Historia di Bida
Bendicioná cu un Herencia Special
SEGUN E RELATO DI CAROL ALLEN
Mi tabata mi so, cu mi buki nobo i bunita den mi man. Miedu a poderá di mi, i awa a cuminsá basha for di mi wowo. Al fin i al cabo, mi tabata solamente un mucha muher chikitu di shete aña, perdí den un stad straño, rondoná dor di dies di miles di hende!
RECIENTEMENTE, casi 60 aña despues, recuerdonan bibu di mi experencia di infancia a bini ariba. Un bishita huntu cu mi esposo Paul n’e bunita Centro Educativo di Watchtower, na Patterson, New York, a lanta e recuerdonan aki. El a haña invitacion pa asistí n’e di dos klas dje scol pa superintendentenan biahero di Testigonan di Jehova.
Ora nos a wak rond den e sala di recepcion cu ta situá den claridad di solo, mi a mira un borchi grandi cu e título “CONGRESO.” Un tiki meimei tabatin un potret pretu cu blancu di muchanan cu ta zwai entusiasmá cu nan ehemplar di mi buki di infancia! Mesora mi a lesa e descripcion dje potret: “1941—Na St. Louis, Missouri, ora e sesion di mainta a cuminsá, a reuní 15.000 mucha, entre 5 pa 18 aña di edad, den e localidad principal net dilanti dje plataforma. . . . Ruman Rutherford a anunciá publicacion dje buki nobo Yunan.”
Cada mucha a haña un ehemplar personal. Despues tur e muchanan a bai caminda nan mayornan tabata sintá, ami so no a bai. Mi tabata perdí! Un usher amigabel a hisa mi pone riba un caha di contribucion haltu i a bisa mi wak si mi ta mira un hende conocí. Ansiosamente mi a tira un bista den e multitud cu tabata basha baha e trapinan hanchu. Di ripiente mi a mira un cara conocí! “Tio Bob! Tio Bob!” Nan a haña mi! Bob Rainer a hiba mi caminda mi mayornan tabata warda, tur preocupá.
Sucesonan Inicial Cu A Forma Mi Bida
Ora mi a wak e borchi, un ola di recuerdo a lanta— sucesonan cu a forma mi bida i cu a resultá den nos estadia n’e bunita facilidad na Patterson. Mi pensamentunan a bai bek na sucesonan di mas cu shen aña pasá, cosnan cu mi a tende di dje foral for di mi abuelonan i mi mayornan.
Na december 1894, un minister di tempu completo di Studiantenan di Bijbel, manera Testigonan di Jehova tabata conocí e tempu ei, a papia cu mi welo parti di tata, Clayton J. Woodworth, na su cas na Scranton, Pennsylvania, Merca. Clayton tabata recien casá. El a skirbi e presidente di Watch Tower Bible and Tract Society, Charles Taze Russell un carta. E Toren di Vigilancia na ingles di 15 di juni 1895, a publicá e carta aki. El a splica:
“Nos ta un pareha casá hóben cu tabata miembro di un iglesia nominal pa mas o ménos dies aña; pero nos tin confiansa cu awor nos ta saliendo for di su scuridad i ta drentando e lus di un dia nobo cu ta habriendo p’e yunan consagrá dje Haltísimo. . . . Hopi tempu promé cu ami cu mi casá a topa otro nos a deseá mashá di por sirbi Señor como misionero den campo stranhero, si esei kisas ta su boluntad.”
Despues na 1903, mi bisawelonan di parti di mama, Sebastian i Catherine Kresge, cu goso a scucha e mensahe bíblico cu dos representante di Watch Tower a trece n’e hacienda grandi caminda nan a biba den e bunita cerunan Pocono di Pennsylvania. Nan yu muhernan, Cora cu Mary tambe tabata biba einan huntu cu nan casá, Washington i Edmund Howell. E representantenan di Watch Tower, Carl Hammerle i Ray Ratcliffe a keda henter un siman cerca nan, siñando nan hopi cos. Tur e seis miembronan aki di famia a scucha i studia, i no a dura mashá cu nan a bira Studiantenan di Bijbel celoso.
