MWBR20 06 Referanse jia Mukanda wa Gukalegela mu Gudibungisa gua Lujingu nu Mudimo wa Uklisto
JUIN 1-7
UMONYI UDI MU MBIMBI YA NZAMBI | GISENDESELO 44-45
“Yozefe Watotesele Aphangi’enji Gubola Guawo”
(Gisendeselo 44:1, 2) Gungima, Yozefe wawambelele muenya mudimo wenji wakhalele mubambi wa inzo yenji egi: “Zalesa makuba a athu awa nu ima ya gudia mu luholo luajiya ene gubata. Haga mbongo jia muthu nu muthu holu dia mbuto moshi’a kuba dienji. 2 Haga khiopho giami gia utadi wa siliva holu dia mbuto moshi’a kuba dia galenge gawo hamoshi nu mbongo jiafutshi muene mukunda nu mbuto jienji.” Muenya mudimo watshitshile gifua muamuwambelele Yozefe.
w15-F 1/5 diyiji 14-15
‘Ame Ngudi ha Fundo dia Nzambi ha Gumisophesa Ba?’
Yozefe watelele aphangi’enji muheto. Watumine athu ha guaalandula, a akuatele, nu a afundjile egi akuyile khiopho gienji. Tangua amonele khiopho giene mu kuba dia Benjamin, a akuatele mukut’awo agasue, a avutudile gudi Yozefe. Ngenyi, Yozefe wahetele diago luendu lua gujiya khadilo dia aphangi’enji. Yuda wabubidile Yozefe, wazuelele gamba mukut’awo agasue 11 abue gawo ahiga gu Egypte. Uvi Yozefe wazuelele egi phamba Benjamin udi naye gusala muhiga gu Egyptee, uvi mukut’awo agasue adi naye guvutuga gumbo diawo.—Gisendeselo 44:2-17.
Hene Yuda wazuelele nu gikenene giagasue egi: “Phamba muene wasala hakhenji mu vumo dia gin’enji, nu sh’enji wana gumuzumba muavula.” Idi naye gukhala egi mbimbi eji jia Yuda jiakuatele diago mutshima wa Yozefe, handaga muene wakhalele mona wa somi Yakobo gavualele nu Rashele gakhalele muene muzumba muavula. Rashele wafile tangua diakhalele muene muvuala Benjamin. Luholo lumoshi nu Yakobo, Yozefe nji wakhalele mutangiza gin’enji muavula. Yajiya gukhala egi gishina giene Yozefe wakhalele muzumba Benjamin muavula.—Gisendeselo 35:18-20; 44:20.
Yuda wabubidile Yozefe egi Benjamin gasadigo mu uhiga. Wamutogele egi muene abue muhiga ha fundo dia Benjamin. Gu gisugishilo Yuda wazuelele egi: ‘Luholo lutshi ngajiya guvutuga gudi sh’ami gula mona owu gashigo nu ame? Mbangukhadigo nu mutshima wakola ha gumona ndaga yakola ngenyi mubuila sh’ami!’ (Gisendeselo 44:18-34) Yuda wamonesele diago egi wasombegesele makalegelo enji. Wabalumuine mutshima wenji, wamonesele khadilo dia khenda, enji wadishile diago ha fundo dia sh’enji.
Yozefe wavile gikenene giavula, gakhalelego nu luholo lua gugisuega. Hene wawambelele enya mudimo enji agasue ha guzoga monzo. Wadidile mangololo, nu lukuma lua gudila guenji luayile uu nu gu inzo ya Pharaon. Gungima, waawambelele egi: “Ame phangi’enu Yozefe.” Aphangi’enji avuile gikenene giavula, uvi muene waayambele nu gisemo giagasue nu waatotesele gubola guagasue. (Gisendeselo 45:1-15) Ngenyi Yozefe walanduile khadilo dia Yehowa dia gutotesela athu gubola nu mutshima umoshi. (Ngimbo 86:5) Esue nji tuajiya gutshita ngenyi ba?
(Gisendeselo 44:33, 34) Fumu luenyelu ngudi gugububila egi muabonga mona owu avutuge nu aphangi’enji, ame ngusale gami muhiga waye ha fundo dienji. 34 Luholo lutshi ngajiya guvutuga gudi sh’ami gula mona owu gashigo nu ame? Mbangukhadigo nu mutshima wakola ha gumona ndaga yakola ngenyi mubuila sh’ami!”
(Gisendeselo 45:4, 5, NWT) Hangima, Yozefe wawambelele aphangi’enji egi: “Suenenu hehi nu ame.” Ene asuenele hehi nu muene. Muene wazuelele egi: “Ame Yozefe phangi’enu muadigile ha guya gu Egyptee. 5 Uvi henyaha mudisagesago nu mudifuishigo milonga luholo muangudigile; handaga Nzambi wangutumile gutuama dienu mukunda nu guhuluisa monyo.
Kamba Ndaga Jiko jia Ndando jia mu Nyuma
(Gisendeselo 44:13, NWT) Gungima, atawile milele yawo mukunda nu gikenene. Muthu nu muthu wavutudile ginemo gienji holu dia phunda nu avutugile mu dimbo.
it-1-F diyiji 606 par. 4-5
Gutawula Milele
Enya Yuda nu athu a mu ifutshi akhalele mujinga nawo hehi, akhalele nu khadilo dia gutawula milele ha gumonesa gikenene giawo gula afuisa muthu akhalele ene muzumba. Matangua avula, akhalele guyitawula phamba gutuama ha gumonesa thulo haphelo. Ngenyi, yajiya guaahana njila ya gusudiga luko mulele wene.
