BIBLIOTEKA ONLINE Watchtower
Watchtower
BIBLIOTEKA ONLINE
Papiamentu (Kòrsou)
  • BEIBEL
  • PUBLIKASHON
  • REUNION
  • w15 1/6 pág. 3-5
  • Ki Efekto Siensia Tin Riba Nos Bida?

No tin vidio disponibel pa esaki.

Despensa, tin un problema pa habri e vidio.

  • Ki Efekto Siensia Tin Riba Nos Bida?
  • E Toren di Vigilansia Anunsiando e Reino di Yehova Dios—2015
  • Suptema
  • Informashon Similar
  • SIENSIA MODERNO TIN SU LÍMITE
  • Kon Universo i Bida A Originá?
    Spièrta!—2002
  • Te Con Leu Bo Por Confia Ciencia?
    Spièrta!—1998
  • Kon pa Armonisá Siensia ku Religion
    Spièrta!—2002
  • Kiko Testigunan di Yehova Ta Pensa di Siensia?
    Pregunta Ku Hopi Hende Sa Hasi
Mas Artíkulo
E Toren di Vigilansia Anunsiando e Reino di Yehova Dios—2015
w15 1/6 pág. 3-5
Avansenan riba tereno di siensia manera outo, sistema di GPS, satélite, avion i skèn di selebro

TÓPIKO PRINSIPAL | SIENSIA A REMPLASÁ BEIBEL?

Ki Efekto Siensia Tin Riba Nos Bida?

Un definishon di siensia ta “e esfuerso pa komprondé mihó kon e mundu físiko, es desir, tur loke nos por mira, ta hinká den otro a base di evidensia konkreto. E evidensia ei ta resultado di opservashon di fenómeno i eksperimento ku ta simulá eventonan bou di kondishonnan kontrolá.” Esaki ta eksigí hopi esfuerso i hopi biaha e ta frustrante. Sientífikonan ta dediká vários siman, luna i asta añanan largu na sierto eksperimento- i opservashonnan ku tin biaha no ta ni duna resultado. Pero hopi biaha sí e esfuersonan ei ta resultá den algu ku ta benefisiá humanidat. Laga nos wak algun ehèmpel.

Un kompania europeo a kombiná plèstik di bon kalidat i filter sofistiká pa traha un aparato ku ta purifiká awa pa hende por bebe i asina evitá di bira malu. E tipo di aparatonan akí a resultá masha útil durante desasternan natural, manera e temblor ku a sosodé na Haiti na 2010.

Den e espasio rònt di nos planeta tin retnan di satélite ku ta forma loke nos konosé komo GPS. Na promé instante, GPS a ser diseñá pa uso militar, pero awor e ta yuda outomobilista, piloto, kapitan i asta yagdó i subidó di seru haña nan kaminda. Pues, danki na e sientífikonan ku a diseñá GPS, awor ta mas fásil pa hende yega na nan destinashon.

Bo sa usa telefòn selular, kòmpiuter òf Internet? Bo a ripará ku bo salú a mehorá òf ku bo a kura di algun malesa debí na avanse riba tereno di medisina? Bo sa biaha ku avion? Si ta asina, bo tambe ta disfrutando di algun di e kosnan bon ku siensia a hasi pa humanidat. Pues siensia a benefisiá nos den vários manera.

SIENSIA MODERNO TIN SU LÍMITE

Awe, den un intento pa siña mas tokante nos universo i naturalesa, sientífikonan ta hasi mas i mas investigashon. Algun sientífiko riba tereno di físika nuklear ta investigá kon atom ta hinká den otro, i astrofísikonan ta purba di bai bèk míles di miónes di aña den historia pa komprondé orígen di universo. I algun sientífiko, segun ku nan ta eksplorá mas leu den universo, asta den e esferanan invisibel, ta pensa ku si di bèrdat e Dios ku Beibel ta papia di dje ta eksistí, nan mester por hañ’é.

