Reference el kirel a Subeled er a Miting er a Klengar me a Omesiunged
September 6-12
MEKREOS EL TEKOI EL NGAR ER A BIBLIA | DUTERONOMI 33-34
“Mosiik a Osebechakl er a ‘Diak a Ulebengelel Chimal’ a Jehovah”
it-2 51
Jeshurun
Ileakl el ngklel a Israel. A doltirakl er a Grik Septuagint e tia luluusbech er ngii a Jehovah lomekedong er a Israel el olechotel a kmo te kmal mle ileakl er a rengul. Tia el ngklel a Israel el “Jeshurun” a mle kirel rulleterir el mo melatk el kmo te telbiil el chedal a Jehovah me a dirrek el ngerechelir el kirir el melemolem el klikiid. (Dut 33:5, 26, NW; Isa 44:2, NW) Ngar er a Duteronomi 32:15, NW e ngousbech er tia el ngakl lomeketakl el kmo a Israel a dimlak el kiei loltirakl er a ngklel el Jeshurun e bai mlo diak lolengesenges e ultngeklii a Jehovah me a Osebelir.
rr 120, baks
Ngeso el Lmuut el Mo Dechor
Molatk el kmo a betok el rak er a uchei er a taem er a Esekiel e a profet Moses a dilu el kmo a Jehovah a diak di el ngar ngii a klisichel el olengeseu er kid e ngdirrek el urungulel el meruul el uaisei. A Moses a milluches el kmo: “A Dios a di blechoel el mesebechakl er [kau], ma diak a ulebengelel chimal a melekau er [kau].” (Dut 33:27) Nguaisei, ngsebechel el mo ulterekokl a rengud el kmo a lsekum e kede mora Jehovah er a taem er a ringel e ngmo melekau er kid, e mekekokil lokisid, e ngosukid el lmuut el mo dechor.—Ese. 37:10.
Dukduch a Rengud el Rurtii a Klaidesachel
16 A Moses a mle uai a Abraham, el dimlak leues er a medal a otutel a telbilel a Dios. Me a rechad er a Israel er a lebochu el siseb er a Beluu er a Nglat, e a Dios a dilu er a Moses el kmo: “Ke mo omes er a beluu el di ngar cheroid e ngdi diak bo msiseb er ngii el beluu el kumesterir a re chad er a Israel.” Tiang a mle uaisei e le uchei er tiakid el taem, e ngii me a Aron a mlo kesib a rengrir er a ultekengir a rechad, me te ‘dimlak le blak a rengrir er [a Dios] el ngar mederir a re chad er a Israel. Ser cho mngar a ralm er a Meriba.’ (Duteronomi 32:51, 52) Me a Moses ngmlo kesib a rengul? Ngdimlak. Ngbai ulemekngeltengat er tirka el chad e rirekir a tekingel el melekoi el kmo: “Israel, ke meral ngeltengat! Ng diak a ua ikau, el beluu el lulsebelii a [Jehovah]. A [Jehovah] a ngii omekreakl er kau e saider er kau.”—Duteronomi 33:29.
Morriter er a Tekingel a Dios
it-2 439 par. 3
Moses
A Moses a mle 120 a rekil er a lemad. A Biblia a mesaod er a klisichel a bedengel el kmo: “Ng dimlerrek a klisichel ma osengel me ng dirk mle ungil.” A Jehovah a dileklii er a basio el diak a chad el sebechel el metik er ngii. (Dut 34:5-7) Nglocha mirruul el uaisei me a rechad er a Israel lak bo lerellii a debellel el mo ngesechel a cherechar e longull er ngii me bo el chelsechusem er a klsuul omengull. A Diabelong a mle soal lousbech er a cheklechel a Moses el kirel a kmung ngerang. A Jude el ochellel a Jesus Kristus a milluches el kirel tiang el kmo: “A bderrir ar anghel el Mihael er sera le kaititekangel ngii ma diabelong el kautoketok ra cheklechel a Moses, e ngdimlak loltuub er ngii loukerrekeriil er ngii, ngdi dilu el kmo, ‘A Rubak bo lollach er kau.’” (Jude 9, BT) Uchei er a lebora Kanaan a rechad er a Israel el ngar cheungel a ulekrael er a Josua e te milengeiung el kirel a Moses el 30 el klebesei.—Dut 34:8.
September 13-19
MEKREOS EL TEKOI EL NGAR ER A BIBLIA | JOSUA 1-2
“Rolel e Ke Mo Ungil er a Bek el Tekoi el Moruul”
Bo Bekeu E Le Jehovah a Obengkem!