Lubene, mun’a Yakobo wa somi, udi muthu wa thomo Biblia idi muzuelela watuwile milele yenji. Wayitshitshile tangua diayile muene mutala Yozefe gu wina dia meya. Gamusangelego muene, hene watawile milele yenji nu wazuelele egi: “Mona watota! Nguyila gami gui?” Luholo gakhalele mona wa somi, wakhalele nu ginemo gia gubamba galenge genji. Tangua sh’enji Yaboko gavile lumene lua gufua gua mun’enji gakhalele muzumba muavula, watawile milele yenji, wasudigile ngombo nu wahagele masaga. (Gis 37:29, 30, 34) Luholo lumoshi nji, aphangi’a Yozefe atawile milele yawo gu Egypte ha gumonesa gikenene giawo tangua phangi’awo Benjamin gakuatewe unzangi.—Gis 44:13.
(Gisendeselo 45:5-8, NWT) Uvi henyaha mudisagesago nu mudifuishigo milonga luholo muangudigile; handaga Nzambi wangutumile gutuama dienu mukunda nu guhuluisa monyo. 6 Gigi givo gia mbadi gia nzala mu gifutshi, nu mu ivo itano yasala, athu mbaadimigo nu mbaamunyigo jimbuto. 7 Uvi Nzambi wangutumine haha gutuama dienu ha gumihuluisa mu luholo lua gushimana. 8 Hagula fami jienu jifuigo. Ishigo enue muangutumine haha, uvi idi Nzambi wa giamatshidia. Muene wangubuisa gaphungu gabalega gukoma ga Pharaon. Ame ngudi mubambi wa inzo yenji yagasue, ngudi muhinyinyi wa Egypte yagasue.
w04-F 15/8 diyiji 15 par. 15
Yozefe Gatshitshilego Genji Gubola Uvi Amumonesele Lamba
15 Itshi yajiya gutukuatesa ha gutuna guvua khabu gula athu adi gutumonesa lamba ikhale tuatshitshilego gubola? Tujiyenu egi mbalagaji wetu wakoma udi Satana nu bademo enji. (Efeso 6:12) Athu ako ana gutumonesa lamba ana gujiya egi adi gutusagesa, uvi avula mukatshi diawo anago gujiya egi adi musagesa akombeledi a Nzambi. Matangua ako, athu ako ana guaashinjiga ha gutusagesa. (Danyele 6:4-16; 1 Timote 1:12, 13) Uvi Yehowa wana tshigina egi “athu a maluholo agasue” ahete luendu lua “guhuluishiwa nu ahete ujiyi wa giamatshidia.” (1 Timote 2:4, NWT) Athu ako anyi akhalele thomo mbalagaji jietu, amonele makalegelo etu abonga. Hene mangino, ene nji abuile gale aphangi’etu mu nyuma. (1 Phetelo 2:12) Luko, gifezegeselo gia Yozefe giajiya gutulongesa ndaga jiavula. Ikhale aphangi’enji amumonesele malamba avula, muene gaabambelego umbalagaji mu mutshima. Mukunda natshi? Handaga wakotelesele egi Yehowa wakhalele nenji nu wakhalele gumukuatesa ha gutagenesa felela dienji. (Gisendeselo 45:4-8) Luholo lumoshi nji nu esue, Yehowa wajiya gutukuatesa ha gubinga malamba agasue tudi mutagana nawo mukunda nu gutumbuisa jina dienji.—1 Phetelo 4:16.
JUIN 8-14
UMONYI UDI MU MBIMBI YA NZAMBI | GISENDESELO 46-47
“Ima ya Gudia mu Sungi ya Nzala”
(Gisendeselo 47:13) Nzala yajile yakola diago. Guakhalelego luko nu ima ya gudia mu mavu agasue a Egypte. Enya Egypte nu enya Kanana abuile lefu-lefu gu nzala.
w87-F 1/5 diyiji 15 par. 2
Abambele Monyo mu Tangua dia Nzala
2 Ivo sambadi ya ima yavula ya gudia yahetele gu gisugishilo. Gungima, nzala yanginyine yavula gifua muazuelele Yehowa. Nzala yene yakhalelego phamba gu Egypte, “yakhalele ha mavu agasue.” Tangua enya Egypte asendesele gulefumuga gu nzala, ayile mudidila Pharaon hagula a ahane ima ya gudia. Pharaon waawambelele egi: “Ndjienu gudi Yozefe. Mutshite idi muene gumiwambela.” Yozefe wasumbishile enya Egypte ima uu nu tangua falanga jiaahuile. Hangima, Yozefe watshiginyile egi amuhane shitu jiawo hagula muene a ahane ima ya gudia. Gu gisugishilo, enya Egypte ayile gudi Yozefe, amuwambelele egi: “Tusumbe nu mavu etu mukunda nu ima ya gudia. Esue nu mavu etu mbatubua getu ahiga a Pharaon.” Hene, Yozefe wasumbile mavu agasue a enya Egypte mukunda nu Pharaon.—Gisendeselo 41:53-57; 47:13-20.
(Gisendeselo 47:16, NWT) Yozefe wabalumuine egi: “Gula falanga jienu jiahui, nguhanenu shitu jienu, ngenyi ame mbangumihua ima ya gudia ha fundo dia shitu jienu.”
(Gisendeselo 47:19, 20, NWT) Aye watshigina esue tufue gu nzala gu meso aye na mavu etu adisalele ba? Tusumbe nu mavu etu mukunda nu ima ya gudia. Esue nu mavu etu mbatubua getu ahiga a Pharaon. Tuhane ima ya gudia hagula tusale nu monyo, gula ndo esue mbatufua getu nu mavu etu mbaasala makhulu.” 20 Yozefe wasumbidile Pharaon mavu agasue a mu Egypte. Muenya Egypte wagasue wasumbishile dihia dienji handaga nzala yakhalele yakola. Mavu agasue abuile a Pharaon.