Algun sientífiko i filósofo famoso ta bai mas aleu. Nan ta apoyá loke e outor sientífiko Amir D. Aczel a yama “un argumento sientífiko ku ta deskartá e eksistensia di Dios.” Por ehèmpel, un físiko renombrá a bisa: “E echo ku no tin evidensia di un Dios ku ta importante pa nos universo ta mustra bon kla ku un dios asina no ta eksistí.” Otronan ta pensa ku e obranan di e Dios ku Beibel ta papia di dje ta “magia” i “trikinan sobrenatural.”a

Awor, puntra bo mes: ‘Sientífikonan tin sufisiente konosementu pa nan yega na konklushonnan kontundente?’ E kontesta ta simpel: Nò. Siensia a bai hopi dilanti, pero hopi sientífiko ta atmití ku ainda tin demasiado kos ku nan no sa i ku kisas nan lo no haña sa nunka tampoko. E físiko i ganadó di premio Nobel, Steven Weinberg, a bisa relashoná ku nos komprondementu di naturalesa: “Nos lo no yega nunka na e rais di sierto kos.” E Astrónomo di e Kas Real Britániko, Martin Rees, a skirbi: “Kisas tin kosnan ku hende lo no komprondé nunka.” Echo ta ku tin hopi kos di naturalesa, for di e sèl di mas chikí te na e inmenso universo, ku siensia moderno no ta komprondé ainda. Wak e siguiente ehèmpelnan:

  • DNA

    Biólogonan no por kaba di komprondé e prosesonan ku ta tuma lugá den un sèl bibu. Ainda siensia no por splika kon sèlnan ta usa energia, kon nan ta produsí proteina i kon nan ta multipliká.

  • Un mucha hòmber ta bòns un bala

    Gravedat ta algu ku tin efekto riba nos tur ora, pero tòg e ta un misterio pa físikonan. Nan no por komprondé presis kon e forsa di gravedat ta trèk nos bèk na suela ora nos bula den laira òf kon e ta tene luna den un órbita rònt di nos planeta.

  • E universo

    Kosmólogonan ta kalkulá ku 95 porshento di e universo ta invisibel, imposibel pa instrumentonan sientífiko detektá. Nan ta parti e área invisibel ei den dos kategoria: materia skur i energia skur. Pero te ainda niun hende no sa di kiko nan ta trahá.

Ainda tin mas kos ku ta konfundí sientífikonan. Un sientífiko famoso a komentá: “E kosnan ku nos no sa ta muchu mas tantu ku e kosnan ku nos sa. Na mi pareser, siensia mester yùist impreshoná nos i duna nos mas gana di siña en bes di hasi nos krítiko.”

Pues, si bo ta pensa ku siensia tin kontesta pa tur nos preguntanan i ku nos no mester di Dios ni Beibel, puntra bo mes: Si sientífikonan inteligente ku tur nan aparatonan sofistiká ainda no ta komprondé muchu di e mundu rònt di nos, ta lógiko pa nos rechasá tur loke siensia no por splika ainda? P’esei mes loke Encyclopedia Britannica ta bisa na final di un artíkulo largu tokante historia i desaroyo riba tereno di astronomia ta na su lugá: “Despues di kasi 4.000 aña di astronomia, e universo ta keda algu straño pa nos, meskos ku e tabata pa e babilonionan di antigwedat.”

Testigunan di Yehova ta respetá kada ken su derecho di tuma su mes desishon tokante e punto akí. Nos ta sigui loke Beibel ta bisa: “Laga tur hende mira ki rasonabel boso ta.” (Filipensenan 4:5) Ku esei na mente, nos ta animá bo pa analisá e armonia ku tin entre siensia i Beibel i kon nan ta komplementá otro.

a Tin hende ta rechasá Beibel pa motibu di sierto kreensia ku iglesianan a bin ta promové durante añanan, manera por ehèmpel ku tera ta e sentro di universo òf ku Dios a traha tera den seis dia di 24 ora.—Wak e kuadro “Beibel i Echonan Sientífiko.”