7 Ngkired el mo blak a rengud el mesuub e oltirakl a Tekingel a Dios a lsekum ngsoad el mo bekeu el meruul a soal. Aikakid a tekoi el meldung el mo er a Josua el ngii a mlo omtechei er a Moses el kmo: “Bo mesisiich, e bo bekeu, e bo le blak a rengum el churrungel a Llach el ike le bilskau a mesiungek el Moses. . . . Ng kmal diak le kirem el obes er a babier er a Llach. Ng kirem el mesuub er ngii er a llomes ma klebesei, e kerekikl el oltaut er a klengar er kau a bek el tekoi el llechukl er a chelsel. Isei e ng di mo ungilbesul a ikel rokui el moruul.” (Jos. 1:7, 8) Me a Josua a uleltirakl er tia el omellach e mlo ‘ungilbesul a ikel rokui el loruul.’ Me a doruul el uaisei e kede mo bekeu e mo ungil el rullii a omesiunged el mo er a Dios.
Bo Bekeu E Le Jehovah a Obengkem!
20 Ngdiak el beot el tekoi a dosiou er a Dios er a chelsel tia el meringel el beluulechad. Engdi ngdiak di lekid el tang, e le Dios a obengked. Me a Ngelekel el Bdelul a ongdibel a dirrek el olengeseu er kid. E dirrek el ngar er ngii a betok er a 7,000,000 el Sioning er a Jehovah el meliuekl er a beluulechad el teloi er kid. Me bo dolemolem el olecholt er a klaumerang e domerk er a ungil chais. E denguu a omelisiich el kirel a urered er sel mo bades er kid er a rak er a 2013 el kmo: ‘Bo mesisiich e bekeu! . . . Ele ngak el Jehovah el Dios er kau a mo obengkem.’—Jos. 1:9.
Morriter er a Tekingel a Dios
Omesodel er a Babier er a Josua
2:4, 5—Ngera uchul me a Rahab a milengeuid er tirke el chedal a king el ulsiik er a ruurabek? A Rahab a ulemekerreu er tirke el ourabek alta ngmle sebechel el oridii a klengar er ngii e le ngii el mla mekurulii a klaumera er ngii er a Jehovah. Me seikid, ngdikea el ngerechelel el ouchais er a kmo te ngar er a ker a rourabek el mo er tirke el osiik el mo tomelleterir a rechedal a Dios. (Mateus 7:6; 21:23-27; Johanes 7:3-10) A mera er ngii, a Rahab a “mluklemalt el omerellel a uchul,” el uldimukl er ngii sel omerellel er a longeuid er a rechedal a king.—Jakobus 2:24-26.
September 20-26
MEKREOS EL TEKOI EL NGAR ER A BIBLIA | JOSUA 3-5
“A Jehovah Omekngeltengat a Omeruul el Meketmokl Loeak a Klaumerang”
it-2 105
Jordan
Omoachel er a Jordan el ngariou er a Daob er a Galilea a blechoel el 3 el mora 10 el fit a delechel e 90 el mora 100 el fit a klungel. Engdi sel blsechel a omeridm e ngblechoel a omoachel el lmuut el mo klou a delechel me a klungel. (Jos 3:15) Me ngdimlak el ungil a bo el iuul er a omoachel a rechad er a Israel er a lengar ngii a imui. Ngkmal mle kengaol el kirel tia el renged er a resechal, redil, me a rengalek, tokubets er a mo imuul er bita er a Jeriko. Ngkmal mesisiich a berius er tiang. Te betok el milengedub er tiang er a taem er kid a uleberius el remiid. Me nguaisei engdi ngoeak a mengasireng el rolel e a Jehovah kiludii a ralm er a Jordan me a rechad er a Israel a mlo imuul. (Jos 3:14-17) Betok el rak er uriul e a kmeed losisiu el ongasireng a dilubech el mora Elisa me a dirrek el Elisa me a Elias.—2Ki 2:7, 8, 13, 14.