(Gisendeselo 47:23-25) Yozefe wawambelele athu egi: “Talenu. Mangino ngasumbila Pharaon mavu enu hamoshi nu enue nji. Mbuto jia gukuna jienyeji. Jikunenu mu mavu enu. 24 Mu sungi ya gumuna, mudi naye guhua Pharaon gitshinyi gia thano gia mbuto jienu, uvi jiko mbajisala mbajikhala jienu. Jiko mukunda nu mbuto jia khuno, jiko mukunda nu gudia guenu nu gua an’enu nu athu agasue adi mu jinzo jienu.” 25 Ene abalumuine egi: “Fumu, aye watuhuluisa, udi muthu wabonga. Gushigo ndaga, esue tudi mukhala getu ahiga a Pharaon.”
kr-F diyiji 234-235 par. 11-12
Ufumu Udi Mutagenesa Gutshigina gua Nzambi ha Mavu
11 Guvula gua Ima. Athu a ha mavu awa akhala nu nzala yakola ya ima ya mu nyuma. Biblia yazuelele gamba: “‘Yehowa Fumu Wabalega Gukoma udi muzuela egi, ‘Talenu! Lusugu mbaluza, mbangutuma nzala yabala ha mavu. Athu mbaakhala nu nzala, uvi ishigo nzala ya mapha ndo. Ene mbaakhala nu luhungu, uvi ishigo luhungu lua meya ndo. Uvi ene mbaakhala nu nzala nu luhungu lua guvua mbimbi jiami Yehowa.’” (Amosa 8:11, NWT) Akombeledi a Nzambi mbaakhala nji nu nzala ya luholo elu ba? Yehowa wadiangele gumonesa gudisha mbagukhala mukatshi dia akombeledi enji nu mbalagaji jienji. Wazuelele egi: “Talenu! Akombeledi ami mbaadia, uvi enue mbamukhala nu nzala. Talenu! Akombeledi ami mbaanua, uvi enue mbamukhala nu luhungu. Talenu! Akombeledi ami mbaakhala nu gusuanguluga, uvi enue mbamuvua musonyi.” (Yesh. 65:13, NWT) Wamonele gale gutagenesewa gua mbimbi eji ba?
12 Ima yavula ya mu nyuma tuana guheta idi gifua muta udi mulandula guzala meya. Mukatshi dia ima yene, tudi nu mikanda nu ba enregistrements audio nu video nu gudibungisa guetu gua mu hungu nu ba asamble etu a lusugu lumoshi nga a masugu thathu nu ima iko idi mu site Internet yetu. (Ezek. 47:1-12; Yowele 3:18) Ima eyi yagasue, idi ima ya mu nyuma tudi muheta ha mavu awa azala pha nu athu adi nu nzala ya ndaga jia mu nyuma. Tudi nu gusuanguluga guavula ha gumona luholo Yehowa adi mutagenesa laji edi dia gutuhana ima yavula ya gudia ya mu nyuma. Wana gudia tangua diagasue ima ya mu nyuma yana gutuhana Yehowa ba?
Kamba Ndaga Jiko jia Ndando jia mu Nyuma
(Gisendeselo 46:4, NWT) Mbanguya naye gu Egypte, mbanguguvutula nji gu’ogu. Yozefe mbawuhaga koko dienji gu meso aye.”
it-1-F diyiji 227 par. 16
Makalegelo
Guhaga koko gu meso a muthu wagufua. Yehowa wawambelele Yakobo egi: “Yozefe mbawuhaga koko dienji gu meso aye.” (Gis 46:4) Wazuelele ngenyi ha gumonesa egi Yozefe mbawubatega Yakobo meso gula wafua. Gubatega meso guakhalele ginemo gia mona wa somi. Yajiya gukhala egi, mbimbi Yehowa gawambelele Yakobo jiamonesele egi usomi udi naye guhanewa gudi Yozefe.—1 Gudi 5:2.
(Gisendeselo 46:26, 27, NWT) Guvula gua athu agasue a monzo ya Yakobo ayile nenji gu Egypte guakhalele athu 66 nu akaji’a anenji a mala holu. 27 Yozefe wavualele ana ako mbadi gu Egypte. Ngenyi, guvula guagasue gua athu a monzo ya Yakobo akhalele gu Egypte guakhalele athu 70.
noti jia gulonguga jia nwtsty-E jia Makal 7:14
Athu agasue akhalele 75: Yajiya gukhala egi tangua Etiene adi muhana mutango wa enya fami ya Yakobo 75 anginyine mu Egypte, gakhalelego muzuelela verse imoshi ya Écritures hébraïques. Mukunda natshi? Handaga mu texte massorétique des Écritures hébraïques, mutango wene wakhalelego guene. Gisendeselo 46:26 idi muzuela egi: “Guvula gua athu agasue a monzo ya Yakobo ayile nenji gu Egypte, guakhalele athu 66 nu akaji’a anenji a mala holu.” Verse 27 idi muzuela egi: “Guvula guagasue gua athu a monzo ya Yakobo akhalele gu Egypte guakhalele athu 70.” Mu verse eji, athu adi mutangewa mu maluholo mbadi agudisha. Verse ya thomo idi muzuelela phamba mutango wa ana a Yakobo nu ajigulu enji. Uvi mu verse ya mbadi, adi muzuelela guvula gua athu agasue ayile gu Egypte. Guzoga 1:5 nu Mikhuala 10:22 idi mumonesa egi ajigulu a Yakobo nu an’enji akhalele athu guvula “70.” Yajiya gukhala egi mutango wa athu 75 udi muzuelela Etiene, udi mutadila enya fami avula a Yakobo. Athu ako ana zuela egi, mutango wa athu ene udi mutadila ana a Yakobo nu ajigulu enji nu ana mbadi a mala a Yozefe, Manase nu Ephraim adi muzuelewa mu mukanda wa Gisendeselo 46:20 mu traduction la septante. Uvi athu ako ana guzuela egi mutango owu udi mutadila nji akajia ana a Yakobo, anyi ashigo mutangewa mu mutango wa athu 66 udi mu Gisendeselo 46:26. Hene yajiya gukhala egi mutango “75” udi mutadila athu agasue anyi ayile gu Egypte. Ngenyi yajiya gukhala egi mutango 75 udi muzuelela Etiene wawuzudile mu copie jia Écritures hébraïques athu akhalele mukalegela mu siekle ya thomo ya tangua dietu. Sendese mualeha enya ndunge akhalele mujiya egi, mutango “75” wakhalele mu Gisendeselo 46:27 nu mu Guzoga 1:5 mu traduction la septante. Luko, mu siekle 20 amonele itshinyi mbadi ya Rouleaux ya mer Morte ya mukanda wa Guz 1:5 mu Hebelu, itshinyi yene nji yakhalele muzuelela mutango wa athu “75.” Yajiya gukhala egi mutango 75 wahanele Etiene wawuzudile mu mikanda eyi ikulu. Ikhale ngenyi nga ndo, mutango wene udi mumonesa luholo lua gudishia athu akhalele mutanga ana a Yakobo nu ajigulu enji agasue.
