DZIEJE
Komentarze — rozdział 9
Saul: Zob. komentarz do Dz 7:58.
arcykapłana: Chodzi o Kajfasza (zob. komentarz do Dz 4:6).
upoważnienia: Lub „listy”. W I w. n.e. polegano na listach z zaufanego źródła rekomendujących kogoś nieznajomego albo potwierdzających jego tożsamość lub uprawnienia (Rz 16:1; 2Ko 3:1-3). O takim rodzaju przekazywania informacji wspomnieli np. Żydzi w Rzymie (Dz 28:21). Listy do synagog w Damaszku, o które Saul poprosił arcykapłana, upoważniały go do prześladowania w tym mieście chrześcijan pochodzenia żydowskiego (Dz 9:1, 2). Najwyraźniej zawierały prośbę, żeby synagogi w Damaszku współpracowały z nim w zwalczaniu chrześcijan.
Damaszku: Uważa się, że Damaszek, leżący dziś na terenie Syrii, jest jednym z najstarszych miast na świecie nieprzerwanie zamieszkanych od czasu założenia. Przez Damaszek lub jego okolice mógł przechodzić patriarcha Abraham w drodze na pd., do Kanaanu. W jakimś momencie przyjął do siebie na służbę Eliezera z Damaszku (Rdz 15:2). Prawie 1000 lat później Damaszek znów pojawia się w sprawozdaniu biblijnym (zob. Słowniczek pojęć, „Aram; Aramejczycy”). W tym czasie Syryjczycy (Aramejczycy) byli wrogami Izraelitów i toczyli z nimi wojny (1Kl 11:23-25). W I w. n.e. Damaszek leżał na terenie rzymskiej prowincji Syria. W mieście tym żyło wtedy ok. 20 000 Żydów i było tam kilka synagog. Niewykluczone, że Saul postanowił zwalczać chrześcijan mieszkających w Damaszku, bo miasto leżało u zbiegu ważnych szlaków komunikacyjnych i bał się, że chrześcijańskie nauki szybko się stamtąd rozprzestrzenią (zob. Dodatek B13).
Drogi: Określenie „Droga” używane w Dziejach Apostolskich odnosi się do chrześcijańskiego trybu życia i do wczesnochrześcijańskiego zboru. Może mieć związek z wypowiedzią Jezusa zapisaną w Jn 14:6: „Ja jestem drogą”. Uczniowie Jezusa należeli do „Drogi” w tym sensie, że starali się podążać w życiu jego śladami (Dz 19:9). Życie Jezusa koncentrowało się na wielbieniu jedynego prawdziwego Boga, Jehowy. Dla chrześcijan takie życie wiązało się także z okazywaniem wiary w Jezusa Chrystusa. Być może już w 44 r. n.e. w Antiochii Syryjskiej uczniów Jezusa „dzięki kierownictwu Bożemu nazwano (...) chrześcijanami” (Dz 11:26). Ale nawet gdy ta nazwa już funkcjonowała, Łukasz w odniesieniu do zboru używał określenia „Droga” lub „ta Droga” (Dz 19:23; 22:4; 24:22; zob. komentarz do Dz 18:25; 19:23).
słyszeli (...) jakieś dźwięki: W Dz 22:6-11 Paweł (Saul) sam opisuje, co go spotkało w drodze do Damaszku. Tamta relacja w połączeniu z omawianym wersetem przedstawia pełny obraz tego, co się wtedy zdarzyło. W obu fragmentach występuje grecki termin foné, który może się odnosić do odbierania dźwięków albo do słyszenia słów — decyduje o tym forma gramatyczna. W Dz 9:7 termin ten został użyty w dopełniaczu, co przemawia za przetłumaczeniem go na „jakieś dźwięki” (w Dz 22:9 ten sam gr. wyraz ma formę biernika i słusznie został przetłumaczony na „słowa”; zob. też Kowalski). Tak więc mężczyźni towarzyszący Saulowi odbierali jakieś dźwięki, ale najwyraźniej nie słyszeli ani nie rozumieli wypowiadanych słów. Krótko mówiąc, nie słyszeli tego samego co on (Dz 26:14; zob. komentarz do Dz 22:9).
ulicę Prostą: W Chrześcijańskich Pismach Greckich jest to jedyna ulica wymieniona z nazwy. W I w. n.e. ulice w Damaszku tworzyły siatkę prostopadłych linii. Jak się uważa, ulica Prosta była główną arterią biegnącą ze wsch. na zach. Miała ok. 1,5 km długości i 26 m szerokości, łącznie z chodnikami dla pieszych. Być może też biegły wzdłuż niej kolumnady. Wśród ruin tego starożytnego rzymskiego miasta wciąż można zobaczyć główną drogę, która znajduje się tam, gdzie kiedyś rzymska Via Recta, czyli ulica Prosta.
