MARKA
Komentarze — rozdział 6
rodzinne strony: Zob. komentarz do Mt 13:54.
cieśla: Jezus był znany jako „cieśla” oraz „syn cieśli”, co daje pewne wyobrażenie o jego życiu od czasu, kiedy w wieku 12 lat przyszedł do świątyni, do rozpoczęcia przez niego służby (zob. komentarz do Mt 13:55). Informacje podane przez Mateusza i Marka wzajemnie się uzupełniają.
syn Marii: Tylko tutaj Jezusa nazwano w ten sposób. Brak wzmianki o Józefie może oznaczać, że wtedy już nie żył. Wskazywałaby też na to prośba Jezusa, żeby po jego śmierci Jan zaopiekował się Marią (Jn 19:26, 27).
brat: Greckie słowo adelfòs może w Biblii odnosić się do więzi duchowej, ale tutaj zostało użyte w odniesieniu do przyrodnich braci Jezusa, młodszych synów Józefa i Marii. Niektórzy uważają, że po urodzeniu Jezusa Maria pozostała dziewicą, i twierdzą, że użyte tu słowo adelfòs odnosi się do kuzynów. Jednak gdy w Chrześcijańskich Pismach Greckich jest mowa o kuzynie, występuje inne słowo (gr. anepsiòs w Kol 4:10). Jeszcze innym terminem posłużono się na określenie „siostrzeńca Pawła” (Dz 23:16). Poza tym w Łk 21:16 znajdujemy użyte w liczbie mnogiej greckie słowa adelfòs i syggenés (tłumaczone na „bracia” i „krewni”). Te przykłady wskazują, że w Pismach Greckich słowa określające pokrewieństwo zostały użyte w sposób celowy, zgodnie ze swoim konkretnym znaczeniem.
Jakuba: Zob. komentarz do Mt 13:55.
Judasa: Zob. komentarz do Mt 13:55.
nie mógł tam dokonać żadnego potężnego dzieła: Jezus nie mógł dokonać zbyt wielu cudów nie dlatego, że brakowało mu mocy, ale dlatego, że mieszkańcom Nazaretu brakowało wiary (Mt 13:58). Mocy Bożej nie należało marnować na przekonywanie sceptyków nieskłonnych do zmiany zdania (por. Mt 10:14; Łk 16:29-31).
zdumiony brakiem wiary tamtejszych ludzi: Marek jako jedyny ewangelista wspomina, że to, jak ludzie przyjęli Jezusa w jego „rodzinnych stronach”, wzbudziło w nim silne emocje (Mt 13:57, 58; zob. też „Wprowadzenie do Ewangelii według Marka”). Grecki czasownik oddawany jako „zdumiewać się; być zdumionym” często występuje w opisach reakcji ludzi na cuda i sposób nauczania Jezusa (Mk 5:20; 15:5), ale w dwóch sytuacjach odnosi się do reakcji samego Jezusa. Był on zdumiony wielką wiarą setnika (Mt 8:10; Łk 7:9), a zdumienie, o którym mowa w tym wersecie, wynikało z braku wiary mieszkańców Nazaretu.
obchodził okoliczne wsie: Był to początek trzeciej podróży ewangelizacyjnej Jezusa po Galilei (Mt 9:35; Łk 9:1). Sformułowanie występujące w oryginale może wskazywać, że dotarł do każdego zakątka tego terenu i — jak sugerują niektórzy — wrócił do miejsca, z którego wyruszył. Ważnym elementem jego służby było nauczanie (zob. komentarz do Mt 4:23).
zatrzymajcie się w nim, dopóki nie opuścicie tej okolicy: Jezus powiedział apostołom, żeby po dotarciu do miasta pozostali tam, gdzie spotkają się z gościnnym przyjęciem. Później podobnej wskazówki udzielił 70 uczniom: „Nie przenoście się z domu do domu” (Łk 10:1-7). Rezygnując z szukania kwatery zapewniającej więcej wygód, rozrywek czy rzeczy materialnych, mogli pokazać, że koncentrują się na czymś ważniejszym — na zadaniu głoszenia.