JUIN 15-21
UMONYI UDI MU MBIMBI YA NZAMBI | GISENDESELO 48-50
“Aklisto a Gukola Akhala nu Ndaga Jiavula Jiabonga jia Gutuwambela”
(Gisendeselo 48:21, 22) Hangima Isalele wambelele Yozefe egi: “Tala, ngudi mufua gami, uvi Nzambi mbawukhala diago nu enue nu mbawumivutula gu mavu a akhakha’enu. 22 Uvi ame, ngudi guguhua gitshinyi gia mavu gubalega aphangi aye, mavu anyi ngatambudile gudi enya Amole gu phogo yami ya khusa nu uta wami wa manana.”
it-1-F diyiji 1228 par. 8
Yakobo
Matangua azonda gutuama dia gufua guenji, Yakobo washimbigile ajigulu enji ana a Yozefe. Nyuma ya Nzambi yamutumine ha guhaga Éphraïm gutuama dia mbuta yenji Manase. Hangima Yakobo wahanele Yozefe mashinda mbadi a ima yenji, wamuwambelele egi: “Ngudi guguhua gitshinyi gia mavu gubalega aphangi aye, mavu anyi ngatambudile gudi enya Amole gu phogo yami ya khusa nu uta wami wa manana.” (Gis 48:1-22; 1 Gudi 5:1) Yakobo wasumbile gitshinyi gia mavu gia ana a Amole nu guhuima guagasue, mavu ene akhalele hehi nu Shekeme. (Gis 33:19, 20) Ngenyi idi mumonesa egi, laji Yakobo gahanele Yozefe diakhalele mumonesa gutshigina guenji. Wazuelele gutuama egi ajigulu enji mbaatambula mavu a Kanana. Mbimbi jiene jiakhalele gifua jiatagenesewa gale gudi phogo yenji ya khusa nu gu uta wenji wa manana. (Tala AMORITE.) Mashinda mbadi a mavu atambudiwe anyi ahanewe gudi Yozefe, akhalele itshinyi mbadi ya mavu inyi yahanewe gudi giphuta gia Ephraime nu Manase.
(Gisendeselo 49:1) Yakobo watamegele an’enji a mala waawambelele egi: “Dibungishenu muze haha, hagula ngumiwambele milonga mbayimibuila mu masugu a gisugishilo.
it-2-F diyiji 623 par. 1
Masugu a Gisugishilo
Profesi yazuelele Yakobo Tangua Diakhalele Muene Mutshigina Gufua. Tangua Yakobo awambelele an’enji a mala egi, “Dibungishenu muze haha hagula ngumiwambele milonga mbayimibuila mu masugu adi muza,” wakhalele muzuelela sungi inyi mbimbi jienji mbajisendesa gutagana. (Gis 49:1) Ivo gubalega 200 gutuama, Yehowa wawambelele Abalahama, khakha wa Yakobo egi ajigulu enji mbaamonesewa lamba mu sungi ya ivo 400. (Gis 15:13) Hakiene, “masugu a gisugishilo” anyi akhalele muzuelela Yakobo, akhalele naye gusendesa phamba gungima dia ivo 400 ya malamba a enya Isalele. (Ha gujiya ndaga jiavula jiatadila Gisendeselo 49, tala malongo adi muzuelela ana a Yakobo a mala mu majina awo.) Yajiya gukhala egi gutagenesewa gua mbadi gua profesi eyi guakhalele nji mutadila ‘Isalele ya mu nyuma.’—Gal 6:16; Lomo 9:6.
(Gisendeselo 50:24, 25) Gu gisugishilo, Yozefe wawambelele aphangi’enji egi: “Ngudi mufua gami. Uvi Nzambi mbawumibamba diago, mbawumizola mu mavu awa, mbawumivutula mu mavu atendelele muene Abalahama nu Isaka nu Yakobo.” 25 Hangima, Yozefe wawambelele ana a Isalele ha gudiloga. Waalezele egi: “Nzambi mbawumibamba diago. Mudi naye gukatula ifuwa yami haha.”
w07-F 1/6 diyiji 28 par. 10
Aklisto Agukola Ana Gukuatesa Mavuala
10 Aklisto a gukola ajiya gukhala gifezegeselo giabonga gudi aphangi awo mu hungu. Tangua Yozefe muna Yakobo wakhalele muthu wa gukola, watshitshile ndaga imoshi yaleba yakhalele mumonesa egi wakhalele nu gutshigina. Ndaga yene yakuatesele akombeledi avula a giamatshidia anyi ajingile gungima dienji. Hakhalele muene nu ivo 110 “waadijigile ndaga akhalele naye gutshita mukunda nu ifuwa yenji,” yakotelesa egi gula enya Isalele azoga mu mavu a Egypte, akhalele naye guzula ifuwa yenji ha guya naye. (Hebelu 11:22; Gisendeselo 50:25) Gungima dia gufua gua Yozefe, enya Isalele atagenele nu malamba avula diago, uvi mbimbi jiaawambelele Yozefe jiaahanele luko felela egi gudi nu lusugu mbaahuluishiwa mu malamba ene.
