Olketa Bilong Scythia Wanfala Pipol Bilong Bifor
OLKETA raed thru long dust, basket bilong olketa antap long horse hem fulap witim kago wea olketa stealim kam, diswan hem army bilong wanfala nation wea savve muv from ples tu ples. Olketa rul ovarem olketa bigfala level ples long Eurasia from samting olsem 700 go kasem 300 B.C.E. Then olketa lus—bat diswan happen bihaen olketa putim mark long history bilong man. Bible tu story lelebet abaotem olketa. Olketa nao pipol bilong Scythia.
For planti handred year, pipol wea muv from ples tu ples and olketa wild horse stap long grassland wea start long olketa Carpathian Mountain bilong east Europe go kasem wanem iumi kolem southeast Russia distaem. Long mek-eit century B.C.E., Chinese Emperor Hsüan faet againstim olketa, wea mekem olketa muv go long west. Taem olketa muv go, olketa bilong Scythia faet and raosem olketa bilong Cimmeria, wea kontrolem Caucasus and area north long Black Sea.
From olketa lukaotem riches, olketa bilong Scythia spoelem Nineveh, main taon bilong Assyria. Bihaen, olketa join witim Assyria for againstim Media, Babylonia, and olketa nara nation. Olketa attakim north Egypt tu. Wei wea nem bilong taon bilong Beth-shan, long northeast Israel, hem kamap Scythopolis hem showimaot hao maet for lelebet taem olketa bilong Scythia stap long there.—1 Samuel 31:11, 12.
Gogo, olketa bilong Scythia go stap long bigfala level ples bilong olketa kantri wea distaem iumi kolem Romania, Moldova, Ukraine, and south Russia. Long there olketa kamap rich from waka olsem midol man for olketa Greek and olketa man wea wakem grain long ples wea distaem iumi kolem Ukraine and south Russia. Olketa bilong Scythia exchangem grain, honey, fur, and olketa buluka for wine, kaleko, samting for faet, and olketa samting wea luk naes tumas bilong Greece. Olketa hipimap barava nambawan riches.
Barava Savve Tumas for Raedem Horse
Olketa man for faet bilong disfala bigfala level ples, tingim horse long sem wei olsem hao olketa pipol long desert tingim camel. Olketa bilong Scythia savve tumas for raedem horse and olketa wanfala long olketa first wan for iusim saddle and stirrup. Olketa kaikaim meat bilong horse and drinkim milk bilong olketa mere horse. And tu olketa savve iusim horse olsem bone offering. Taem wanfala man for faet bilong Scythia hem dae, olketa bae killim dae horse bilong hem and berem long wei wea garem honor—witim full harness and spesol kaleko bilong hem.
Olsem man for raetem history Herodotus hem showimaot, olketa bilong Scythia garem olketa barava raf kastom, wea insaed diswan hem wei wea olketa iusim olketa bon bilong hed bilong man wea olketa killim dae olsem kap for drink. Taem olketa faet againstim enemy, olketa distroem olketa witim iron sword, ax for faet, spia, and olketa arrow wea savve katem body.
Olketa Grev wea Olketa Redyim for Laef Olowe
Olketa bilong Scythia duim witchcraft and shamanism and olketa worshipim fire and wanfala mami woman god. (Deuteronomy 18:10-12) Olketa tingim grev olsem haos bilong olketa man wea dae. Olketa sakrifaesim olketa slave and animal for masta bilong olketa wea dae for iusim. Olketa tingse treasure and olketa servant bae go witim olketa chief long “nara world.” Insaed wanfala royal grev, olketa faendem faevfala man servant leidaon witim leg bilong olketa feis go long masta bilong olketa, olsem olketa redy for standap and duim waka bilong olketa moa.
Olketa berem olketa ruler long wei for mekem staka offering, and insaed taem bilong sorre, olketa bilong Scythia savve kapsaetem blood bilong olketa seleva and katem hair bilong olketa. Herodotus raet olsem: “Olketa savve katemaot olketa part long ear bilong olketa, shavem hed bilong olketa, kat raonem arm bilong olketa, katem forhed and nose bilong olketa, and iusim arrow for spiarim left hand bilong olketa.” Long barava difren wei, law bilong God for olketa Israelite wea stap long datfala taem givim komand: “Iu mas no katem body bilong iu from wanfala soul hem dae.”—Leviticus 19:28.
Olketa bilong Scythia mekem planti thousand kurgan (olketa hip graon wea olketa berem man insaed). Planti samting wea olketa faendem insaed olketa kurgan showimaot evriday living bilong olketa bilong Scythia. King bilong Russia Peter the Great start for kolektem olketa kaen samting olsem long 1715, and man savve lukim olketa samting hia long olketa museum long Russia and Ukraine. Insaed datfala “animal art” hem olketa horse, eagle, falcon, cat, panther, elk, deer, bird-griffin, and lion-griffin (olketa kastom story animal wea garem body bilong wankaen animal and hed bilong narakaen and samfala garem wing and samfala nomoa).