A Uleklatk er a Jehovah Bo el Uchul a Deuil a Rengum
17 A otirekled er a ulekrael el lomeskid a Jehovah ngmekerang e ngosukid el mo oumerang er Ngii? Ka molatk aike el dilubech er sel taem er a bo lesiseb er a Beluu er a Nglat a rechad er a Israel. A Jehovah a dilu er a reprist el milengol er a Blil a Telbiil me lorael el mo metengel er a Omoachel er a Jordan. Engdi a rechad er sera lolekedang er a omoachel, e te milsang el kmo ngmla metengel a imui me ngkmal mesisiich a berius er a chelsel a omoachel. Me te mo mekerang? Te mo toketek a tento er tir er a tkul a omoachel e mengiil el sesei el sandei me a lechub e ngkemanget el taem el dimerekmo lebo er iou a ralm? Ngkmal diak, te mle mui el oumerang er a Jehovah e uleltirakl a tekingel. Me ngera dilubech? A Biblia a kmo: “Ser a le mei er a tkul a Jordan e bo le dechor er a chelsel a ralm, e a ralm a mlo diak lomaoch.” Me a “re prist el uleba Blil a Telbiil er a RUBAK a dilechor er a medirt el chutem er a belngel a Jordan, el dimerkmo rokui el chad bo le iuul er a bitang.” (Jos. 3:12-17) Ka di molatk er a deuil a rengrir a rechad er a Israel er sera lomes er a ralm el mlo diak lomaoch! A klaumerang er tir er a Jehovah a mlo mesisiich e le tir el uleltirakl a ulekrael el lebilsterir.
A Uleklatk er a Jehovah Bo el Uchul a Deuil a Rengum
18 Me alta e a Jehovah a diak loruul a chouaika el mengasireng el tekoi el kirir a rechedal er chelechang, engdi ngomekngeltengat er kid sel dochotii a klaumerang er kid e doltirakl a tekingel. A chedaol klisichel a Dios a meskid a blekeu me bo el sebeched el omerk er a klumech er a Renged er a beluulechad el rokir. Me a Jesus Kristus, el ngii a ngaruchei el Sioning er a Jehovah, a tilbir el mo er a redisaiplo er ngii el kmo ngmo melisiich er tir el mo meruul er tia el klou a ultutelel el ureor. Ngdilu er tir el kmo: “Morael el mor a bek el bedengir a re chad er ker me ker e moruul er tir el mo obengkek.” E tilbir el kmo: “Ngak a mo obengkemiu el di blechoel el mo lmuut er a ulebongel er a beluulchad.” (Mt. 28:19, 20) A rebetok el Sioning el tir a sekemerur me a lechub e ngmeringel er tir el mengedecheduch er a rechad a melekoi el kmo a chedaol klisichel a Dios a mesterir a blekeu el mo sebechir el mengedecheduch er a rechad sel loldingel a obliil.—Monguiu er a Psalm 119:46; 2 Korinth 4:7.
Morriter er a Tekingel a Dios
Omesodel er a Babier er a Josua
5:14, 15—Ngtecha ngike el “mengeteklel a urrurt er a RUBAK”? Ngike el mengeteklel a mlei el me melisiich er a Josua er a lomuchel el mo melai er a Beluu er a Nglat a ulterekokl el diak el kuk ngodech er “a Tekoi”—el Jesus Kristus er a uchei er a be lechad er tia el chutem. (Johanes 1:1; Daniel 10:13) Ngkol ua ngera el omelisiich el tekoi a bo doba ulterekokl el reng el kmo ngike el kebkall el Jesus Kristus a obengterir a rechedal a Dios er a chelecha el sils el ngar er tia el mekemedir er a klereng!
September 27–October 3
MEKREOS EL TEKOI EL NGAR ER A BIBLIA | JOSUA 6-7
“Moibngau er a Diak a Ultutelel el Tekoi”
w10 4/1 24-25 par. 5
Molechib er a Medam er a Chelsengsang el Tekoi!
5 Betok el rak er a uriul e a Akan el chad er a Israel a dirrek el mlekususeu el oeak a osengel el mo ruchorech a bebil el klalo er a mats er a Jeriko. A Jehovah a milellach el kmo a rokui el klalo a kirel el mo metemall, engdi ngngar er ngii a bebil el lileakl el kirel el mo er Ngii. Me a rechad er a Israel a mluklatk el kmo: “E kemiu a choridemiu er a ikel bo lolemall el klalo” me lak mekesuseu el mo somiu el melai a bebil er ngii el klalo er a mats. Me a omerellel a Akan el ulerrengesmengoit a mlo uchul e te mlo mechitechut er a mekemad er a mats er a Ai me a rebetok a mlad. A Akan a ulemart a recherechel el mo lmuut er a taem el bocha lecholt a kngtil, e ngdilu el kmo: “Sera kumes . . . e ng kmal mlo soak mak ngilai.” Me ngoeak a osengel e ngmlo uchul a klou el tellemall el uldimukl er a “bek el kloklel.” (Josua 6:18, 19; 7:1-26) A Akan a bai milecherei a rengul me ngmengesuseu er ngii el mo meruul a tekoi el dimlak el kirel el meruul.
w97 8/15 28 par. 2
Ngera Uchul Me Ke Douchais a Klengit el Omeruul?