Kamba Ndaga Jiko jia Ndando jia mu Nyuma
(Gisendeselo 49:19) “Uvi Gade, thundu ya anyongi a ima mbayimuluisa, uvi muene mbawaluisa nu mbawakaya.
w04-F 1/6 diyiji 15 par. 4-5
Nzambi Wana Gushimbiga Athu ana Gumutumbuisa
4 Gutuama egi enya Isalele angine mu mavu a gutendelela, enya giphuta gia Gade atogele hagula aye ajinge mu gifutshi ginyi gidi giatagana mukunda nu gufuga shitu, gu Est ya Yordani. (Lutango 32:1-5) Gujinga ha fundo diene guakhalele naye guabatela malamba avula. Baba dia Yordani diakhalele mubamba iphuta yakhalele gu west hagula egi masuta abalegago ha guya gualuisa. (Yoshua 3:13-17) Uvi mukunda nu mavu anyi akhalele gu khanda ya Est ya Yordani, mukanda Géographie historique de la Terre sainte (angl.) wasonegewe gudi George Adam Smith udi muzuela egi: “Athu akhalele mujinga mu mavu a gukhanda ya Est ya Yordani akhalelego nga nu gima gimoshi giajiya guabamba, handaga mavu ene akhalele muya uu nu gu khanda ya Arabie. Hene athu anyi akhalele mulaba guwenda mukunda nu nzala, akhalele muza muluisa athu akhalele gu khanda ya Est. Uvi ako akhalele muza gualuisa givo nu givo hagula a abembele fundo dia gudisa shitu jiawo.”
5 Uvi luholo lutshi enya giphuta gia Gade akhalele naye gujinga ha fundo edi diakhalele nu uluishi wakola? Ivo yavula gutuama, khakh’awo Yakobo wadiangele guzuela tangua diakhalele muene mutshigina gufua egi: “Uvi Gade, thundu ya anyongi a ima mbayimuluisa, uvi muene mbawaluisa nu mbawakaya.” (Gisendeselo 49:19) Gula tuakambelego gukotelesa muabonga mbimbi eji, tuajiya gumona gifua jidi muhana woma. Uvi muguzuela guabonga jiahanele enya giphuta gia Gade gikhesa gia guluisa mbalagaji jiawo. Yakobo waawambelele nu gutshigina guagasue egi gula ene aluisa mbalagaji jiawo, mbajilenga nu ene mbabinga.
(Gisendeselo 49:27, NWT) “Benjamin mbawulandula gutawula saba yakuatshi muene gifua muana tshita mbulu. Mu gimenegena mbawuyidia, uvi mu ngueze mbawuyikhapha.”
it-1-F diyiji 299 par. 7
Benjamin
Tangua Yakobo wakhalele mutshigina gufua, wadiangele guzuelela khadilo dia gulua ita dia enya giphuta gia Benjamin. Yakobo wakhalele muzumba Benjamin, nu wazuelele egi: “Benjamin mbawulandula gutawula saba yakuatshi muene gifua muana tshita mbulu. Mu gimenegena mbawuyidia, uvi mu ngueze mbawuyikhapha.” (Gis 49:27, NWT) Alui a ita a enya giphuta gia Benjamin akhalele mujiyiwa muabonga mukunda nu luholo luawo lua gusonona maseso. Akhalele musonona nu koko dia madia nga dia mahidi. Tangua diakhalele “ene musonona,” akhalelego gudifula. (Manz 20:16; 1 Gudi 12:2, NWT) Nzuji Ehuda, wakhalele musonona maseso nu koko dia mahidi. Wakhalele muenya giphuta gia Benjamin, nu washiyile Fumu wa khuta wa Eglone. (Manz 3:15-21) Tudi naye gujiya egi “mu gimenegena” gia ufumu wa enya Isalele, giphuta gia Benjamin giakhalele “giphuta giabalega guzonda” mu Isalele. Giazolele fumu wa thomo wa Isalele. Fumu muene jina dienji Saula, muna Kishe waluishile enya Filistiya nu gikhesa giagasue. (1 Sam 9:15-17, 21) Luholo lumoshi nji “mu ngueze” ya gifutshi gia enya Isalele, giphuta gia Benjamin giazolele Fumu wa Mukhetu Ester nu Molodekayi yago wabuile Muthu wa Mbadi mu ufumu wa Zelezesi. Nzambi waakadigile ha guhuluisa enya Isalele mu ufumu wa enya Phelese.—Es 2:5-7.
