Czy pierwsi chrześcijanie używali imienia Bożego?

IMIĘ Boże występuje w Pismach Hebrajskich tysiące razy, przy czym jego cztery spółgłoski zapisuje się literami יהוה (JHWH, tetragram). Ze znalezisk archeologicznych wynika, iż przed dostaniem się do niewoli babilońskiej w roku 607 p.n.e. Izraelici powszechnie używali tego imienia, zresztą często pojawia się ono w takich księgach biblijnych, jak Ezdrasza, Nehemiasza, Daniela i Malachiasza, które spisano po powrocie z wygnania. Jednakże w miarę zbliżania się czasu, w którym miał przyjść Mesjasz, Żydzi pod wpływem pewnego przesądu coraz niechętniej posługiwali się tym imieniem.

Czy uczniowie Jezusa używali imienia Bożego (oddawanego w języku polskim przez „Jehowa” lub „Jahwe”)? Dowody wskazują, że tak. Jezus nauczył swych naśladowców modlić się do Boga: „Niech będzie uświęcone imię Twoje” (Mateusza 6:9, Romaniuk). A pod koniec ziemskiej służby powiedział w modlitwie do swego niebiańskiego Ojca: „Objawiłem imię twoje ludziom, których mi dałeś ze świata” (Jana 17:6). Prócz tego imię Boże w formie hebrajskiego tetragramu występowało w najstarszych kopiach Septuaginty — greckiego przekładu Pism Hebrajskich, z którego korzystali uczniowie Jezusa.

A jak ma się rzecz z Ewangeliami oraz z pozostałą częścią Chrześcijańskich Pism Greckich („Nowym Testamentem”)? Skoro imię Boże występowało w Septuagincie, rozsądny jest wniosek, że znajdowało się także w najstarszych odpisach tej części Pisma Świętego — przynajmniej w cytatach z Septuaginty. Stąd też w New World Translation of the Christian Greek Scriptures (Chrześcijańskie Pisma Greckie w Przekładzie Nowego Świata) imię Jehowa pojawia się ponad 200 razy. Zdaniem niektórych krytyków jest to nieuzasadnione. Wydaje się jednak, że na korzyść New World Translation przemawia niezwykłe źródło — Talmud babiloński.

Pierwsza część tego żydowskiego dzieła religijnego, nosząca tytuł „Szabat”, zawiera długi wykaz praw regulujących zachowanie się w dniu sabatu. W jednym fragmencie omówiono kwestię, czy w sabat należy ratować od ognia manuskrypty biblijne, a w następnym urywku czytamy: „W księdze napisano: Nie wolno ratować od ognia pustych miejsc [gil·jo·nimʹ] oraz ksiąg minim. R[abin] Jose powiedział: W każdy inny dzień tygodnia trzeba wyciąć zawarte w nich Imiona Boże, ukryć je, a resztę spalić. R[abin] Tarfon oznajmił: Obym pogrzebał swego syna, jeślibym ich nie spalił z ich Imionami Bożymi, gdyby trafiły w moje ręce” (przekład dra H. Freedmana).

Kim byli mi·nimʹ? Wyraz ten oznacza „sekciarzy” i może się odnosić do saduceuszy lub Samarytan. Ale zdaniem doktora Freedmana przytoczony fragment najprawdopodobniej dotyczy chrześcijan pochodzenia żydowskiego. Jaki sens kryje wobec tego słowo gil·jo·nimʹ, przetłumaczone tutaj na „puste miejsca”? Dopuszcza się dwa znaczenia. Być może chodziło o puste marginesy w zwoju albo nawet o czyste zwoje. Ale powyższe słowo mogło też być ironicznym określeniem dzieł mi·nimʹ i niejako wskazywać, iż są one równie bezwartościowe jak nie zapisane zwoje. W słownikach owo drugie znaczenie oddaje się przez „ewangelie”. Pokrywa się to ze zdaniem poprzedzającym cytowany powyżej urywek Talmudu, które brzmi: „Księgi minim są niczym puste miejsca [gil·jo·nimʹ]”.

W książce Lawrence’a H. Schiffmana Who Was a Jew? (Kto był Żydem?) omawiany fragment Talmudu przełożono więc w taki sposób: „Nie ratuje się (w sabat) od ognia ewangelii oraz ksiąg minim (‚heretyków’). Przeciwnie, pali się je na miejscu razem z ich tetragramami. Rabin Jose ha-Gelili powiada: W tygodniu należy wyciąć z nich tetragramy i je schować, a pozostałość spalić. Rabin Tarfon oświadczył: Obym pogrzebał swych synów! Jeślibym dostał (te księgi) w swoje ręce, spaliłbym je wraz z ich tetragramami”. Następnie dr Schiffman dowodzi, że wspomniani tutaj mi·nimʹ to chrześcijanie pochodzenia żydowskiego.

Czy ta część Talmudu faktycznie nadmienia o chrześcijanach wywodzących się spośród Żydów? Jeśli tak, byłby to ważki dowód, iż chrześcijanie faktycznie umieszczali w ewangeliach i pismach imię Boże w formie tetragramu. A jest wielce prawdopodobne, że Talmud naprawdę mówi w tym miejscu o chrześcijanach pochodzenia żydowskiego. Pogląd taki znajduje poparcie w kręgach naukowych, a ponadto zdaje się go potwierdzać kontekst powyższego urywka, pochodzącego z części Talmudu zatytułowanej „Szabat”. Następna część tego dzieła zawiera opowieść o Gamalielu i pewnym chrześcijańskim sędzim; nawiązano w niej do fragmentów Kazania na Górze.

Rzekomi chrześcijanie przestali używać imienia Bożego, a nawet wyrugowali je z odpisów Septuaginty oraz z Ewangelii i pozostałych ksiąg biblijnych dopiero wtedy, gdy do chrystianizmu wkradło się odstępstwo, wskutek czego odszedł on od prostych nauk Jezusa.

[Ilustracja na stronie 31]

Za czasów Jezusa w „Septuagincie” występowało imię Boże

[Prawa własności]

Israel Antiquities Authority