Creation Bilong Jehovah wea Luk Naes
“Bigfala Riches Bilong Sea”
Taem sun hem go daon smol wind hem blow wea mekem sea seksek lelebet, and olketa wave go isisi for kasem sandbis. Staka pipol laekem tumas for herem saond bilong olketa wave long sea, dastawe olketa laek go long saed sea for rest and stap kwaet.a
Olketa longfala sandbis wea savve followim saed sea for planti thousand kilometer stap evriwea raonem earth. Olketa sandbis wea change evritaem and wea divaedem sea and land, olketa nao spialaen for sea. Hem nao wanem Creator markem for hem. Taem hem storyim hemseleva, God talemaot hao hem “markem sand olsem spialaen bilong sea.” Hem sei moa: “Nomata olketa wave bilong hem foldaon big olketa kanduit for win, and nomata olketa kamap staka and raf, olketa no savve winim datwan.”—Jeremiah 5:22; Job 38:8; Psalm 33:7.
Long wei wea difren from evri nara planet wea gogo raonem sun, bigfala haf long planet bilong iumi hem kava witim wata. Winim 70 percent bilong earth hem kava witim wata. Taem Jehovah redyim earth for olketa samting wea bae laef, hem talemaot: “Olketa wata wea stap anda long skae mas hipap long wanfala ples and drae land mas kamap.” And datwan “hem kamap olsem.” Bible hem go ahed for sei: “God start for kolem drae land Earth, bat olketa wata wea kam tugeta hem kolem Sea. And bihaen, God hem lukim datwan hem gudfala.” (Genesis 1:9, 10) Wanem nao waka bilong sea?
Long olketa spesol wei, sea hem mekem laef for go ahed. Olsem example, wata savve keepim hot. So, sea hem kamap wanfala maeti tank for keepim hot, mekem cold season hem no cold tumas.
Wata savve duim nara samting for mekem laef go ahed. Winim eni narafala samting, hem isi for wata savve meltim samting. From laef hem depend long wei wea olketa chemical change, hem important for wata stap for meltim olketa samting hia and mekem olketa molecule join tugeta. Planti long olketa chemical samting hia wea stap insaed olketa samting wea laef garem wata insaed. Datfala buk The Sea hem sei: “Evri samting wea laef needim wata—wea firstaem hem kam from sea, nomata olketa plant and animal tu wea stap long land.”
Sea duim important part for klinim air tu. Olketa sismol plant and animal long sea kaikaim carbon dioxide and givim go oxygen. Olsem wanfala man for duim research hem talem, “70 percent bilong oxygen wea go insaed air evri year hem kam from olketa sismol animal and plant long sea.”
Sea savve mekem tu, olketa medicine for treatim sik. For planti handred year finis, pipol iusim olketa samting from olketa fish olsem medicine. For longtaem finis, pipol iusim oil from liver bilong cod fish. No longtaem go nomoa, olketa start for iusim olketa chemical from fish and olketa nara animal long sea for treatim asthma and olketa virus and cancer.
Olketa man trae for savve haomas selen nao olketa kasem from olketa samting long sea. Hem hard for barava savve, bat olketa wea duim research tingse bigfala haf long olketa gud samting wea iumi kasem from full earth hem kam from sea. Diswan pruvim hao Jehovah garem reason for creatim sea—for mekem laef go ahed. Diswan hem barava wan mind witim wei wea Bible storyim “bigfala riches bilong sea”!—Deuteronomy 33:19.
Jehovah hem kasem glory from hem Datfala Nambawan Man for Designim Samting and Man wea Mekem riches hia. Heart bilong Nehemiah muvim hem for talem disfala praise long hem: “Iu nao Jehovah; iu iuseleva nao mekem skae, . . . sea and evriting wea stap insaed long sea; and iu keepim evriwan for stap laef.”—Nehemiah 9:6.
[Footnote]
a Lukim 2004 Calendar of Jehovah’s Witnesses, September/October.
[Box/Olketa Piksa long page 9]
Wata, Wind, and Olketa Wave
Wata and wind mekem kamap olketa maeti wave wea banga witim bigfala noise long olketa steep ples long saed sea, olsem olketa hia long California, long United States. Olketa wave barava spesol samting bilong sea wea showimaot maeti paoa bilong hem. Long wei wea barava mekem iumi sapraes, olketa wave remindim iumi long nambawan paoa bilong Creator. Jehovah nao datwan wea “wakabaot antap long olketa bigfala wave bilong sea.” “Hem mekem sea kamap raf thru long paoa bilong hem, and from savve bilong hem, hem pisisim bigfala animal long sea.” (Job 9:8; 26:12) Tru nao, ‘Jehovah hem nambawan ovarem saond bilong bigfala wata, olketa nambawan wave bilong sea wea foldaon.’—Psalm 93:4.
Olketa Sheip Bilong Sand
Planti taem saedsea hem stap bihaen long olketa spesol karving bilong sand, olsem olketa maunten bilong sand wea iu savve lukim long hia long saed sea bilong Namibia, long south part bilong Africa. Wind nao main samting wea mekem sand garem sheip. Samfala hia luk olsem smol hill nomoa, bat olketa narawan savve kasem 400 meter hae. Olketa bigfala maunten bilong sand olsem hem helpem iumi for minim datfala toktok long Bible “olketa sandbis long saedsea.” Bible iusim diswan olsem tokpiksa for samting wea man no savve kaontem and wea hard for measurem. (Genesis 22:17) Iumi barava tinghae long Creator, wea mekem disfala spesol wall bilong sand for holem bak barava raf sea.
[Piksa long page 9]
Sunset coast, Bight of Biafra, Cameroon