JUIN 22-28
UMONYI UDI MU MBIMBI YA NZAMBI | GUZOGA 1-3
“Mbangudibuisa Yagasue Ngatshigina Gubua”
(Guzoga 3:13, NWT) Moize wawambelele Nzambi egi: “Hambanguya muwambela enya Isalele egi ‘Nzambi wa akhakh’enu wangutuma gudi enue,’ gula ene anguhula egi, ‘Jina dienji nanyi?’ Na ame mbanguaawambela egi itshi?”
w13-F 15/3 diyiji 25 par. 4
Tumbuisa Jina Diakoma dia Yehowa
4 Tanga Guzoga 3:10-15, NWT. Tangua diakhalele Moize nu ivo 80, Nzambi wamuhanele ginemo giakoma, wamuwambelele egi: “Nda uzole athu ami, enya Isalele mu mavu a Egypte.” Moize wahanele Yehowa mvutu nu ginemua giagasue, wamuhudile muhu umoshi wa ndando. Mu guzuela guabonga yakhalele gifua Moize wamuhudile egi: ‘Jina diaye nanyi?’ Jina dia Nzambi diakhalele mujiyiwa sendese mualeha, na itshi giwa Moize wakhalele mutshigina guzuela? Wakhalele mutshigina gujiya ndaga jiavula jiatadila muthu wakhalele nu jina diene. Ndaga jiene jiakhalele naye gutshiginyisa enya Isalele egi Nzambi mbawahuluisa. Moize wahudile ngenyi handaga wakhalele mujiya egi enya Isalele akhalele mu uhiga ivo yavula. Yajiya gukhala egi akhalele gudihula gula Nzambi wa akhakh’awo wajiya guahuluisa diago. Luko, enya Isalele ako akhalele mukombelela Nzambi jia enya Egypte!—Ezek. 20:7, 8.
(Guzoga 3:14, NWT) Hene Nzambi walezele Moize egi: “Mbangudibuisa Yagasue Ngatshigina Gubua.” Wamulezele luko gamba: “Wambela enya Isalele egi, ‘Mbangudibuisa wangutuma gudi enue.’”
kr-F diyiji 43, galuanda
JINA DIA NZAMBI DIDI MUKOTELESA ITSHI?
JINA dia Yehowa diakatuga mu mbimbi ya Hebelu, idi mukotelesa egi wana “gudibuisa.” Enya ndunge ana gutangiza egi Nzambi wana gutshita. Hene athu avula ana guzuela egi jina dia Nzambi didi mukotelesa egi “Wana Gudibuisa”. Ukoteleshi wene udi gudivua nu mudimo wana gukalagala Yehowa gifua Mufugi. Muene wafugile athu nu ima yagasue idi mu dilu nu ha mavu. Luko wana landula gukalagala hagula gutshigina guenji nu felela dienji ditagane.
Luholo lutshi tuajiya gukotelesa mvutu yahanele Yehowa gu muhu wamuhudile Moize udi mu mukanda wa Guzoga 3:13, 14? Moize wamuhudile egi: “Hambanguya muwambela enya Isalele egi ‘Nzambi wa akhakh’enu wangutuma gudi enue,’ gula ene anguhula egi, ‘Jina dienji nanyi?’ Na ame mbanguaawambela egi itshi?” Yehowa wamuvutudile egi: “Mbangudibuisa Yagasue Ngatshigina Gubua.”
Tujiyenu egi Moize gakhalelego mutoga Yehowa hagula amuleze jina dienji. Moize nu Enya Isalele akhalele mujiya jina dia Nzambi muabonga. Moize wakhalele mutshigina egi Yehowa amuwambele ndaga imoshi idi mumonesa gula udi Nzambi wa luholo lutshi. Luko, ndaga yene yakhalele naye gudivua nu ukoteleshi wa jina dienji. Ngenyi yajiya gukuatesa enya Isalele ha gukolesa gutshigina guawo gudi muene. Tangua diazuelele Yehowa egi, “Mbangudibuisa Yagasue Ngatshigina Gubua,” wamuwambelele ndaga imoshi ya gusuanguluga yakhalele mumonesa umuthu wenji. Wana gudibuisa yagasue gatshigina ha gutagenesa felela dienji. Ha gufezegesa, Yehowa wadibuishile Muhuluishi, Mumbi wa Mikhuala nu Mutuameji wa Moize nu Enya Isalele. Wadibuishile nji mutshitshi wa ndaga jiko jiavula. Idi mukotelesa egi, Yehowa muene hakhenji wana gudibuisa yagasue gatshigina ha gutagenesa ndaga jialayile muene gudi akombeledi enji. Uvi, ikhale jina dia Yehowa didi muhana matangi awa, dishigo musuga phamba nu ndaga jiana tomba muene ha gudibuisa. Wana gukalegela nji ima yafugile muene ha gutagenesa felela dienji.
Kamba Ndaga Jiko jia Ndando jia mu Nyuma
(Guzoga 2:10, NWT) Hakudile mona, gin’enji wayile nenji gudi mun’a Pharaon wa mukhetu, muene wamubuishile mun’enji. Wazuelele egi: “Ngamunonele mu meya.” Hene, wamuhanele jina egi Moize.
g04-F 8/4 diyiji 6 par. 4
Moize Wajingile Diago Nga Ndo Idi Gishima?
Tuajiya gutshigina diago egi mun’a Pharaon wa mukhetu wazudile Moize gifua mun’enji ba? Ayi. Mukunda natshi? Handaga ikombelelo ya enya Egypte yakhalele mulongesa egi gutshita ndaga jiabonga guene mbagukuatesa muthu ha guya mu dilu. Mukunda nu khadilo dia guzangula ana a muthu muko ha guaasansa, archéologue Joyce Tyldesley wazuelele egi: “Mikhuala ya enya Egypte yakhalele mumonesa egi adi naye gukalegela mala nu akhetu ndaga luholo lumoshi. Ngenyi, mala nu akhetu akhalele musophesewa luholo lumoshi, akhalele muheta ukuateshi luholo lumoshi, . . . akhetu akhalele nji muzangula ana ha guaasansa gifua muana tshita mala.” Mikanda ikulu ya enya Egypte idi mumonesa egi mukhetu mumoshi wa gu Egypte wakhalele nu ahiga enji. Mukunda nu mukhetu watombewe ha guwamuesa, gumudisa nu gumubamba, dictionnaire biblique imoshi idi muzuela egi: “Luholo gin’a Moize gatombewe ha gumuwamuesa nu gumubamba, . . . ludi mumonesa egi enya gu Mésopotamie nji akhalele nu khadilo dia guzangula ana a athu ako ha guaasansa.”