strząśnijcie pył ze swoich nóg: Gest ten oznaczał, że uczniowie nie ponoszą odpowiedzialności za konsekwencje wynikające z osądu Bożego. Podobny zwrot występuje w Mt 10:14 oraz Łk 9:5. Marek i Łukasz dodają sformułowanie na świadectwo przeciw nim. Paweł i Barnabas zastosowali się do tego polecenia w Antiochii Pizydyjskiej (Dz 13:51). Ponadto Paweł zrobił coś podobnego w Koryncie — strząsnął pył ze swoich szat, po czym dodał: „Niech wasza krew spadnie na wasze głowy. Ja jestem czysty” (Dz 18:6). Takie gesty mogły być uczniom dobrze znane. Ponieważ pobożni Żydzi podróżujący przez kraje pogańskie uważali tamtejszy pył za nieczysty, to zanim ponownie znaleźli się na terytorium żydowskim, strząsali go ze swoich sandałów. Jednak Jezus, podając uczniom wspomnianą wskazówkę, najwyraźniej miał na myśli co innego.
nacierali oliwą wielu chorych: To nacieranie miało znaczenie symboliczne. Chociaż uważano, że oliwa ma właściwości lecznicze (por. Łk 10:34), chorzy byli uzdrawiani nie dzięki oliwie, ale dzięki cudownemu oddziaływaniu świętego ducha Bożego (Łk 9:1, 6).
król Herod: Chodzi o Heroda Antypasa, syna Heroda Wielkiego (zob. Słowniczek pojęć, „Herod”). Mateusz i Łukasz używają oficjalnego rzymskiego tytułu Heroda Antypasa — „tetrarcha” lub „władca okręgu” (zob. komentarze do Mt 14:1; Łk 3:1). Jego tetrarchia obejmowała Galileę i Pereę. Jednak powszechnie nazywano go „królem”— raz nazwał go tak Mateusz (Mt 14:9), a Marek, wspominając o Herodzie, posługuje się wyłącznie tym tytułem (Mk 6:25, 26).
ludzie mówili: Dosł. „mówili”. W niektórych manuskryptach występuje tu słowo „mówił”.
Chrzciciel: Zob. komentarz do Mk 1:4.
pojmać Jana i skutego osadzić w więzieniu: Zob. komentarz do Mt 14:3.
Herodiadę (...) żoną jego brata Filipa: Zob. komentarz do Mt 14:3.
wiedząc, że to człowiek prawy i święty: Herod Antypas chętnie przysłuchiwał się Janowi i go ochraniał, bo zdawał sobie sprawę, „że to człowiek prawy i święty”. Co prawda Herod się go bał, jednak ze strachu przed utratą szacunku gości i z powodu braku wiary dał się wmanewrować w zabicie Jana. Żydowski historyk Józef Flawiusz nazwał Jana Chrzciciela „zacnym mężem”.
urodzinowe: To przyjęcie najprawdopodobniej odbyło się w rezydencji Heroda Antypasa w Tyberiadzie — mieście położonym na zach. brzegu Jeziora Galilejskiego. Wskazują na to m.in. słowa Marka, który podaje, że były tam obecne najważniejsze osobistości z Galilei (zob. komentarze do Mt 14:3, 6). Biblia wspomina tylko o dwóch przyjęciach urodzinowych — w czasie wydarzenia opisanego w tym wersecie ścięto Jana Chrzciciela; innym były urodziny faraona, podczas których stracono przełożonego piekarzy (Rdz 40:18-22). Opisy tych dwóch wydarzeń są pod pewnymi względami podobne: w obu wypadkach odbywała się wystawna uczta, ktoś dostąpił zaszczytu i wydano wyrok śmierci.
dowódców wojskowych: Występujące tu greckie słowo chilíarchos dosłownie znaczy „tysiącznik”, czyli „dowódca 1000 [żołnierzy]”. Odnosi się ono do rzymskiego trybuna wojskowego. W każdym rzymskim legionie było sześciu trybunów. Legion nie był jednak podzielony między sześciu dowódców; trybuni po dwóch dowodzili legionem przez dwa miesiące. Dowódca wojskowy tej rangi dysponował wielką władzą, m.in. mianował centurionów i przydzielał im zadania. Słowo chilíarchos mogło też oznaczać innych wysokich rangą wojskowych. W obecności ludzi na takich stanowiskach Herod czuł się zmuszony dotrzymać przysięgi i dlatego polecił ściąć Jana Chrzciciela.