Bible and Olketa Bilong Scythia
Wanfala taem nomoa Bible hem iusim datfala nem Scythia. Long Colossians 3:11, hem sei: “Sapos man hem Greek or nomoa, Jew or nomoa, hem circumcise finis or nomoa, man from difren ples, man bilong Scythia, slave, man wea free, bat Christ hem evri samting and stap long evri samting.” Taem Christian aposol Paul raetem olketa toktok hia, olketa bilong Greece iusim disfala toktok “olketa bilong Scythia” for minim no wanfala nation, bat pipol wea barava raf tumas. Paul hem iusim diswan for strongim hao anda long paoa bilong holy spirit, or active force bilong Jehovah, nomata olketa kaen man olsem savve kamap man wea garem fasin bilong God.—Colossians 3:9, 10.
Samfala man for studyim oldfala samting tingim hao datfala nem Ashkenaz wea stap long Jeremiah 51:27 hem semsem witim datfala word Ashguzai bilong olketa long Assyria, wea olketa iusim for olketa bilong Scythia. Olketa cuneiform ston storyim wanfala agreement midolwan sekson hia and olketa Mannai for faet againstim Assyria long mek-seven century B.C.E. No longtaem bifor Jeremiah start for talemaot profesi, olketa bilong Scythia savve go pas long land bilong Judah taem olketa go and kam from Egypt. Dastawe, planti wea herem Jeremiah profesi abaotem wei wea olketa long north bae attakim Judah maet daotem hao disfala profesi hem stret.—Jeremiah 1:13-15.
Samfala savveman bilong Bible tingse Jeremiah 50:42 story abaotem olketa bilong Scythia taem hem sei: “Bow and spia olketa holem. Olketa raf and bae no showimaot mercy. Saond bilong olketa hem olsem sea taem hem mek-noise tumas, and olketa bae raed antap long horse; olketa laen ap olsem wanfala man for faet againstim iu, O dota bilong Babylon.” Bat main wan wea verse hia minim nao Media and Persia, wea winim Babylon long 539 B.C.E.
Samfala sei datfala “land bilong Magog” wea Ezekiel chapter 38 and 39 story abaotem hem olketa tribe bilong Scythia. Bat, datfala “land bilong Magog” hem garem tokpiksa mining. Hem luk olsem hem story abaotem disfala earth, wea Satan and olketa angel bilong hem mas stap long hem bihaen datfala war long heven.—Revelation 12:7-17.
Olketa bilong Scythia insaed wei wea profesi bilong Nahum fulfill abaotem hao olketa bae tekovarem Nineveh. (Nahum 1:1, 14) Olketa bilong Chaldea, Scythia, and Media spoelem Nineveh long 632 B.C.E., diswan mekem Rul bilong Assyria foldaon.
Wei for Wikdaon
Olketa bilong Scythia no stap moa bat why nao olsem? “For tok stret, mifala no savve wanem nao happen,” hem nao wanem man for studyim olketa oldfala samting long Ukraine talem. Samfala savveman biliv hao from olketa getius long rich living, olketa niu grup bilong pipol from Asia wea savve muv from ples tu ples—olketa bilong Sarmatia winim olketa long mek-wan and tu century B.C.E.
Samfala narawan ting maet wei for raoa midolwan olketa tribe bilong Scythia lead go long wei wea olketa wikdaon. And samfala narawan moa sei hao leftova bilong olketa bilong Scythia hem stap midolwan long olketa Ossetian bilong Caucasus. Nomata olsem, datfala pipol bilong bifor putim mark insaed history bilong man—mark wea mekem pipol tingim raf fasin taem olketa herem nem Scythia.
[Map long page 24]
◻ Old Taon
• Niu Taon
Danube
SCYTHIA ← MIGRATION ROUTE
• Kiev
Dnieper
Dniester
Black Sea
OSSETIA
Caucasus Mountains
Caspian Sea
ASSYRIA ← ROAD BILONG ARMY
◻ Nineveh
Tigris
MEDIA ← ROAD BILONG ARMY
MESOPOTAMIA
BABYLONIA ← ROAD BILONG ARMY
◻ Babylon
Euphrates
RUL BILONG PERSIA
◻ Susa
Persian Gulf
PALESTINE
• Beth-shan (Scythopolis)
EGYPT ← ROAD BILONG ARMY
Nile
Mediterranean Sea
GREECE
[Olketa Piksa long page 25]
Olketa bilong Scythia pipol for faet
[Credit Line]
The State Hermitage Museum, St. Petersburg
Olketa bilong Scythia exchangem kago for olketa naes samting bilong Greece and kamap rich
[Olketa Piksa long page 26]
[Credit Line]
Courtesy of the Ukraine Historic Treasures Museum, Kiev