(Guzoga 3:1, NWT) Moize wakhalele mubambi wa imeme wa giwaji gienji Jetro, yago wakhalele nganga-nzambi wa enya Madiana. Hakhalele muene muya nu imeme gu khanda ya west ya mavu a luselenga, gu gisugishilo wahetele gu Holebe mulundu wa Nzambi wa giamatshidia.
w04-F 15/3 diyiji 24 par. 4
Ndaga jia Ndando Jidi mu Mukanda wa Guzoga
3:1—Jetro wakhalele nganga-nzambi wa luholo lutshi? Mu tangua dikulu fumu wa fami wakhalele nganga-nzambi wa enya fami yenji. Idi naye gukhala egi Jetro wakhalele fumu wa giphuta gia enya Madiana. Enya Madiana akhalele ana a Abalahama gavualele nu Ketura. Hene yajiya gukhala egi ene nji akhalele mukombelela Yehowa.—Gisendeselo 25:1, 2.
JUIN 29–JUILLET 5
UMONYI UDI MU MBIMBI YA NZAMBI | GUZOGA 4-5
“Ame Mbangugukuatesa ha Guzuela”
(Guzoga 4:10, NWT) Moize wawambelele Yehowa egi: “Ngabuba Yehowa, ngushigo muenya dimi dialeluga, yana gungubinda ha guzuela gu phala ya athu, sendese mualeha uu nu luenyelu ngudi muzuela naye, ngudi nu ludimi lula sulu, ngana zuela mage-mage nu gukukuma.”
(Guzoga 4:13, NWT) Uvi wazuelele egi: “Ngabuba Yehowa, tuma gaye nga nanyi muko watshigina gutuma.”
w10-F 15/10 diyiji 13-14
Yehowa Wana Gudivua Luholo Lutshi Gula Tudi Muvua Woma wa Gutagenesa Inemo Yetu?
“Ngushigo watagana ha gutagenesa ginemo egi.” Wajiya gumona egi ushigo watagana ha gulongesa lukuma luabonga. Akombeledi ako agujinginyina a Yehowa a mu tangua dikulu, adivile egi akhalelego atagana ha gutagenesa inemo yahanele Yehowa. Tuzuelelenu gifezegeselo gia Moize. Tangua diamutumine Yehowa ha guzola enya Isalele gu Egypte, Moize wazuelele egi: “Ngabuba Yehowa, nganago guzuela muabonga, yana gungubinda ha guzuela gu phala ya athu, sendese mualeha uu nu luenyelu ngudi muzuela naye, ngudi nu ludimi lula sulu, ngana zuela mage-mage nu gukukuma.” Yehowa wawambelele Moize egi mbawukhala nenji, uvi muene wamuvutudile egi: “Ngabuba Yehowa, tuma gaye nga nanyi muko watshigina gutuma.” (Guz. 4:10-13) Yehowa wadivile luholo lutshi?
(Guzoga 4:11, 12, NWT) Yehowa wamuwambelele egi: “Nanyi wahuile muthu kano, nanyi udi mubuisa muthu gatabu, nanyi udi mubuisa muthu gifua matshui, nanyi udi mukuatesa muthu ha gumona, udi mubuisa muthu gifofo? Ishigo Ame Yehowa ba? 12 Luenyelu nda gaye, ame mbangugukuatesa ha guzuela, mbanguguwambela ndaga udi naye guzuela.”
w14-F 15/4 diyiji 9 par. 5-6
Wana Gumona ‘Muthu Udi Gashigo Mumonega’ Ba?
5 Gutuama egi Moize avutuge gu Egypte, Nzambi wamulongesele longo dimoshi dia ndando. Gungima, Moize wasonegele longo diene mu mukanda wa Yobo. Wazuelele egi: “Guvila Yehowa woma gudi ndunge.” (Yobo 28:28) Ha gukuatesa Moize akhale nu woma wa Nzambi nu gutshita ndaga nu gutema guagasue, Yehowa wamumonesele gudisha gudi mukatshi dia athu nu Nzambi wa Ngolo Jiagasue. Wamuhudile egi: “Nanyi wahuile muthu kano, nanyi udi mubuisa muthu gatabu, nanyi udi mubuisa muthu gifua matshui, nanyi udi mukuatesa muthu ha gumona, udi mubuisa muthu gifofo? Ishigo Ame Yehowa ba?”—Guz. 4:11, NWT.
6 Longo ditshi tuajiya guheta mu lumene elu? Moize gakhalelego naye guvua woma. Mukunda natshi? Handaga Yehowa wamutumine, nu wakhalele gumuwambela yagasue yakhalele nayo muene funu ha guwambela Pharaon mbimbi jienji. Luko, Pharaon gakhalelego nu ngolo gubalega Yehowa. Yakhalelego hugo dia thomo akombeledi a Nzambi akhalele mu gingonza gu Egypte. Yajiya gukhala egi, Moize watangijile luholo Yehowa wakuatesele Abalahama nu Yozefe, nu muene hakhenji gudi mafumu a enya Egypte. (Gis. 12:17-19; 41:14, 39-41; Guz. 1:22–2:10) Moize washile gutshigina guenji gudi Yehowa, “muthu udi gashigo mumonega.” Hene Moize wayile gutuama dia Pharaon nu gikhesa giagasue wamuwambelele ndaga jiagasue jiamutogele Yehowa ha guzuela.
(Guzoga 4:14, 15, NWT) Yehowa wavidile Moize jikabu, wazuelele egi: “Phangi’aye Alona muenya Levi gashigo guene ba? Ngudi mujiya egi muene wana guzuela muabonga. Udi muza luenyelu ha gutagana naye, muene mbawukhala nu gusuanguluga ha gugumona. 15 Udi naye guzuela nenji, ha gumuwambela ndaga jidi naye muene guzuela, mbangukhala nenu tangua mbamuzuela nu mbangumiwambela ndaga mudi naye guzuela.
w10-F 15/10 diyiji 14
Yehowa Wana Gudivua Luholo Lutshi Gula Tudi Muvua Woma wa Gutagenesa Inemo Yetu?