A ta er a uchul me ngkired louchais a klengit a me bo lsebechel a ongdibel el melemolem el klikiid. A Jehovah a klikiid el Dios e chedaol. Ngmengerechir er tirke el rokui el mengull er ngii el mo klikiid. A mlukreng el Tekingel a kmo: “Bo moltirakl a tekingel a Dios, e lak bechei a klengar er kemiu ma blekerdeliu me bo loltirakl a ikel di mla somiu el mekngit el tekoi er ser a dirkak bo moumerang. E bai bo mchedaol el diak a telemelliu er a ikel rokui el moruul, el di ua ia Dios el ulemekedo er kemiu el chedaol el diak a telemellel. A Chedaol Llechukl a kmo, ‘Bo mchedaol ele ngak a chedaol.’” (1 Petrus 1:14-16) Tirke el meruul a diak el klikiid el tekoi me a lechub e te ngar er a klengit a lak el mesmechokl me a lechub e lemesuld a ngklir, a sebechir el kikingelii a ongdibel e mo uchul me a ongdibel el rokir a mo diak loba kengei er a Jehovah.—Momekesiu er a Josua 7 el bliongel.
w10 4/1 25 par. 8
Molechib er a Medam er a Chelsengsang el Tekoi!
8 A ngibes er a mad me a tech a ngar er ngii a lerellii er a uldesuel a mera el Kristiano. Me nguaisei a tekingel a Dios a melisiich er kid el mo oba a ulserechakl el reng el kirel a tekoi el domes me a doureng. (1 Korinth 9:25, 27; monguiu er a 1 Johanes 2:15-17.) A melemalt el chad el Job a mle medengelii a klisichel a osengel a chad me a urungulel el kirel a tekoi. Ngdilu el kmo: “Ak mla rullii a mesisiich el telbilek el kmal diak bo kngibes a kumes er a tar a ekebil.” (Job 31:1) Me a Job a dimlak di el tilbir el diak bo lengibes er a redil, e ngdirrek el dimlak el becherei a uldesuel me lemekesuseu el mo meruul er tia mekngit el tekoi. A Jesus a millisiich er a tekoi el kmo, a uldesuel a chad a kirel el mo klikiid er a mekngit el uldasu er a ledu el kmo: “Ngikel mo nguibes e omes ra redil a mla rullii a laokerreng ra chelsel a rengul.”—Mateus 5:28.
Morriter er a Tekingel a Dios
w15 11/15 13 par. 2-3
A Ker el Mla er a Remenguiu
Ngmle blekerdelir a recheraro er a irechar el sorir el melai er a beluu el mo iliueklii a cheotelel el dimerekmo el bo el mechitechut. Tia mle sebechel el kemanget me a lechub e ngdi kedeb el taem, e uaisei sel lenguu tia el beluu e te blechoel el ngmai aike el rokui el ungil er ngii el uldimukl a kall. Me nguaisei engdi a remengiis a chutem a miltik a betok el kall er sel mle beluu er a Jeriko. A Biblical Archaeology Review a mesaod el kirel tia el tekoi el kmo: “Aike el kot el betok el ki biltik a bekai me a grain. . . . Tia kmal ileakl el tekoi er aike el omengiis er a beluu er a Palestine. Kede blechoel el di metik er a omengiis er aika el beluu a chimo me a lechub e ngteblo el blil a kall, engdi ngkmal mle mechas a rengmam er a ildisel a kall el ki biltik.”
A doltirakl a bades e ngmla er ngii a ungil luchul me a rechad er a Israel a dimlak lolai a grain er a beluu er a Jeriko. A Jehovah dilu er tir me lak lolai. (Jos. 6:17, 18) A rechad er a Israel er a bo loldechelakl er a rechad er a Jeriko e ngmle blsechel a omeridm me ngmle betok a grain. (Jos. 3:15-17; 5:10) Me a beluu er a Jeriko el kmal mle betok a grain el medechel er ngii a ochotii el kmo ngkmal di mle kedeb el taem el le iliuekl er ngii a rechad er a Israel el ua losaod a Biblia.