Den e mésun aña 1903, Cora cu Washington Howell a haña un yu muher cu nan a yama Catherine. Mi ta kere cu e historia con cu tempu el a casa cu mi tata Clayton J. Woodworth, Jr., ta unu interesante i significativo. E ta reflehá e comprendimentu penetrante i interes amoroso di un mayor, mi welo Clayton J. Woodworth, Sr.
Mi Tata Ta Ricibí Yudansa Amoroso
Na 1906, mi tata, Clayton junior, a nace na Scranton, mas o ménos 80 kilometer for di hacienda Howell. Den e promé añanan ei, Opa Woodworth a cera cu e famia grandi di Howell, i hopi bes el a disfrutá di nan famoso hospitalidad. E tabata un gran yudansa p’e congregacion di Studiantenan di Bijbel den e área ei. Cu tempu nan a pidi Opa pa efectuá matrimonio dje tres yu hombernan Howell. I cu e bienestar di su propio yu na mente, Opa a hacié un custumber pa bai cuné na cada un dje casamentunan aki.
E tempu ei Tata no tabata participá activamente den e ministerio di Studiantenan di Bijbel. Ta cierto sí cu e tabata hiba Opa den sirbishi. Pero maske Opa tabata anim’é, Tata mes no tabata activo den e trabou di predicá. E tempu ei, mi tata tabatin mas interes den música cu den cualkier otro cos, i e tabata bayendo rumbo pa un carera profesional.
Catherine, e yu muher di Cora cu Washington Howell, tambe a bira un excelente músico cu tabata toca i duna les di piano. Pero, net ora e tabata birando un profesional, el a pone e meta ei un banda i a cuminsá traha den e ministerio di tempu completo. Opa no por a pensa riba un mihó compañera pa su yu homber, a lo ménos, segun mi punto di bista! Tata a bautisá i a casa cu Mama seis luna despues, na juni 1931.
Semper Opa tabata orguyoso dje talento musical di su yu homber. E tabata masha contentu mes ora nan a pidi Tata pa entrená koor dje orkesta grandi di congreso, p’e congreso internacional di 1946 na Cleveland, Ohio. E siguiente añanan, Tata a dirigí e orkesta durante vários otro congreso di Testigonan di Jehova.
Opa Su Caso Hudicial i Bida den Prizon
Den e sala di recepcion na Patterson, ami cu Paul a mira tambe e potret cu tin riba e siguiente página. Mesora mi a reconocé e potret, pasobra Opa a manda un copia di dje pa mi mas cu 50 aña pasá. Opa ta esun pará te na man drechi.
Durante e locura patriótico rond di Promé Guera Mundial, e ocho Studiantenan di Bijbel aki, incluso Joseph F. Rutherford (sintá meimei), presidente di Sociedad Watch Tower, a ser encarcelá inhustamente sin derecho di haña libertad bou di fiansa. E acusacionnan contra nan tabata basá principalmente riba declaracionnan den e di shete volúmen di Studio dje Scritura, titulá E Misterio Terminá. Hende a comprendé e declaracionnan malu, pensando cu nan tabata desanimá participacion di Merca den Promé Guera Mundial.
Atrabes di un periodo di vários aña, Charles Taze Russell a skirbi e promé seis volúmennan di Studio dje Scritura, pero el a muri promé cu e por a skirbi esun di shete. P’esei, nan a duna Opa i un otro Studiante di Bijbel su anotacionnan, i nan dos a skirbi e di shete volúmen. El a ser publicá na 1917, promé cu guera a terminá. Den corte nan a sentenciá Opa i tambe mayoria dje otronan na cuater condena di 20 aña cu ta core pareu.
E descripcion dje potret den e sala di recepcion na Patterson ta splica: “Dia 21 di mart 1919, nuebe luna despues cu Rutherford i su socionan a ser sentenciá i cu guera tambe a caba, e corte di apelacion a dicta un fiansa pa tur e ocho acusadonan, i dia 26 di mart nan a haña nan libertad na Brooklyn riba un fiansa di 10.000 dollar pa cada un. Dia 5 di mei 1920, J. F. Rutherford i e otronan a ser exonerá.”
