora Jesucristo, e “Señor di sabat,” a efectuá milagernan espectacular i conmovedor riba sabat, e escribanan i e fariseonan tabata indiferente. Nan a preocupá solamente cu el a parce di ignorá nan regulacionnan.—Mateo 12:8, 10-14.

Siñando un Les for dje Erornan dje Fariseonan

18. Kico tabata e efecto di agregá leynan oral i tradicionnan n’e Ley di Moises? Ilustrá.

18 Den poco palabra, nos por bisa cu e leynan adicional i tradicionnan aki a bira pegá n’e Ley di Moises mescos cu cocolishi ta pega na un barcu. Doño di un barcu ta dedicá hopi tempu i esfuerso pa raspa e criaturanan molestoso aki for di su barcu pasobra nan ta reducí e velocidad dje bapor i ta destruí su capa di verf anti-frus. Di igual manera, e leynan oral i tradicionnan a haci e Ley un molester i a expon’é na maluso coruptivo. Sin embargo, en bes di raspa e leynan aheno ei kita afó, e rabinan a sigui agregá mas. Pa ora cu e Mesías a bini pa cumpli cu e Ley, e “barcu” tabatin asina tantu “cocolishi” cu apénas e tabata drif riba awa! (Compará cu Proverbionan 16:25.) En bes di protehá e pacto di Ley, e lidernan religioso aki a cometé e eror di viol’é. Sin embargo, pakico, nan “tranké” di reglanan a faya?

19. (a) Pakico e “tranké rond dje Ley” a fracasá? (b) Kico ta mustra cu e lidernan religioso hudiu a falta berdadero fe?

19 E lidernan di hudaismo no a comprendé cu e bataya contra corupcion ta ser bringá den e curason i no riba e páginanan di buki di ley. (Jeremías 4:14) E clave pa victoria ta amor—amor pa Jehova, su ley i su principionan hustu. Tal amor ta producí un odio corespondiente pa loke Jehova ta odia. (Salmo 97:10; 119:104) Esnan kende nan curason ta ser yená asina cu amor ta permanecé fiel n’e leynan di Jehova den e mundu corupto aki. E lidernan religioso hudiu tabatin e privilegio grandi di siña e pueblo pa asina fomentá i inspirá un amor asina. Pakico nan a faya na haci esei? Evidentemente nan a falta fe. (Mateo 23:23, nota) Si nan tabatin fe den e poder dje spiritu di Jehova pa obra den e curason di hende fiel, nan lo no a sinti un necesidad pa controlá rígidamente bida di otro hende. (Isaías 59:1; Ezekiel 34:4) Faltando fe, nan no a impartí fe; nan a carga e pueblo cu mandamentunan cu hende a traha.—Mateo 15:3, 9; 23:4.

20, 21. (a) Ki efecto total un mentalidad orientá riba tradicion tabatin riba hudaismo? (b) Ki les nos ta siña for di loke a sosodé cu hudaismo?

20 E lidernan hudiu ei no a promové amor. Nan tradicionnan a producí un religion obsesioná cu cosnan superficial, cu obedencia mecánico pa bista di hende—un tera fértil pa hipocresia. (Mateo 23:25-28) Nan regulacionnan a producí numeroso motibunan pa husga otronan. Pues e fariseonan orguyoso cu a gusta sumision ciegu na autoridad a sinti cu nan tabatin bon motibu pa criticá Jesucristo mes. Nan a perde bista dje propósito principal dje Ley i a rechasá e único berdadero Mesías. Como resultado, e tabatin cu bisa e nacion hudiu: “Mira! Boso cas ta ser bandoná pa boso.”—Mateo 23:38; Galationan 3:23, 24.

21 Ki les nos por siña? Claramente, un mentalidad rígido i orientá riba tradicion, no ta promové adoracion puru di Jehova! Pero esaki ta nificá cu adoradornan di Jehova awe no mester tin ningun clase di regla aménos cu esakinan ta describí specíficamente den e Scritura Santu? No. Pa un contesta completo, laga nos considerá siguientemente con Jesucristo a reemplasá e Ley di Moises cu un ley nobo i mihó.

