MATEUSZA
Komentarze — rozdział 25
10 dziewicami (...) na spotkanie panu młodemu: W czasach biblijnych ważnym elementem ceremonii ślubnej było uroczyste przyprowadzenie panny młodej z domu jej ojca do domu pana młodego lub jego ojca. Pan młody w swoim najlepszym stroju opuszczał wieczorem swój dom i w otoczeniu przyjaciół szedł do domu rodziców panny młodej. Stamtąd para młoda — w towarzystwie muzyków i śpiewaków, a zwykle również osób niosących lampy — ruszała w stronę domu pana młodego. Po drodze ten orszak budził duże zainteresowanie (Iz 62:5; Jer 7:34; 16:9). Dołączały do niego inne osoby, w tym najwyraźniej młode kobiety z lampami. Wszystko odbywało się bez pośpiechu i czasami orszak weselny się opóźniał, dlatego niektórzy czekający wzdłuż drogi mogli się znużyć i zasnąć. Z powodu długiego oczekiwania do lamp noszonych podczas takiego pochodu trzeba było dolewać oliwy. Śpiew i radosne okrzyki słychać było z dużej odległości. Kiedy pan młody ze swoimi gośćmi wchodził do domu, zamykano drzwi i spóźnieni goście nie mogli już wejść (Mt 25:5-12; zob. komentarz do Mt 1:20).
mądrych: Lub „roztropnych” (zob. komentarz do Mt 24:45).
doprowadziły swoje lampy do porządku: Najwyraźniej kobiety te m.in. przycięły knoty i dolały oliwy — zrobiły to, co niezbędne, żeby lampy jasno świeciły.
stale czuwajcie: Dosł. „bądźcie czujni”. Ta zachęta, żeby cały czas być duchowo czujnym, jest głównym przesłaniem przypowieści o 10 dziewicach (zob. komentarze do Mt 24:42; 26:38).
talentów: Grecki talent nie był monetą, ale jednostką wagowo-pieniężną. Jeden grecki talent srebra odpowiadał 20,4 kg i był wart ok. 6000 drachm lub denarów rzymskich. Stanowił równowartość wynagrodzenia za ok. 20 lat pracy zwykłego robotnika (zob. Dodatek B14).
pieniądze: Dosł. „srebro”. Chodzi o srebro używane jako środek płatniczy.
ukryć twój talent w ziemi: Dowodem na to, że rzeczywiście tak robiono, są duże ilości wartościowych przedmiotów i monet znajdowanych w krajach biblijnych zarówno przez archeologów, jak i rolników.
bankierom (...) odsetkami: W I w. n.e. w Izraelu i w okolicznych narodach było wielu ludzi udzielających pożyczek, czyli bankierów. Prawo Mojżeszowe zakazywało pobierania odsetek od pożyczek udzielanych Izraelitom będącym w potrzebie (Wj 22:25), jednak pozwalało na pożyczanie pieniędzy na procent cudzoziemcom, zapewne w związku z prowadzeniem jakichś interesów (Pwt 23:20). W czasach Jezusa czymś normalnym było uzyskiwanie odsetek od funduszy powierzanych bankierom.
zgrzytał zębami: Zob. komentarz do Mt 8:12.
Syn Człowieczy: Zob. komentarz do Mt 8:20.
przyjdzie: Zob. komentarz do Mt 24:30.
jak pasterz oddziela owce od kóz: Jezus nawiązuje tutaj do sytuacji dobrze znanej jego słuchaczom. W czasach biblijnych pasterze zajmowali się stadami, w skład których wchodziły różne zwierzęta (Rdz 30:32, 33; 31:38). Na Bliskim Wschodzie owce i kozy zazwyczaj pasły się razem, a pasterz, kiedy tylko chciał, mógł z łatwością oddzielić jedne zwierzęta od drugich. Robił to np. po to, żeby osobno się pasły, mogły się rozmnażać, by je wydoić, ostrzyc, dokonać uboju oraz by pomóc zwierzętom zebrać się razem, co pozwalało im wzajemnie ogrzewać się w nocy. Bez względu na to, dlaczego pasterz z przypowieści Jezusa oddzielał owce od kóz, przypowieść ta trafnie ilustruje rozdzielanie, jakie się odbędzie, gdy „Syn Człowieczy przyjdzie w swojej chwale” (Mt 25:31).