Despues cu a sentenciá e rumannan aki, pero promé cu a manda nan n’e prizon federal na Atlanta, Georgia, nan ocho a pasa nan promé dianan di encarcelacion den e prizon di Raymond Street na Brooklyn, New York. For di einan Opa a skirbi un carta den cua el a describí cu a pone nan den un cel di 1,8 pa 2,4 meter, meimei di “un sushedad i desordu horibel.” El a bisa: “Bo ta haña un stapel di korant, i si na promé instante bo tabatin e tendencia di menospreciá nan, no ta dura mashá cu bo ta realisá cu bo chens pa keda limpi i mantené respet propio ta dependé dje papelnan aki, habon i un paña pa baña cuné.”
Tog Opa a mantené su sentido di humor. Refiriendo n’e prizon como “Hôtel de Raymondie,” el a bisa: “Asina mi periodo di estadia i cuminda pagá vence, lo mi sali for di e lugá aki.” Tambe el a describí e caminatanan den patio. Un biaha ora el a bai pa nan peña su cabei, un zakkenroller a ranca su oloshi di sacu, pero manera el a skirbi: “E cadena a kibra i mi a scap’é.” Ora mi a bishitá Betel di Brooklyn na 1958, Grant Suiter, kende e tempu ei tabata secretario i tesorero di Sociedad Watch Tower, a yama mi den su oficina i el a duna mi e oloshi ei. Ainda mi tin e bon wardá.
Loke A Influenciá Tata
Tata tabatin 12 aña so ora nan a encarcelá Opa inhustamente na 1918. Oma a cera nan cas i e cu Tata a bai biba cerca su mama i su tres ruman muhernan. Oma su fam di soltera tabata Arthur, i cu orguyo e famia tabata declará cu un famia di nan, Chester Alan Arthur, tabata e di 21 presidente di Merca.
Despues cu Opa Woodworth a haña un condena largu pa motibu di supuesto crímennan contra Merca, tabata bisto cu famia Arthur a sinti cu el a daña nan nomber. Tabata un tempu emocionalmente hopi duru pa mi tata. Kisas e manera ei cu nan a trat’é tabata un factor pakico na principio el a vacilá pa participá den e ministerio público.
Ora Opa a sali for di prizon, el a muda su famia pa un cas grandi di pleister cu kalki den Quincy Street na Scranton. Na mucha mi tabata bon conocí cu e cas aki i cu Oma su tayónan bunita di porcelana. Nos tabata yama nan Oma su tayónan santu, pasobra ta Oma so tabatin mag di laba nan, niun hende mas. Despues cu Oma a muri na 1943, hopi bes ora Mama tabatin bishita el a usa e tayónan bunita aki.
Ocupá den Sirbishi di Reino
Riba un otro dia n’e campus di Patterson, mi a topa un potret di ruman Rutherford papiando na e congreso di 1919 na Cedar Point, Ohio. Einan el a urgi tur presente pa participá celosamente den anunciá e Reino di Dios i pa usa e revista nobo cu nan a publicá n’e congreso ei, esta, E Epoca di Oro. Opa a ser nombrá como redactor, i el a sigui contribuí cu artículo te na 1940, djis promé cu su morto. Na 1937 a cambia nomber dje revista pa Consuelo i na 1946 el a bira Spierta!
Opa a skirbi tantu na su cas na Scranton, como n’e sede di Watch Tower, situá mas o ménos 240 kilometer leu na Brooklyn. Cada bes e tabata keda 2 siman na cada lugá. Tata ta bisa cu e ta corda cu hopi bes e tabata tende Opa su mashin di tik ta zona cinc’or di mardugá. Tog Opa a tuma su responsabilidad di participá den e actividad público di predicá tambe masha na serio. De facto, el a diseñá un jacket cu un sacu grandi parti paden pa hende homber carga literatura bíblico. Ainda mi tanta di 94 aña, Naomi Howell, tin unu. Tambe el a diseñá un tas pa hende muher carga buki.
