MARKA
Komentarze — rozdział 5
Gerazeńczyków: W opisie tego wydarzenia w równoległych sprawozdaniach ewangelicznych (Mt 8:28-34; Mk 5:1-20; Łk 8:26-39) pojawiają się różne nazwy. Ta różnica jest widoczna również w starożytnych manuskryptach poszczególnych Ewangelii. Według tych najbardziej wiarygodnych Mateusz użył określenia „Gadareńczycy”, a Marek i Łukasz — „Gerazeńczycy”. Jak jednak wynika z komentarza do słów okolice zamieszkane przez Gerazeńczyków w tym wersecie, oba określenia odnosiły się do ludzi żyjących mniej więcej na tym samym obszarze.
okolice zamieszkane przez Gerazeńczyków: Region na drugim (wsch.) brzegu Jeziora Galilejskiego. Dokładne granice tego regionu są dziś nieznane i nie ma pewności co do jego położenia. Niektórzy utożsamiają go z okolicami miasta Kursi, niedaleko stromych zboczy na wsch. brzegu Jeziora Galilejskiego. Inni uważają, że chodzi o rozległy obszar wokół miasta Geraza (Dżarasz), położonego 55 km na pd. wsch. od Jeziora Galilejskiego. W Mt 8:28 nazwano go „okolicami zamieszkanymi przez Gadareńczyków” (zob. komentarz do słowa Gerazeńczyków w tym wersecie i komentarz do Mt 8:28). Mimo że użyto różnych nazw, odnoszą się one mniej więcej do tego samego obszaru na wsch. brzegu Jeziora Galilejskiego, a dwa wspomniane tereny mogły się częściowo pokrywać. Tak więc sprawozdania ewangeliczne sobie nie zaprzeczają (zob. też Dodatek A7-D: mapa 3B i „Działalność Jezusa nad Jeziorem Galilejskim”; oraz Dodatek B10).
z cmentarza: Lub „spomiędzy grobowców pamięci” (zob. komentarz do Mt 8:28).
człowiek: Ewangelista Mateusz (8:28) wspomina o dwóch mężczyznach opętanych przez demony, a Marek i Łukasz (8:27) tylko o jednym. Marek i Łukasz skupili się na jednym mężczyźnie najwyraźniej dlatego, że to z nim rozmawiał Jezus i że bardziej przykuwał uwagę. Być może był bardziej agresywny lub dłużej dręczony przez demony. Możliwe też, że gdy Jezus uleczył obu mężczyzn, tylko jeden z nich chciał mu towarzyszyć (Mk 5:18-20).
Czego ode mnie chcesz (...)?: Lub „co ja i ty mamy ze sobą wspólnego?”. W dosłownym tłumaczeniu to pytanie retoryczne brzmi: „Co mnie i tobie?”. Ten semicki idiom występuje w Pismach Hebrajskich (Sdz 11:12, przyp.; Joz 22:24; 2Sm 16:10; 19:22; 1Kl 17:18; 2Kl 3:13; 2Kn 35:21; Oz 14:8), a jego grecki odpowiednik w Chrześcijańskich Pismach Greckich (Mt 8:29; Mk 1:24; 5:7; Łk 4:34; 8:28; Jn 2:4). Jego dokładne znaczenie może się różnić w zależności od kontekstu. W omawianym wersecie (Mk 5:7) wyraża wrogość i sprzeciw, dlatego niektórzy tłumaczą go na: „Nie dręcz mnie!” albo „Zostaw mnie w spokoju!”. W innych kontekstach sformułowania tego używa się, żeby wyrazić odmienne zdanie lub odmówić wykonania zasugerowanej czynności, ale bez cienia pogardy, arogancji czy wrogości (zob. komentarz do Jn 2:4).
męczył: Występujące tu greckie słowo jest spokrewnione ze słowem oddanym w Mt 18:34 jako „strażnicy więzienni” (zob. komentarz). Dlatego w tym kontekście wyraz „męczyć” może się odnosić do wtrącenia do „otchłani”, o której wspomina równoległe sprawozdanie z Łk 8:31.
Legion: Najwyraźniej nie było to prawdziwe imię tego mężczyzny, ale miało wskazywać, że opętało go wiele demonów. Do przedstawienia się w ten sposób przypuszczalnie skłonił go najważniejszy z nich. W I w. n.e. rzymskie legiony składały się zwykle z 6000 żołnierzy, co może dawać pewne wyobrażenie o tym, że tych demonów było dużo (zob. komentarz do Mt 26:53).
świń: Według Prawa Mojżeszowego świnie były nieczyste (Kpł 11:7), ale nie-Żydzi z Dekapolu chętnie kupowali wieprzowinę; zarówno Grecy, jak i Rzymianie uznawali ją za przysmak. To sprawozdanie nie zawiera informacji, czy hodowcy świń byli Żydami łamiącymi Prawo (Mk 5:14).
opowiedz im: Jezus zazwyczaj nie chciał, żeby nagłaśniano jego cuda (Mk 1:44; 3:12; 7:36), ale tym razem polecił mężczyźnie opowiedzieć krewnym, co się stało. Zrobił tak zapewne dlatego, że został poproszony o opuszczenie okolicy, przez co nie był w stanie dać im świadectwa osobiście. Poza tym stanowiłoby to przeciwwagę dla nieprzychylnych komentarzy, które mogły się pojawić po utracie świń.
