Un Gobernante Orguyoso Ta Perde un Imperio
“PA LOKE ta Bélsasar e rey,” profeta Daniel a skirbi, “el a tene un bankete grandi pa mil di su grandinan, i dilanti di e mil e tabata bebe biña.” Pero, segun cu e bankete tabata avansando, e rey “su color mes a cambia na dje, i su propio pensamentunan a cuminsá spant’é, i djointnan di su heup a bira slap i su rudianan mes tabata bati contra otro.” Promé cu e anochi a pasa, “Bélsasar e rey caldeo a ser matá i Dario e medo mes a ricibí e reino.”—Daniel 5:1, 6, 30, 31.
Ken Bélsasar tabata? Con bin el a ser yamá “e rey caldeo”? Kico exactamente tabata su posicion den e Imperio Neo-Babilónico? Con el a perde e imperio?
Co-Gobernante of Rey?
Daniel ta referí na Nabucodonosor como e tata di Bélsasar. (Daniel 5:2, 11, 18, 22) Sin embargo, e relacion aki no ta literal. E buki Nabonidus and Belshazzar (Nabonido i Bélsasar) di Raymond P. Dougherty, ta duna nos di pensa cu tal bes Nabucodonosor tabata su welo parti’ mama, Nitocris. Por ta tambe cu Nabucodonosor, siendo un predecesor real, tabata simplemente e “tata” di Bélsasar pa loke ta e trono. (Compará cu Génesis 28:10, 13.) Sea cual sea e caso, e ‘spijkerschrift’ riba vários cilinder di klei cu a ser descubrí den sur di Irak durante siglo 19, ta identificá Bélsasar como e yu mayó di Nabonido, rey di Babilonia.
Siendo cu e relato den Daniel capítulo 5 ta trata di e sucesonan riba e anochi di Babilonia su caida na 539 P.E.C., e no ta conta con Bélsasar a bin haña autoridad real. Pero fuentenan arkeológico ta duna algun idea dje relacion entre Nabonido i Bélsasar. “E textonan babilónico ta revelá cu Nabonido tabata un gobernante eccéntrico,” segun Alan Millard, arkeólogo i autoridad riba tereno di idiomanan semítico di antigwedad. Millard ta agregá: “Aunke e no a pasa por haltu dje diosnan di Babilonia, el . . . a duna bastante atencion n’e dios di luna na dos otro stad, Ur i Harran. Pa vários aña di su reinado, Nabonido no a ni biba na Babilonia; mas bien el a permanecé n’e oásis lehano di Teima [of, Tema] den nort di Arabia.” Evidentemente, Nabonido a pasa gran parti di su reinado leu for dje capital, Babilonia. Durante su ausencia, Bélsasar a ricibí e autoridad di goberná.
Tirando mas lus riba Bélsasar su berdadero posicion, un documento skirbí na spijkerschrift, describí como e “Relato Poético di Nabonido,” ta declará: “El [Nabonido] a confia su yu [homber] mayó, e primogénito, cu e ‘Forsanan Militar,’ tur e trupanan den e pais el a manda bou di su (mandato). El a laga (tur cos) den su man, [el] a confi’é cu e reino.” Pues, Bélsasar tabata un co-gobernante.
Pero, por considerá un co-gobernante un rey? E estatua di un gobernante antiguo hañá den nort di Siria den añanan ’70 ta mustra cu no tabata algu desconocí pa yama un gobernante rey ora cu, estrictamente mirá, e tabatin un título menor. E estatua tabata di un gobernante di Gozan i tabatin inscripcion asirio i arameo riba dje. E inscripcion asirio a yama e homber gobernante di Gozan, pero e inscripcion paralelo na arameo a yam’é rey. P’esei, no tabata algu sin precedente pa Bélsasar ser yamá príncipe heredero den e inscripcionnan oficial di Babilonia miéntras cu den e skirbimentu arameo di Daniel el a ser yamá rey.
E areglo di co-gobernacion entre Nabonido i Bélsasar a continuá te den e dianan final dje Imperio Neo-Babilónico. P’esei, riba e mésun anochi di Babilonia su caida, Bélsasar a ofrecé pa haci Daniel e di tres gobernante den e reino, no e di dos.—Daniel 5:16.
Un Gobernante Demasiado Confiá i Orguyoso
E sucesonan final di Bélsasar su reinado ta indicá cu e príncipe aki tabata demasiado confiá i orguyoso. Ora e fin di su gobernacion a yega dia 5 di october 539 P.E.C., Nabonido tabata den su refugio na Borsippa, despues di a sufri un derota na man dje forsanan medo-perso. Babilonia mes tabata bou di atake. Pero Bélsasar a sinti su mes asina sigur den e stad rondoná pa murayanan masivo cu riba e mes anochi ei, el a tene “un bankete grandi pa mil di su grandinan.” Herodoto, historiadó griego di siglo cincu P.E.C., ta bisa cu parti paden dje stad, e hendenan “tabata baila n’e momentonan ei, i tabata gosa.”
Sin embargo, pafó dje murayanan di Babilonia, e ehército medo-perso tabata alerto. Bou di direccion di Ciro, nan a desviá e awanan di Riu Eufrátes, cu tabata core dor di centro dje stad. Su guereronan tabata cla pa cana pasa dor dje riu asina cu e nivel di awa a baha suficiente. Nan a subi bai ariba i a drenta e stad dor dje portanan di koper habrí den muraya cantu dje riu.
Si Bélsasar a tuma nota di loke tabata pasando pafó dje stad, lo e por a laga cera e portanan di koper, posicioná su hombernan fuerte riba e murayanan cantu dje riu, i atrapá e enemigu. En bes di esei, bou di influencia di biña, Bélsasar arogante a manda busca e copanan dje tempel di Jehova. Anto e, su huéspednan, su esposanan i su concubinanan, na un manera desafiante a bebe for di nan miéntras nan tabata alabá e diosnan babilónico. Di ripiente, un man a aparecé milagrosamente i a cuminsá skirbi riba e muraya dje palacio. Yen di miedu, Bélsasar a yama su sabionan pa interpretá e mensahe ei. Pero nan “no tabata suficiente competente pa lesa e scritura mes ni pa laga e rey sa e interpretacion.” Finalmente, ‘nan a trece Daniel dilanti e rey.’ Bou di inspiracion divino, Jehova su profeta balente a revelá e nificacion dje mensahe milagroso, prediciendo e caida di Babilonia den man dje medo i personan.—Daniel 5:2-28.
E medo i personan a capturá e stad fácilmente, i Bélsasar no a pasa e anochi ei na bida. Cu su morto, i e aparente entrega di Nabonido na Ciro, e Imperio Neo-Babilónico a yega na su fin.
[Plachi na página 8]
Daniel ta interpretá e mensahe di calamidad p’e Imperio Babilónico