w wizji: Informacja ta nie pojawia się we wszystkich manuskryptach, ale niektóre wczesne manuskrypty ją zawierają.
aresztować: Lub „uwięzić”. Dosł. „związać; zakuć w kajdany” (por. Kol 4:3).
ludu Izraela: Lub „Izraelitów”. Dosł. „synów Izraela” (zob. Słowniczek pojęć, „Izrael”).
koszu: Łukasz używa tu greckiego słowa sfyrís. Użyto go też w Ewangeliach według Mateusza i Marka na określenie siedmiu koszy, do których zebrano jedzenie pozostałe po tym, jak Jezus nakarmił 4000 mężczyzn (zob. komentarz do Mt 15:37). Słowo to odnosi się do kosza dużych rozmiarów. Paweł, pisząc o swojej ucieczce w liście do chrześcijan w Koryncie, użył greckiego wyrazu sargáne, który oznacza pleciony kosz z wikliny, sznurka albo gałązek. Oba te słowa mogą się odnosić do tego samego rodzaju dużego kosza (2Ko 11:32, 33).
swobodnie poruszał się: Lub „zajmował się codziennymi sprawami”. Dosł. „wchodził i wychodził”. Jest to odpowiednik semickiego idiomu, który zawiera myśl o swobodnym wykonywaniu codziennych czynności lub utrzymywaniu kontaktów z innymi ludźmi (por. Pwt 28:6, 19, przypisy; Ps 121:8, przyp.; zob. komentarz do Dz 1:21).
Żydami mówiącymi po grecku: Dosł. „hellenistami”. Najprawdopodobniej chodzi o Żydów posługujących się językiem greckim, a nie hebrajskim, przybyłych do Jerozolimy z różnych części cesarstwa rzymskiego. W Dz 6:1 termin ten odnosi się do chrześcijan, ale w Dz 9:29 — jak wskazuje kontekst — chodzi o greckojęzycznych Żydów, którzy nie byli uczniami Jezusa. Dowody na to, że do Jerozolimy przybywało wielu Żydów mówiących po grecku, zawiera inskrypcja Teodota, znaleziona na wzgórzu Ofel w Jerozolimie (zob. komentarz do Dz 6:1).
bojaźni przed Jehową: W oryginalnym tekście Pism Hebrajskich wyrażenie „bojaźń przed Jehową” pojawia się wiele razy jako połączenie hebrajskiego słowa oznaczającego „bojaźń” oraz tetragramu (m.in. w: 2Kn 19:7, 9; Ps 19:9; 111:10; Prz 2:5; 8:13; 9:10; 10:27; 19:23; Iz 11:2, 3). Nigdy jednak nie występuje tam sformułowanie „bojaźń przed Panem”. Powody, dla których w Dz 9:31 w Przekładzie Nowego Świata użyto wyrażenia „bojaźń przed Jehową”, chociaż w większości greckich manuskryptów pojawiają się w tym miejscu słowa „bojaźń przed Panem”, bardziej szczegółowo omówiono w Dodatku C1 oraz Dodatku C3: wprowadzenie i Dz 9:31.
Tabita: Aramejskie imię Tabita znaczy „gazela” i najwyraźniej jest odpowiednikiem hebrajskiego słowa cewijáh („samica gazeli”) (PnP 4:5; 7:3). Greckie imię Dorkas również znaczy „gazela”. W mieście portowym takim jak Joppa — z mieszaną ludnością żydowską i nieżydowską — Tabita mogła być znana pod jednym i pod drugim imieniem. Ale Łukasz mógł też po prostu przetłumaczyć jej imię z myślą o czytelnikach pochodzących z innych narodów.
szat wierzchnich: Użyte tu greckie słowo himátion czasami oznacza luźne okrycie, ale częściej prostokątny kawałek materiału.
Tabito, wstań!: Wskrzeszając Tabitę, Piotr postąpił podobnie jak Jezus, gdy wskrzeszał córkę Jaira (Mk 5:38-42; Łk 8:51-55). Był to pierwszy opisany cud wzbudzenia kogoś z martwych przez apostoła. W rezultacie wiele osób z całej Joppy zostało uczniami Jezusa (Dz 9:39-42).
garbarza Szymona: Zob. komentarz do Dz 10:6.