Waswe, Olketa Jew No Stap Moa Long Judah?
PROFESI insaed Bible hem talem hao Babylon bae distroem full ples bilong Judah and no eniwan bae stap long datfala ples go kasem taem olketa Jew prisoner kam bak. (Jeremiah 25:8-11) Barava strongfala reason for bilivim hao disfala profesi hem fulfill, hem story insaed Bible wea olketa raetem samting olsem 75 year bihaen olketa first wan bilong olketa Jew prisoner kam bak long hom ples bilong olketa. Disfala profesi talem hao king bilong Babylon “holem go olketa wea hem no killim dae long sword for olsem prisoner long Babylon, and olketa kamap olsem servant bilong hem and son bilong hem go kasem taem king bilong Persia hem start for rul.” And Bible hem sei olsem abaotem Judah: “Evri day wea no eniwan stap long there hem keepim sabbath.” (2 Chronicles 36:20, 21) Waswe, olketa faendem eni samting taem olketa digim graon for pruvim diswan?
Insaed long magasin Biblical Archaeology Review, Ephraim Stern, professor bilong archaeology long Palestine long Hebrew University, hem talem olsem: “Olketa bilong Assyria and Babylon distroem evribit bigfala area long Israel bilong bifor, bat samting wea olketa faendem taem olketa digim graon showimaot tufala difren samting abaotem wanem hem happen bihaen Assyria win againstim Judah and bihaen Babylon win againstim Judah.” Hem explainim olsem: “Hem klia hao olketa bilong Assyria gohed stap long Palestine bihaen olketa win againstim Judah, bat olketa no faendem eni samting wea showimaot olketa bilong Babylon duim sem samting bihaen olketa win againstim Judah. . . . Samting wea olketa faendem nao hem hao no eniwan stap long Palestine go kasem taem Persia hem rul ovarem Palestine . . . Insaed datfala taem, no eniwan stap long eni taon wea Babylon distroem.”
Professor Lawrence E. Stager bilong Harvard University hem talem sem samting tu. Hem sei: “Long full area long Philistia, and bihaen long full area long Judah,” idea bilong king bilong Babylon “for spoelem evri ples wea olketa win ovarem, mekem evriwea long west saed bilong Jordan River emti and no fitim pipol for stap long there.” Stager sei moa: “Only bihaen Cyrus the Great bilong Persia wea distroem Babylon hem rul, olketa samting wea olketa digim showimaot pipol kam bak for stap moa . . . long Jerusalem and long Judah, bikos plande Jew prisoner kam bak long hom ples bilong olketa.”
Tru nao, toktok bilong Jehovah abaotem wei wea no eniwan bae stap long Judah hem fulfill. Toktok bilong Jehovah God hem kamap tru evritaem. (Isaiah 55: 10, 11) Iumi savve trustim Jehovah evribit and olketa promis wea stap insaed Word bilong hem, Bible.—2 Timothy 3:16.