[Nota]

a Naturalmente, esei ainda ta un cantidad masha chikitu na comparacion cu e sistemanan legal di nacionnan djawe. Por ehempel, pa cuminsamentu di añanan ’90, e leynan federal di Merca a yena mas cu 125.000 página, i miles di leynan nobo ta ser agregá tur aña.

Bo Por Splica?

◻ Con henter e creacion ta ser dirigí dor di ley divino?

◻ Kico tabata e propósito principal dje Ley di Moises?

◻ Kico ta mustra cu e Ley di Moises a enfatisá misericordia i compasion?

◻ Pakico e lidernan religioso hudiu a agregá un gran cantidad di regla n’e Ley di Moises, i cu ki resultado?

[Kuadro na página 10]

E Lidernan Religioso Hudiu

Escribanan: Nan a mira nan mes como sucesornan di Esdras i como esnan cu ta splica e Ley. Segun e buki A History of the Jews, “e escribanan no tabata e personanan di mas noble, i nan esfuersonan pa saca nificacionnan scondí for dje ley hopi biaha a degenerá den fórmulanan sin nificacion i restriccionnan estúpido. E restriccionnan aki a bira custumber duru ancrá, cu pronto a bira un tirano incompasivo.”

Hasidim: E nomber ta nificá “esnan deboto” of “santunan.” Mencioná pa promé bes como un clase rond di 200 P.E.C., nan tabata políticamente poderoso i defensornan fanático dje puresa dje Ley contra e tirania di influencia griego. Hasidim a dividí den tres grupo: e fariseonan, e saduceonan i e esenonan.

Fariseonan: Algun erudito ta kere cu e nomber ta ser derivá for dje palabranan pa “Esnan Separá,” of “Separatistanan.” Nan tabata en berdad fanático den nan empeño pa ta separá for dje gentilnan, pero tambe nan a mira nan fraternidad como separá for di—i superior na—e pueblo hudiu comun, cu tabata ignorante dje cosnan complicá dje ley oral. Un historiador a bisa dje fariseonan: “Mirá den su totalidad, nan a trata hende grandi manera mucha, formalisando i definiendo e detayenan di mas minúsculo di ceremonianan ritual.” Un otro erudito a bisa: “E doctrinanan farisaico a producí un gran cantidad di reglanan legal cu a cubri tur situacion, cu e consecuencia inevitabel cu nan a haci un pieu bira un baca i dje manera ei a haci un baca bira un pieu (Mt. 23:23).”

Saduceonan: Un grupo cu tabata estrechamente ligá cu e aristocracia i e sacerdocio. Nan a oponé vigorosamente e escribanan i e fariseonan, bisando cu e ley oral no tabatin e valides dje Ley skirbí. Cu nan a perde e bataya aki ta ser demostrá dor dje Mishna mes: “Mester [warda] e palabranan dje Escribanan mas estrictamente cu e palabranan dje Ley [skirbí].” E Talmud, cu a incluí hopi comentario riba e ley oral, mas despues a bai asina leu di bisa: “E palabranan dje escribanan ta . . . mas precioso cu e palabranan di Tora.”

Esenonan: Un grupo di aséticonan cu a isolá nan mes den comunidadnan separá. Segun The Interpreter’s Dictionary of the Bible, e esenonan tabata asta mas exclusivo cu e fariseonan i “tin biaha por tabata mas fariseo cu e fariseonan mes.”

[Plachi na página 9]

Job su mayornan probablemente a siñ’é tocante e leynan cu ta dirigí e constelacionnan

    Publikashonnan na Papiamentu (Curaçao) (1986-2025)
    Log Out
    Log In
    • Papiamentu (Kòrsou)
    • Kompartí
    • Preferensia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Kondishonnan di Uso
    • Maneho di Privasidat
    • Konfigurashon di Privasidat
    • JW.ORG
    • Log In
    Kompartí