Un biaha, despues cu Opa tabatin un combersacion bíblico animá, su partner di sirbishi a bis’é: “C.J., bo a haci un fout.”
“Cua fout?” Opa a puntra. El a controlá su jacket. Tur dos sacu tabata bashí.
“Bo a lubidá di ofrec’é un abonament riba E Epoca di Oro.” Nan a hari pasobra e redactor a lubidá di ofrecé su revista.
Recuerdonan di Mi Hubentud
Mi ta corda con como mucha mi tabata sinta riba Opa su scochi, i cu mi man chikitu den su man e tabata conta mi e “Cuenta di Dede.” Cuminsando cu “Tommy Duim,” e ta sigui cu “Peter Wijsvinger,” i asina tabata conta mi algu special di cada dede. Anto ora e caba e tabata cera tur mi dedenan huntu, i bisa mi e les dje cuenta: “Huntu nan ta traha mihó. Cada un yudando otro.”
Despues cu nan a casa, mi mayornan a muda bai Cleveland, Ohio, i nan a bira bon amigu cu Ed i Mary Hooper. Nan famianan tabata Studiantenan di Bijbel desde cambio di siglo. Mi mayornan i tio Ed cu tanchi Mary, manera mi tabata yama nan, tabata inseparabel. E único yu di famia Hooper, un baby mucha muher, a muri. Pues, ora mi a bini na 1934, mi a bira nan “yu muher” special. Dor cu mi a lanta den un ambiente asina ricu spiritualmente, mi a dedicá mi na Dios i a bautisá promé cu mi a haci ocho aña.
For di chikitu, lesamentu di Bijbel tabata parti di mi bida. E descripcion di bida den Dios su mundu nobo na Isaías 11:6-9 tabata un di mi pasashinan faborito den Bijbel. Na 1944 mi a haci esfuerso pa promé bes pa lesa e Bijbel completo, despues cu mi a ricibí mi ehemplar personal di American Standard Version cu a sali den un edicion special n’e congreso di Buffalo, New York. Esta emocioná mi tabata pa lesa e traduccion aki den cua nan a restorá Dios su nomber Jehova, na su debido lugá, casi 7.000 biaha den e “Testament Bieu”!
Fin di siman tabata dushi. Mi mayornan i famia Hooper tabata bai predicá cu mi den e pueblonan di cunucu. Nos tabata bai cu nos almuerso i tabata come cantu di un riu. Despues nos tabata bai na un hacienda pa un discurso bíblico pafó di cas, pa cua nos a invitá tur e bisiñanan. Bida tabata simpel. Nos tabata disfrutá como famia. Vários di e amigunan bieu aki di famia despues a bira superintendente biahero, incluso Ed Hooper, Bob Rainer i su dos yu hombernan. Richard Rainer ta haci e trabou aki ainda huntu cu su casá Linda.
Foral zomer tabata periodonan felis. Mi tabata keda huntu cu mi primanan na hacienda di famia Howell. Na 1949, mi prima Grace a casa cu Malcolm Allen. Mi no por a imaginá cu despues di añanan lo mi a casa cu Malcolm su ruman homber. Mi prima mas chikitu, Marion, tabata traha como misionero na Uruguay. El a casa cu Howard Hilborn na 1966. Tur e dos primanan aki a sirbi huntu cu nan casá n’e sede di Brooklyn pa vários aña.
Opa i Mi Graduacion
Tempu mi tabata bai scol secundario, Opa tabata gusta skirbi carta. Den su cartanan tabatin hopi potret di famia cu detayenan di tik parti patras cu a relatá e historia di famia. Ta dje forma ei mi a ricibí un copia di e potret di dje cu e rumannan cu a ser encarcelá inhustamente.
Pa fin di 1951, cancer a caba cu Opa su strot i el a perde su stem. Ainda su abilidad di haci wega cu palabra tabata intacto, pero e mester a skirbi loke e kier a bisa den un buki di nota cu e tabata cana cuné. Mi klas na scol secundario mester a gradua meimei dje simester na januari 1952. Na principio di december mi a post un copia preliminar di e spich cu mi mester a duna riba dia di graduacion. El a haci algun remarke como redactor i n’e último página el a skirbi algun palabra cu a toca mi curason: “Opa contentu.” El a terminá su bida terenal na edad di 81 aña, dia 18 di december 1951.a Ainda mi ta warda e copia blikiá di mi spich di graduacion cu tin e palabranan ei riba e último página.