córka Herodiady: Córka Heroda Filipa i jedyne dziecko Herodiady. W Biblii nie wymieniono jej imienia, Salome, ale podano je w dziełach Flawiusza. Herod Antypas poślubił matkę Salome, jednak był to związek cudzołożny, bo odebrał ją swojemu przyrodniemu bratu Filipowi.
Chrzciciela: Zob. komentarz do Mk 1:4.
ze względu na to, że jej przysięgał: Dosł. „z powodu przysiąg”. Występująca tu w oryginale liczba mnoga może wskazywać, że Herod potwierdzał wielokrotnymi przysięgami to, co obiecał córce Herodiady (Mk 6:23; zob. komentarz do Mt 14:9).
żołnierza straży przybocznej: Użyte tu greckie słowo spekoulátor pochodzi od łacińskiego słowa (speculator), które może oznaczać żołnierza straży przybocznej, posłańca, a czasem kata. W Chrześcijańskich Pismach Greckich można znaleźć greckie odpowiedniki ok. 30 łacińskich terminów dotyczących wojska, sądownictwa, pieniędzy i spraw domowych; występują one przede wszystkim w Ewangeliach według Marka i Mateusza. Marek używa ich więcej niż którykolwiek z pozostałych pisarzy biblijnych. Stanowi to potwierdzenie poglądu, że napisał on swoją Ewangelię w Rzymie, głównie z myślą o nie-Żydach, zwłaszcza o Rzymianach (zob. komentarz do Jn 19:20).
grobowcu: Lub „grobowcu pamięci” (zob. Słowniczek pojęć, „Grobowiec pamięci”).
zlitował się: Lub „wezbrało w nim współczucie” (zob. komentarz do Mt 9:36).
Wy im dajcie coś do jedzenia: Jest to jedyny cud Jezusa opisany we wszystkich czterech Ewangeliach (Mt 14:15-21; Mk 6:35-44; Łk 9:10-17; Jn 6:1-13).
denarów: Zob. Słowniczek pojęć, „Denar”, i Dodatek B14.
ryby: Zob. komentarz do Mt 14:17.
połamał chleby: Chleb miał często postać cienkich i kruchych placków. Dlatego przed zjedzeniem zazwyczaj go łamano (Mt 14:19; 15:36; 26:26; Mk 8:6; Łk 9:16).
koszy: Mogły to być małe kosze wiklinowe z przymocowanym sznurkiem, dzięki któremu można je było nosić. Prawdopodobnie miały pojemność ok. 7,5 l (zob. komentarze do Mk 8:19, 20).
5000 mężczyzn: Jest to jedyny cud Jezusa opisany we wszystkich czterech Ewangeliach (Mt 14:15-21; Mk 6:35-44; Łk 9:10-17; Jn 6:1-13), jednak tylko Mateusz wspomina o kobietach i dzieciach. Możliwe, że w cudowny sposób nakarmiono wtedy ponad 15 000 osób.
czwartej straży: Zob. komentarz do Mt 14:25.
zamierzał: Lub „właśnie miał”. Najwyraźniej z punktu widzenia uczniów wyglądało to tak, jakby Jezus chciał ich minąć.
nie rozumieli znaczenia tego, co Jezus zrobił z chlebami: Zaledwie kilka godzin wcześniej uczniowie widzieli, jak Jezus w cudowny sposób rozmnożył chleb. To wydarzenie wyraźnie pokazało, jaką mocą dysponuje dzięki duchowi świętemu. Jednak uczniowie nie zrozumieli znaczenia tego cudu, dlatego byli zaskoczeni, widząc, jak Jezus idzie po wodzie i ucisza burzę. Początkowo myśleli nawet, że to „jakaś zjawa”, czyli coś nierealnego, złudzenie (Mk 6:49).
Genezaretu: Zob. komentarz do Mt 14:34.