October 4-10
MEKREOS EL TEKOI EL NGAR ER A BIBLIA | JOSUA 8-9
“Klubeled er a Rechad er a Gibeon”
it-1 930-931
Gibeon
Delongelir me a Josua. A beluu er a Gibeon er a taem er a Josua a lekiliei er ngii a re Hivait, el ngii a ta er aike el euid el renged er a Kanaan el mle kirel mo mokngemed. (Dut 7:1, 2; Jos 9:3-7) Tirka el chad er a Gibeon a dirrek el mle okedongall el Amorait, el ngii el tekoi a dirrek el bebil e te ousbech er ngii el melutk er a rokui el chad er a Kanaan. (2Sa 21:2; momekesiu er a Gen 10:15-18; 15:16.) Tirka el chad er a Gibeon a dimlak el uai tirke el bebil er a rechad er a Kanaan e le te miltebengii el kmo alta te mle mesisiich er a mekemad e merael a chisel a mats er tir, engdi ngdiak el sebecherir el mo mesisiich er a Israel e le Jehovah a uluumekemad el kirir. Sei a uchul me a uriul er a telemellel a Jeriko me a Ai a rechad er a Gibeon el ngii a dirrek el uldimukl er aike el mats er a Hivait er a Tsefira, Beeroth, me a Kiriath Jearim (Jos 9:17) a uldercheterir a rechad el mora Gilgal el meruul a budech lobengkel a Josua. Tirka el chad er a Gibeon a uluubail a mechut el bail e oueacher a mechut e telbetabek el oeacher e olab a selesodel el bek, telbetabek el blil a bilong el budel a charm, me a blauang el osebeseb e bekngiuk e dilu el kmo te mlara cheroid el beluu el mei me te diak el teloi er aike el beluu el bo lolai a rechad er a Israel. Te dilu el kmo a Jehovah a uchul aike el dilubech el mora Ekipten me a reking er a Amorait er a Sihon me a Og. E dimlak losaod aike el dilubech el mora Jeriko me a Ai e le te mle medengei el kmo tia el chais a dirk dilubech me aike el “cheroid el beluu” a dirkak bo lodengei el kirel. Me a remengeteklel a Israel a uluumerang er tir me te rirellii a telbiil lobengterir me te diak bo lokodall.—Jos 9:3-15.
“Lak Mulsirs er a Di Llemesel a Rengum”
14 Kid el rokui, el uldimukl er a remechuodel er a ongdibel, a diak demecherrungel a uchul me ngkired el blechoel el olengit a ulekrael er a Jehovah sel dolib a tekoi er a klengar er kid. Ka molatk el kmo ngmilekerang a Josua, el ngike el ulemtechei er a Moses, me a remechuodel er a Israel er a lemei a rechad er a Gibeon el mengeblad el leko te mla er a cheroid el beluu el mei. A Josua me a remengeteklel a beluu a dimlak losiik a ulekrael er a Jehovah e rirellii a telbiil er a delongelir tir me a rechad er a Gibeon. Me alta e a Jehovah a kilengei er tia el telbiil, engdi ngmilecherei a omesodel tia el blekeradel, el tir el dimlak losiik a ulekrael er Ngii, er a chelsel a Biblia el kirel a klubeled me a klungioled.—Josua 9:3-6, 14, 15.
“Morael el Sorechii Tial Beluu”
14 Tirka el mla er a oderuchel a dilu el kmo: “A re mesiungem a mlar cheroid el beluu el mei, el ngklel a Rubak el Dios er kau a uchul.” (Josua 9:3-9) A bilir me a kelir a kora olecholt el kmo te mla er a cheroid el mei, ngdi a mera er ngii a Gibeon a bekord el 20 el mael a cherridel er a Gilgal. Te uluumerang er tir, me a Josua me a remerredelel a kebliil a rirellii a telbiil er a klausechelei lobengkel a Gibeon me a ike el mats el olab el mo er a Gibeon. Tia el chelebeldir a rechad er a Gibeon ngmlo er ngii e le tir el dimlak el sorir el mo okodall? Ngdiak leuaisei, ngbai ulechotii a urungulir el mo oba kengei er a Dios er a Israel. A Jehovah kilengei me seikid e te mlo “chad er a bechelel a idungel ma ongektel a ralm er a beluu ma ongktel a ralm el kirel olengetongel er a Rubak [el Jehovah],” el mengetmokl a idungel el kirel a olengetongel er a tenget. (Josua 9:11-27) A rechad er a Gibeon a millemolem el olecholt er a blekongesenges er tir el meruul a ngariou el ureor el kirel a omesiou er a Jehovah. Me nguaisei, a bebil er tir a mle teloi er a tirke el Nethinim el tilobed er a Babilon e mlo mesiou er a beches el templo. (Esra 2:1, 2, 43-54; 8:20) Ngsebechel el oukerebai er a blekerdelel a uldesuir el outekangel el urrekodel er a budech lobengkel a Dios e kongei el meruul a ngariou el ureor el ngar er a omesiou el mo er ngii.
