DZIEJE
Komentarze — rozdział 25
prowincji: Chodzi o rzymską prowincję o nazwie Judea, której namiestnicy rezydowali w Cezarei. Greckie sformułowanie oddane tu jako ‛przybył do prowincji i objął w niej urząd’ najwidoczniej oznacza, że Festus został namiestnikiem prowincji.
Cezarowi: Lub „cesarzowi”. W tamtym czasie rzymskim cesarzem był Neron. Jego panowanie zaczęło się w 54 r. n.e., a skończyło w 68 r., kiedy to popełnił samobójstwo, mając ok. 31 lat. W Dziejach Apostolskich, w rozdziałach 25-28, wszystkie wzmianki o Cezarze odnoszą się właśnie do Nerona (zob. komentarze do Mt 22:17; Dz 17:7 i Słowniczek pojęć).
Odwołuję się do Cezara!: To trzecia opisana w Biblii sytuacja, w której Paweł skorzystał z przysługujących mu praw obywatela rzymskiego (dwie pozostałe sytuacje: zob. komentarze do Dz 16:37; 22:25). Do Cezara można się było odwołać zarówno po ogłoszeniu wyroku, jak i w każdym wcześniejszym momencie procesu. Ponieważ Festus nie był skłonny sam wydać werdyktu, a rozprawa w Jerozolimie nie dawała nadziei na sprawiedliwy wyrok, Paweł wniósł formalną prośbę o to, by osądziła go najwyższa instancja w cesarstwie. Jak się wydaje, w niektórych sytuacjach taka apelacja oskarżonego mogła być odrzucona, np. w wypadku złodzieja, pirata czy rebelianta złapanego na gorącym uczynku. Zapewne z tego powodu przed wydaniem zgody na apelację Festus omówił sprawę z doradcami (Dz 25:12). Później przesłuchał jeszcze Pawła w obecności swojego gościa, Heroda Agryppy II. Miał nadzieję, że uzyska w ten sposób bardziej szczegółowe informacje, które będzie mógł przekazać „Najdostojniejszemu”, czyli Neronowi (Dz 25:12-27; 26:32; 28:19). Paweł, wnosząc apelację, osiągnął jeszcze inny cel — zgodnie ze swoim wcześniejszym życzeniem został zabrany do Rzymu (Dz 19:21). Prorocza obietnica Jezusa i wiadomość, którą Paweł otrzymał później od anioła, wskazują na Boże kierownictwo w tej sprawie (Dz 23:11; 27:23, 24).
Agryppa: Chodzi o Heroda Agryppę II. Był to prawnuk Heroda Wielkiego, syn Heroda Agryppy I i jego żony Kypros (Dz 12:1; zob. Słowniczek pojęć, „Herod”).
Berenike: Siostra Heroda Agryppy II. Krążyły pogłoski, że Agryppa żyje z nią w kazirodczym związku. Później była kochanką Tytusa, zanim został on rzymskim cesarzem.
starsi: W tym wersecie chodzi o przywódców narodu żydowskiego, którzy często są wymieniani razem z naczelnymi kapłanami i uczonymi w piśmie (zob. komentarz do Mt 16:21).
Najdostojniejszego: Lub „Augusta”. Tytuł nadawany rzymskim cesarzom. Użyte tu greckie słowo Sebastós znaczy „czcigodny; szanowny; dostojny” i jest tłumaczeniem łacińskiego tytułu Augustus. W niektórych przekładach występują tutaj takie wyrażenia, jak „Jego Cesarska Mość” lub „Jego Cesarska Wysokość”. W tym wypadku chodzi o tytuł Nerona (54-68 n.e.), czwartego cesarza po Oktawianie (Oktawiuszu), który jako pierwszy otrzymał tytuł „August” (zob. komentarz do Łk 2:1).
dowódców wojskowych: Chodzi o tysiączników, oficerów dowodzących oddziałem 1000 żołnierzy.