Beibel i Echonan Sientífiko

Beibel no ta un buki di siensia. Sinembargo, e eskritornan di Beibel ta menshoná vários detaye ku por ta interesante pa sientífikonan awe. At’akí algun ehèmpel.

  • E universo

    Edat di tera i di universo

    Sientífikonan ta kalkulá ku tera ta eksistí pa mas o ménos 4 mil mion aña i ku universo a kuminsá eksistí for di mas o ménos 13 pa 14 mil mion aña pasá. Beibel no ta bisa na ki tempu nos universo a ser kreá ni e no ta bisa niun kaminda ku nos planeta tin apénas algun mil aña ta eksistí. E promé versíkulo di Beibel ta bisa: “Na prinsipio Dios a krea e shelunan i tera.” (Génesis 1:1) Pues, esei ta habri kaminda pa sientífikonan mes usa prinsipionan sientífiko konfiabel pa kalkulá nan edat.

  • Seru, vegetashon i awa

    Preparashon di tera pa hende por biba ariba

    Génesis kapítulo 1 ta usa e palabra “dia” pa deskribí e fasenan di preparashon di tera pa e por sostené tur e diferente formanan di bida. E chèri riba e bolo i kulminashon di e etapanan di kreashon tabata ora hende a ser kreá. Beibel no ta bisa kon largu e seis “dianan” di kreashon a dura. Mas bien, e ta duna sientífikonan e oportunidat pa investigá esakinan i determiná kon largu kada un di e “dianan” ei a dura. Echo ta ku un “dia” di kreashon a dura hopi mas ku 24 ora.

  • Tera

    E forsa ku ta tene tera na su lugá

    Beibel ta bisa ku tera ta kologá “riba nada.” (Yòb 26:7) E no ta bisa ku ta un hòmber gigante tin nos planeta kargá riba su skoudernan òf ku mundu ta riba lomba di algun olefante pará riba un turtuga, segun mito di antigwedat. Mas bien, Beibel ta laga sientífikonan mes investigá kiko ta tene tera na su lugá. Ku tempu, Nicolaus Copernicus i Johannes Kepler a deskribí kon un forsa invisibel ta pone e planetanan move rònt di solo. Isaac Newton tambe a mustra kon e forsa di gravedat ta tene e moveshon di tur opheto den espasio bou di kontrol.

  • Bakteria

    Instrukshon tokante higiena i medidanan sanitario

    E buki di Levítiko ta kontené algun instrukshon ku e israelitanan a haña pa evitá epidemia, inkluso ponementu di hende den karentena. Relashoná ku medidanan sanitario, e lei na Deuteronomio 23:12 i 13 a manda e israelitanan bai hasi nan nesesidat na un lugá privá, pafó di nan kampamentu. Nan mester a koba un buraku i ‘tapa nan sushi.’ Pero, ta apénas un 200 aña pasá dòkter- i sientífikonan a bin mira e nesesidat pa tuma e tipo di medidanan ei.

E informashon ku bo a kaba di lesa a ser skirbí den Beibel basta siglo pasá. Mayoria di hende bon informá ku tabata biba den tempu di e eskritornan di Beibel mes no tabata sa tur e kosnan akí. Di unda e eskritornan akí a saka e informashon eksakto ei anto? E Outor di Beibel ta kontestá: “Meskos ku e shelunan ta mas haltu ku tera, asina mi kamindanan ta mas haltu ku boso kamindanan, i mi pensamentunan mas haltu ku boso pensamentunan.”—Isaías 55:9.

    Publikashonnan na Papiamentu (Curaçao) (1986-2025)
    Log Out
    Log In
    • Papiamentu (Kòrsou)
    • Kompartí
    • Preferensia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Kondishonnan di Uso
    • Maneho di Privasidat
    • Konfigurashon di Privasidat
    • JW.ORG
    • Log In
    Kompartí