Yehowa gatambudilego Moize ginemo gamuhanele. Uvi, watombele Alona ha gumukuatesa. (Guz. 4:14-17) Luholo Yehowa gawambelele Moize ha guya nu Alona, ishigo mukotelesa egi wamutambudile ginemo gamuhanele. Uvi, watombele Alona ha gukhala mukuateshi wenji. Luko, mu ivo yalanduile Yehowa wakuatesele Moize nu wamuhanele ima yakhalele nayo muene funu ha gutagenesa muabonga ginemo amuhanele. Mangino, aye nji wajiya gusha mutshima egi, Yehowa mbawutuma aphangi a gukula mu nyuma hagula agukuatese ha gutagenesa mudimo waye wa gulongesa. Luko, Mbimbi ya Nzambi idi gutuwambela egi, Yehowa mbawutukuatesa diago ha gutagenesa mudimo owu gatuhanele.—2 Kol. 3:5; tala galuanda “Ivo ya Gusuanguluga ya Lujingu Luami.”
Kamba Ndaga Jiko jia Ndando jia mu Nyuma
(Guzoga 4:24-26, NWT) Mu njila, ha fundo diabandele ene, Yehowa wayile ha gutagana nu Moize wakambele ha gumushiya. 25 Sefola wazudile seso dia mazo, wabatuile musuphi wa mun’enji wa yala. Muene wazudile gilema gia musuphi ginyi wakuatele nagio giyala gia Moize, hangima Nzambi wabembele Moize nu monyo. Sefola wazuelele egi: “Aye udi mulumi’ami wa mahatshi diago.” Wazuelele ngenyi mukunda nu gumba guambile muene mun’enji gumukanda. 26 Hene, wamubembele aye. Mu tangua diene Sefola wazuelele egi: “Mulumi’ami wa mahatshi diago.” Wazuelele ngenyi mukunda nu gumba guambile muene mun’enji gu mukanda.
w04-F 15/3 diyiji 28 par. 4
Mihu yana Guhula Athu ana Gutanga Mikanda Yetu
Mbimbi jiazuelele Sefola egi “aye udi mulumi’ami wa mahatshi diago,” jiakhalelego mukalegewa muavula. Mbimbi jiene jiamonesele itshi mukunda nu Sefola? Tangua Sefola gambile mun’enji wa yala gu mukanda, wamonesele diago egi wakhalele mujiya gikotelo gia Yehowa giatadila gumba ana a mala gu mukunda. Ivo yavula gungima, gikotelo gia Mukhuala giakotele Yehowa nu enya Isalele, giamonesele egi gula Yehowa wakota gikotelo nu akombeledi enji, muene wajiya gukhala gifua yala uvi ene gifua akhetu. (Yelemiya 31:32) Hene, tangua Sefola gawambelele Yehowa mu njila ya muanjelo wenji egi muene udi ‘mulumi’enji wa mahatshi diago,’ wamonesele egi wakhalele mutumagela gikotelo giene. Yakhalele gifua watshiginyile egi muene akhale mukhetu mu gikotelo gia mukanda, enji Yehowa Nzambi akhale mulumi’enji. Ikhale ngenyi nga ndo, luholo Sefola gadihanele ha gutumagela mukhuala wa Nzambi, wahuluishile monyo wa mun’enji wa yala.
(Guzoga 5:2, NWT) Uvi Pharaon wazuelele egi: “Yehowa udi nanyi, mukunda natshi ngulaba gumuvila nu guhana enya Isalele njila ha guya? Ame ngushigo mujiya Yehowa. Ngajiyilego gulola guhana enya Isalele njila ha guya.”
it-1-F diyiji 1257 par. 3
Yehowa
“Gujiya,” gushigo mukotelesa phamba egi, gukhala nu matangi egi gima gingoshi nga ndo muthu mumoshi wakhala guene. Nabale wakhalele gitumbi nu wakhalele mujiya jina dia Davidi, uvi wahudile egi “Davidi udi nanyi?” (1 Sam 25:9-11; fuanesa nji nu 2 Sam 8:13.) Pharaon nji wawambelele Moize egi: “Yehowa udi nanyi, mukunda natshi ngulaba gumuvila nu guhana enya Isalele njila ha guya? Ame ngushigo mujiya Yehowa. Ngajiyilego gulola guhana enya Isalele njila ha guya.” (Guz 5:1, 2, NWT) Mbimbi jia Pharaon jiamonesele haphelo egi gakhalelego mujiya egi Yehowa udi Nzambi wa giamatshidia enji muene udi ufumu gubalega mafumu a enya Egypte nu ndaga jiawo jiagasue. Luko, gakhalelego mujiya egi Yehowa udi nu ngolo jia gutagenesa felela dienji gifua luholo gawambelele Moize nu Alona. Uvi gungima, Pharaon nu enya Egypte agasue, hangoshi nu enya Isalele, ajiyile umuthu wa Yehowa nu ukoteleshi wa jina dienji. Gifua luholo Yehowa gayiwambelele Moize, ajiyile ndaga yene tangua amonele Nzambi mutagenesa felela dienji mukunda nu enya Isalele. Waazolele mu uhiga, waahanele Mavu a Gutendelela nu Watagenesele gikotelo gakotele muene nu akhakh’awo. Ngenyi ndaga jiabalegele gifua luholo Nzambi gaawambelele egi, “Enue mbamujiya lume egi ame ngudi Yehowa Nzambi wenu.”—Guz 6:4-8, NWT; tala TOUT-PUISSANT.