Morriter er a Tekingel a Dios
it-1 1030
Klabs
A doltirakl a llach el Jehovah a milsterir a rechad er a Israel, e a rebebil er a redengerenger a locha mo mekabs er a kerrekar er a uriul er a lokodir el olechotel a “dellebeklel a Dios” el olachidnger. A ulekoad el chad el milekabs a diak lemedechel el ta el kesus. Te mo doklii er a uchei er a lengelt a sils. A lebecherei el ta el kesus e ngmo mekidekelii a beluu el Dios a milsterir a rechad er a Israel. (Dut 21:22, 23) Mo lmuut me a ble lechad er a ngodech el beluu a milekabs me a rechad er a Israel a mle kirir el oltirakl er tia el llach.—Jos 8:29; 10:26, 27.
October 11-17
MEKREOS EL TEKOI EL NGAR ER A BIBLIA | JOSUA 10-11
“Jehovah Oumekemad el Kirel a Israel”
it-1 50
Adonisedek
Mle king er a Jerusalem er sel taem el chad er a Israel a uluumekemad el melai er a Beluu er a Nglat. Adonisedek a mlo teloi er aike el renged el bedul ngebard er a Jordan el mo oldechelakl er a Josua me a rechad er a Israel. (Jos 9:1-3) Me nguaisei engdi a re Hivait er a Gibeon a rirellii a budech lobengkel a Josua. Me a Adonisedek a dirrek el ngiltiterir a reteua el king er a Amorait el mo iliueklii a Gibeon el mo oumekemad er ngii. Me a Josua a ulsebelterir a rechad er a Gibeon e mlo mesisiich er a cheldellir aika el renged el uchul me tirka el teim el king a chiliis el merteterir er a ii er a Makkeda. A Josua a milekodir a Adonisedek me tirke el teua el king e kobseterir er a kerrekar. A cheklechir a lechiloit er sel ii el lulemart er tir er ngii, el ngii a mlo debellir.—Jos 10:1-27.
it-1 1020
Chull el Kori
Usbechellel er a Jehovah. A chull el kori a ta er a luluusbech er ngii a Jehovah el mo oltaut a tekingel e ochotii a klisichel. (Psa 148:1, 8; Isa 30:30) A kot el taem el Jehovah a uluusbech er tiang a ngar sel ongeuid el ringel el mlora Ekipten. Ngtilemall a sers me a kerrekar e milekodeterir a rechad me a charm el mla er rikl. Me nguaisei engdi a rechad er a Israel el mlara Gosen a dimlak el mekesakl. (Exo 9:18-26; Psa 78:47, 48; 105:32, 33) A rechad er a Israel er a lengar er a Beluu er a Nglat er a cheungel a ulekrael er a Josua, e te mlo olengeseu er a rechad er a Gibeon el blo loldechelakl er tir a reteim el king er a Amorait. A Jehovah a uluusbech er a chull el kori el tomelleterir. Ngar tiang e te betok a mlad er a chull el kori er a bai mekemad.—Jos 10:3-7, 11.
Omesodel er a Babier er a Josua
10:13—Ngmekerang e tia el klou el tekoi a sebechel el mo er ngii? “Ng ngar ngii a ngeral mo meringel er a Jehovah,” el ngikel Ulemeob er a eanged me a chutem? (Genesis 18:14) A lsekum e ngsoal, e a Jehovah a sebechel el merrob er a beluulechad me lak loliuekl me bo luchul me a sils me a buil a kora di chelellakl el ngar er a osengel a chad el ngar er a beluulechad. Me a lechub e ngmecherei a beluulechad me a buil me lak longucheb er a llomes er a sils me a buil el ngar er a rolel me bo lsebechel aika el teblo el meklou el llomes el melemolem el dmiich. A ngii di el blekeradel el dilubech, e “ng dirkak er uchei ma ka bla le ngar ngii el me lmuut er chelechang a ua tial sils,” er a reksi er a klechad.—Josua 10:14.
Morriter er a Tekingel a Dios
w09 3/15 32 par. 5
A Ker el Mla er a Remenguiu
Alta Biblia mesaod el kirel a bebil babier el mla er ngii el luluusbech, me nguaisei engdi tia diak el belkul a kmo aika el babier a mlukreng er a Dios. A Jehovah el Dios a mla kutmokl aike el rokui el babier el ngar ngii a “tekingel a Dios er kid” e aika “kmal diak bo le metom!” (Isa. 40:8) Nguaisei aike el ngar aike el 66 el babier er a Biblia el bla lebeskid a Jehovah aikakid aike el dousbech el mo “ungil kldmokl e ulsemuul el kirel a bek el ungil ureor.”—2 Ti. 3:16, 17.