o wszystkim, co Jehowa dla ciebie zrobił: Zwracając się do uleczonego mężczyzny, Jezus nie przypisuje tego cudu sobie, ale swojemu niebiańskiemu Ojcu. Taki wniosek wypływa też z Łk 8:39, gdzie w opisie tego samego wydarzenia Łukasz użył greckiego słowa Theòs („Bóg”). Chociaż większość greckich manuskryptów zawiera w wypowiedzi Jezusa z Mk 5:19 określenie ho Kýrios („Pan” z rodzajnikiem), to istnieją powody, by twierdzić, że pierwotnie w tym wersecie występowało imię Boże, a później zostało zastąpione tytułem „Pan”. Dlatego w tym przekładzie w Mk 5:19 użyto imienia Jehowa (zob. Dodatek C1 oraz Dodatek C3: wprowadzenie i Mk 5:19).
Dekapolu: Lub „regionie dziesięciu miast” (zob. Słowniczek pojęć i Dodatek B10).
przełożonych synagogi: Użyty tu grecki wyraz archisynágogos dosłownie znaczy „naczelnik synagogi” (zob. komentarz do Mt 9:18).
jest ciężko chora: Lub „jest umierająca”.
krwotokami: Zob. komentarz do Mt 9:20.
ciężkiej choroby: Dosł. „biczowania” (zob. komentarz do Mk 5:34).
Córko: Jest to jedyny odnotowany wypadek, kiedy Jezus bezpośrednio zwrócił się do kobiety, używając słowa „córko” — być może dlatego, że sytuacja była delikatna, a kobieta drżała (Mk 5:33; Łk 8:47). To czułe określenie — forma grzecznościowa niemająca związku z wiekiem tej kobiety — świadczy o życzliwej trosce Jezusa.
Idź w pokoju: Ten związek frazeologiczny często występuje zarówno w Pismach Greckich, jak i Hebrajskich, w znaczeniu „oby ci się dobrze działo” (Łk 7:50; 8:48; Jak 2:16; por. 1Sm 1:17; 20:42; 25:35; 29:7; 2Sm 15:9; 2Kl 5:19). Hebrajski wyraz szalòm, zazwyczaj oddawany jako „pokój”, ma szerokie znaczenie. Odnosi się do braku wojny lub zamieszek (Sdz 4:17; 1Sm 7:14; Kzn 3:8), może zawierać myśl o zdrowiu, bezpieczeństwie (1Sm 25:6, przyp.; 2Kn 15:5, przyp.; Hi 5:24, przyp.), pomyślności (Est 10:3, przyp.), a także przyjaźni (Ps 41:9). Greckie słowo eiréne, tłumaczone na „pokój”, w Chrześcijańskich Pismach Greckich ma równie szerokie znaczenie jak jego hebrajski odpowiednik — oprócz braku konfliktów może oznaczać pomyślność, wybawienie oraz zgodę.
ta ciężka choroba: Dosł. „twoje biczowanie”. Występujący tutaj grecki wyraz dosłownie oznacza rodzaj chłosty, często stosowanej w czasie tortur (Dz 22:24; Heb 11:36). W tym wersecie został użyty w sensie przenośnym i trafnie opisuje cierpienie tej kobiety z powodu choroby.
tylko wierz: Lub „tylko wciąż przejawiaj wiarę”. Użyta tu forma greckiego czasownika może wskazywać na czynność ciągłą. Kiedy Jair przyszedł do Jezusa, pokazał tym, że do pewnego stopnia okazuje wiarę (Mk 5:22-24), a teraz, gdy jego córka umarła, Jezus zachęca go, żeby w dalszym ciągu wierzył.
nie umarło, tylko śpi: W Biblii śmierć często przyrównuje się do snu (Ps 13:3; Jn 11:11-14; Dz 7:60; 1Ko 7:39; 15:51; 1Ts 4:13). Jezus mógł tak powiedzieć, ponieważ zamierzał wskrzesić dziewczynkę. Chciał pokazać, że podobnie jak można obudzić kogoś z głębokiego snu, tak samo można przywrócić komuś życie. Moc Jezusa potrzebna do wskrzeszenia dziewczynki pochodziła od jego Ojca, „który ożywia umarłych i który mówi o rzeczach nieistniejących, jak gdyby istniały” (Rz 4:17).
Talita kumi: O zmartwychwstaniu córki Jaira piszą też Mateusz i Łukasz (Mt 9:23-26; Łk 8:49-56), ale tylko Marek podaje te słowa Jezusa i je tłumaczy. W niektórych greckich manuskryptach to semickie sformułowanie występuje w wersji Talita kum. Część biblistów twierdzi, że te słowa Jezusa są pochodzenia aramejskiego, ale inni uważają, że mogą też wywodzić się z hebrajskiego (zob. komentarz do Mk 7:34).
wielki zachwyt: Lub „wielkie zdumienie”. Występujący tu grecki wyraz ékstasis (od ek oznaczającego „z; od” i stásis, które znaczy „miejsce; położenie”) wskazuje na wytrącenie umysłu z normalnego stanu, wynikające ze zdumienia, zdziwienia lub wizji od Boga. To greckie słowo w Mk 16:8 oddano jako „pod wpływem silnych emocji”, a w Łk 5:26 jako „zachwyt”. W Dziejach Apostolskich omawiany wyraz powiązano z działaniem Boga i oddano jako „wizja” w Dz 10:10; 11:5; 22:17 (zob. komentarz do Dz 10:10).