Djis despues di mi graduacion, mi a drenta sirbishi di pionero, manera Testigonan di Jehova ta yama e trabou di predicá di tempu completo. Na 1958, mi a asistí n’e inmenso congreso na New York City, caminda un máximo di 253.922 persona procedente di 123 pais a yena Yankee Stadium i Polo Grounds. Riba un dje dianan ei, mi a topa cu un delegado di África cu tabatin riba su badge e nomber “Woodworth Mills.” Mas o ménos 30 aña promé nan a dun’é nomber di Opa.
Contentu cu Mi Herencia
Ora mi tabatin 14 aña, mi mama a cuminsá traha pionero atrobe. El a muri 40 aña despues na 1988, miéntras e tabata traha pionero ainda! Tata tambe a traha pionero ora e tabata por. El a muri nuebe luna promé cu Mama. E personanan cu nos a studia Bijbel cuné a bira nos amigunan eterno. Algun di nan yunan a bai sirbi n’e sede na Brooklyn, i otronan a drenta e sirbishi di pionero.
Aña 1959 tabata un aña masha special pa mi. Ta e aña ei mi a cera conocí cu Paul Allen. Na 1946 el a ser nombrá como superintendente biahero, despues cu el a gradua for dje di shete klas di Galad, un scol pa entrená misionero di Testigonan di Jehova. Tempu cu nos a topa, niun di nos dos no tabata sa cu Paul su siguiente asignacion lo tabata Cleveland, Ohio, caminda mi tabata trahando como pionero. Tata cu Mama tabata stima Paul. Na juli 1963 nos a casa na hacienda di famia Howell, den compania di nos famianan i Ed Hooper a duna e discurso di matrimonio. Tabata un soño cu a bira realidad.
Nunca Paul no tabatin auto. Ora nos a sali for di Cleveland pa bai su siguiente asignacion, tur nos pertenencianan por a bai den mi Volkswagen Kever di 1961. Hopi bes e rumannan tabata bin wak nos paketá riba dialuna, e dia cu nos tabata muda di un congregacion pa otro. Mira e maletanan, tas, caha di fail, mashin di tik, etcétera, drenta den e auto chikitu ei tabata manera un presentacion di circo.
Huntu, ami cu Paul a biaha un cantidad sin fin di kilometer, nos a disfrutá di cosnan bon i a wanta cosnan duru dje bida aki—nos a haci tur esei cu e forsa cu Jehova so por duna. Nos añanan tabata felis, yen di amor pa Jehova, pa otro i pa nos amigunan bieu i nobo. Te ainda, e dos lunanan cu nos a pasa na Patterson, miéntras Paul a ricibí entrenamentu, tabata esnan mas sobresaliente di nos bida. Observando e organisacion di Jehova asina djacerca, a reafirmá un conviccion cu mi a haña como parti di mi herencia spiritual precioso: Esaki en berdad ta e organisacion di Dios. Ta ki un goso pa ta sikiera un parti chikitu di dje!
[Nota]
a Mira E Toren di Vigilancia na ingles di 15 di februari 1952, página 128.
[Plachi na página 25]
Huntu cu Ed Hooper djis promé cu e congreso di St. Louis na 1941, caminda mi a ricibí mi ehemplar personal dje buki “Yunan”
[Plachi na página 26]
Opa na 1948
[Plachi na página 26]
Na hacienda Howell dia mi mayornan (den e ronchi) a casa
[Plachi na página 27]
E ocho studiantenan di Bijbel cu a ser encarcelá inhustamente na 1918 (Opa ta pará te na man drechi)
[Plachi na página 29]
Tur nos pertenencianan na mundu a pas den nos Volkswagen
[Plachi na página 29]
Huntu cu mi casá Paul