October 18-24
MEKREOS EL TEKOI EL NGAR ER A BIBLIA | JOSUA 12-14
“Bom Cherrungel Loltirakl er a Jehovah”
Omesodel er a Babier er a Josua
14:10-13. A ltang 85 a rekil, ngdi a Kaleb a ullengit el kirel a meringel el lurreor el loldik er a rechad er a beluu er a Hebron. Tia el beluu a lengar er ngii a reAnakim—el mekoar el chad. El loeak a ngelseuil a Jehovah, e ngika el meduch el chad er a mekemad a mlo sebechel el nguu, me a Hebron a mocha mats er a osebechakl. (Josua 15:13-19; 21:11-13) A kerebil a Kaleb a melisiich er kid me lak dongeroid er kid er a meringel el ureor el mla er a Dios el me er kid.
Bekeu el Oeak a Klaumerang me a Omeluu er a Dios
11 A choua isel klaumerang a diak di lechelellakl, e lemerekong. Ngmukeroul el mo klou sel dekiei el oltirakl er a klemerang, e “dechermii” a klungiolel, e “desang” a nger er a nglunguched me a kuk bebil er a rolel e ngsebeched el mo melechesuar a ulekerreuil a Jehovah er a chelsel a klengar er kid. (Psalm 34:8; 1 Johanes 5:14, 15) Kede ulterekokl el medengei el kmo a klaumerang er a Josua me a Kaleb a mengal mlo dmolech er sera lechermii a ungilreng er a Dios. (Josua 23:14) Ka molatk aika el tekoi: Te silobel er a 40 el rak el omerollir er a ked, el di ua ike letilib a Jehovah el mo er tir. (Ulecherangel 14:27-30; 32:11, 12) Ngmla er ngii a klou el urerir el mle elolem el rak el lullai er a beluu er a Kanaan. Me a orekil, e te uleldeu a rengrir er a kemanget e ungil el klengar e dirrek el ngilai aike el mle blingelir. A Jehovah a mera el omekngeltengat er tirke el chad el blak a rengrir e bekeu el mesiou er ngii!—Josua 14:6, 9-14; 19:49, 50; 24:29.
Morriter er a Tekingel a Dios
it-1 902-903
Gebal
A “belurir a re Gebalait” a mle uldimukl er aike el beluu el Jehovah dilu er a taem er a Josua el kmo a rechad er a Israel a mo ngmai. (Jos 13:1-5) A rumtok a tekoi a kmo tia kmal diak el sebechel el tekoi e le mats er a Gebal a mlara diluches er a Israel (el mle bekord el 60 el mael a cherridel er a diluches er a Dan) e dimlak a ta el bora cheungel a omengederederel a Israel. A rebebil er a chellimosk a kmo a omelechesel tiang el tekoi er a Hebru a locha miltemall. Te melekoi el kmo tia locha mle melekoi el kmo “sel beluu el ulech er a Lebanon” me a lechub e ‘ngkmeed er a oliochel er a re Gebalait.’ Me nguaisei engdi ngkired el mtebengii el kmo a otutel a telbilel a Jehovah el debetik er ngii er a Josua 13:2-7 a di mo ior er a blekeradel. Me a rechad er a Israel a locha dimlak el nguu a beluu er a Gebal e le tir el mlo diak lolengesenges.—Momekesiu er a Jos 23:12, 13.
October 25-31
MEKREOS EL TEKOI EL NGAR ER A BIBLIA | JOSUA 15-17
“Momekerreu er a Mekreos el Dikesem”
it-1 1083 par. 3
Hebron
A rechad er a Israel er a lolai aike el beluu er a Kanaan el ngar er a dimes e te ulekngemedeterir a rechad er a Hebron el uldimukl er a king er tir (el ngike el uleak uriul er a Hoham). (Jos 10:36, 37) Me nguaisei el alta rechad er a Israel a ngilai aike el beluu er a Kanaan engdi te dimlak el mereched el mo kiei me a lechub e longkar. Sei a uchul me a re Anakim a liluut el mo kiei er a Hebron. Me a Kaleb (me a lechub e te rechad er a Juda el mla er cheungel a Kaleb) a liluut el mo melai er tia el beluu er a uriul. (Jos 11:21-23; 14:12-15; 15:13, 14; Men 1:10) Me alta tia el beluu er a Hebron a mlora Kaleb er a kebliil er a Juda me nguaisei engdi uriul e ngmlo ta er aike el beluu er osebechakl. Ngdirrek el mle mats er a reprist. Me nguaisei engdi “sers er a beluu [er a Hebron]” me aike el mekekerei el beluu el meliuekl er ngii a dikesel a Kaleb.—Jos 14:13, 14; 20:7; 21:9-13.