po swojej prawej stronie, (...) po lewej: Czasami obie te pozycje oznaczają szacunek i władzę (Mt 20:21, 23), ale najbardziej zaszczytna jest zawsze pozycja po prawej stronie (Ps 110:1; Dz 7:55, 56; Rz 8:34). W omawianym wersecie oraz w Mt 25:34, 41 widać wyraźny kontrast między zaszczytnym miejscem po prawej stronie Króla a tym po lewej stronie, oznaczającym brak jego uznania (por. Kzn 10:2, przypisy).
kozy: Jezus przyrównuje do kóz osoby, które nie wspierają jego duchowych braci, ale nie robi tak dlatego, że te zwierzęta przejawiają jakieś negatywne cechy. Mimo że kozy są z natury bardziej niezależne, a czasami bardziej uparte niż owce, Żydzi uznawali je za zwierzęta czyste i mogli ich używać zamiast owiec do przyrządzenia posiłku paschalnego (Wj 12:5; Pwt 14:4). Poza tym Prawo Mojżeszowe wymagało, by w Dniu Przebłagania użyć krwi kozła jako przebłagania za grzechy Izraela (Kpł 16:7-27). Wygląda na to, że w wypowiedzi Jezusa kozy są po prostu symbolem jednej grupy ludzi, a owce — drugiej (Mt 25:32).
odziedziczcie: Występujący tu grecki czasownik w swoim podstawowym znaczeniu odnosi się do spadkobiercy, który ma prawo coś otrzymać, często z racji pokrewieństwa — np. do syna otrzymującego dziedzictwo od ojca (Gal 4:30). Jednak tutaj, tak jak w większości miejsc w Chrześcijańskich Pismach Greckich, termin ten został użyty w szerszym sensie i oznacza otrzymanie nagrody od Boga (Mt 19:29; 1Ko 6:9).
Królestwo: W Biblii słowo „królestwo” występuje w różnych znaczeniach — może chodzić między innymi o „obszar lub kraj, nad którym panuje król”, „królewską władzę” albo „podleganie władzy króla”. W tym miejscu termin ten najwyraźniej odnosi się do błogosławieństw, z jakich będą korzystać poddani Królestwa Bożego, i do życia, jakie będą prowadzić pod jego panowaniem.
założenia świata: Greckie słowo przetłumaczone tu na „założenie” zostało oddane w Heb 11:11 jako „poczęcie” i występuje razem ze słowem „potomstwo”. Tutaj, użyte w określeniu „założenie świata”, najwyraźniej odnosi się do poczęcia i narodzin dzieci Adama i Ewy. Jezus w kontekście „założenia świata” wspomina o Ablu, który był najwidoczniej pierwszym człowiekiem podlegającym odkupieniu i którego imię zostało zapisane w zwoju życia „od założenia świata” (Łk 11:50, 51; Obj 17:8).
Byłem nagi: Lub „potrzebowałem ubrania”. Użyte tu greckie słowo gymnòs może znaczyć „skąpo ubrany; w samej bieliźnie” (Jak 2:15, przyp.).
Wiedzcie: Lub „zaprawdę wam mówię” (zob. komentarz do Mt 5:18).
braci: Greckie słowo tłumaczone na „brat”, użyte tu w liczbie mnogiej, może odnosić się zarówno do mężczyzn, jak i kobiet.
zostaną bezpowrotnie zgładzeni: Dosł. „odejdą na wieczne odcięcie”. Użyte tu greckie słowo kòlasis odnosi się do obcinania zbędnych gałęzi drzew. Takie „zgładzenie” („odcięcie”) będzie „bezpowrotne”, bo osoby, których dotyczy, nie będą miały nadziei na zmartwychwstanie.