it-1 848
Sibai, Mesiou
A usbechel a tekoi el “sibai” me a lechub e ng “mesiou” (tekoi er a Hebru el mas) a mle tekoi el blechoel lousbech er ngii er a taem er a Biblia el mesaod er tirke el chad er aike el beluu el le blo el mesisiich er ngii. (Dut 20:11; Jos 16:10; 17:13, NW; Est 10:1, NW; Isa 31:8; Kle 1:1) Me a rechad er a Israel el mle sibai er a Ekipten a lulemecheracheb er tir a rechad er a Ekipten e ulerrimel er tir el mo meruul a blil a kall er a Pithom me a Rameses. (Exo 1:11-14) Sera lebora Beluu er a Nglat e te dimlak lotirakl a tekingel a Jehovah e lodiketerir a rokui el chad er a Kanaan e lokngemedeterir e bai rirelleterir el mo sibai. Tia mlo uchul a telemellir e le te chiltikikekterir el mo mengull a klsuul el chelid. (Jos 16:10; Men 1:28; 2:3, 11, 12) King Salomon me ngmillemolem lousbech er tirka ruldidellel a rsechir a rechad er a Kanaan el Amorait, Hitait, Perisait, Hivait, me a Jebusait e orrimel er tir el mo oureor el sibai.—1Ki 9:20, 21.
it-1 402 par. 3
Kanaan
Me alta te betok el chad er a Kanaan a silobel e dimlak el modik er sel taem el rechad er a Israel a ngilai a belurir, me nguaisei engdi ngdirk sebeched el melekoi el kmo a “RUBAK a milsterir a re chad er a Israel a bek el beluu el le kilengei el mo omesterir a re demerir” e milsterir a “ulengellir” e “dimlak a tar a ikel ungil el telbiil el le tilib a RUBAK er a re chad er a Israel el dimlak letaut. Ng rokui el di tilaut.” (Jos 21:43-45) Rokui el cherrouir a mle medakt er tir e dimlak el lolemall er a budech er tir. A Dios a dilu er a uchei el kmo ngmo ‘mekokil’ loltobed er a rechad er a Kanaan me lak bo lecheloit a beluu e bo lobdois er a tebelik el charm. (Exo 23:29, 30; Dut 7:22) Me alta rechad er a Kanaan a mle lmuut el ungil a klekedellir er a mekemad el uldimukl er a kareta el deel, me nguaisei engdi a rechad er a Israel a lebo lak el sebechir el ngmai a bebil beluu a diak el belkul a kmo a Jehovah a diak loltaut a telbilel. (Jos 17:16-18; Men 4:13) E ngbai Bades ochotii el kmo aike el mekesai el taem el rechad er a Israel a mlo mechitechut a tir el mlo diak lolengesenges.—Ule 14:44, 45; Jos 7:1-12.
Morriter er a Tekingel a Dios
Ke Medengei el Kmo Ngerang?
A chereomel er a Israel ngmle mellekulek el ua losaod er ngii a Biblia?
A BIBLIA a mesaod el kmo ngmla er ngii a bebil el basio er a Beluu er a Nglat el kmal mle mellekulek a cheremelel. (Jos. 17:15, 18; 1 Ki. 10:27) Me nguaisei, engdi sel domes aika el meklou el medideriik el basio er chelechang e a rechad a mo omdasu el kmo aika el basio a uaisei el dimlak a kerrekar er ngii er a irechar.
A babier el Life in Biblical Israel a mesaod el kmo, “a chereomel er a Israel er a irechar a mle lmuut el mellekulek er aike el ngar er ngii er chelechang.” A kerrekerul aike el chereomel el ngar er a bukl a mle blechoel el Aleppo pine (Pinus halepensis), me a evergreen oak (Quercus calliprinos), me a terebinth (Pistacia palaestina). E ngar er a Shephelah, el ngii a basio el ngar er a uchul a rois me a delongelel a rois me a Daob er a Mediteranea, e ngmla er ngii a kmal betok el sikamor (Ficus sycomorus).
A babier el Plants of the Bible a mesaod el kmo a bebil el basio er a Israel er chelechang a dikeang a kerrekar er ngii. E le ngera uchul? Tia el babier a melemolem el mesaod el kmo: “A rechad a di menglou a sersir me te omukel a kerrekar me bo el sebechir el ousers e dirrek el melobech el meruul a blirir e omngar a idengelir.”