KOLOSAN
Komentarze — rozdział 1
List do Kolosan: Tytuły najwyraźniej nie były częścią oryginalnego tekstu Biblii. Ze starożytnych manuskryptów wynika, że dodano je później, zapewne po to, żeby łatwiej było rozróżnić poszczególne księgi (zob. komentarz do 1Ko, Tytuł).
Paweł (...) i nasz brat Tymoteusz: Lub „od Pawła (...) i naszego brata Tymoteusza”. To Paweł napisał ten list do Kolosan, ale na wstępie wspomina o Tymoteuszu. W tym czasie (ok. 59-61 n.e.), w trakcie pierwszego uwięzienia Pawła, Tymoteusz był razem z nim w Rzymie. Paweł nazywa go „naszym bratem”, mając na myśli łączące ich duchowe więzi. Wygląda na to, że sam Tymoteusz też był przez pewien czas więziony w Rzymie (Flp 2:19; Heb 13:23).
apostoła Chrystusa Jezusa: Zob. komentarz do Rz 1:1.
świętych: Zob. komentarz do Rz 1:7.
Kolosach: Kolosy znajdowały się w pd.-zach. części Azji Mniejszej. Za czasów Pawła należały do rzymskiej prowincji Azja (zob. Słowniczek pojęć, „Azja”; Dodatek B13). Były położone w dolinie rzeki Likos, przy głównym szlaku handlowym, który łączył miasta na wybrzeżu Morza Egejskiego z miastami leżącymi dalej na wsch. W I w. n.e. pobliskie Hierapolis i Laodycea również nabrały w tym regionie większego znaczenia. Kolosy nadal były znanym ośrodkiem włókiennictwa, słynącym z delikatnej wełny o purpurowoczerwonym odcieniu, zwanym colossinus. Pozostałości tego starożytnego miasta, znajdujące się 4 km od tureckiego miasta Honaz, nie zostały jeszcze odsłonięte.
Niech Bóg, nasz Ojciec, okazuje wam niezasłużoną życzliwość i udziela pokoju: Zob. komentarz do Rz 1:7.
Zawsze, gdy się za was modlimy, dziękujemy Bogu: Możliwe też „dziękujemy Bogu (...), zawsze modląc się za was”. Niektóre Biblie łączą słowo „zawsze” z czasownikiem „dziękować”, a inne z czasownikiem „modlić się”. Tekst grecki można rozumieć na dwa sposoby.
Epafrasa: Epafras był wiernym chrześcijaninem z Kolosów, który odwiedził apostoła Pawła w czasie jego pierwszego uwięzienia w Rzymie. Wydaje się, że Paweł, pisząc List do Kolosan, nie znał tych chrześcijan osobiście (Kol 2:1) i że to Epafras odegrał znaczącą rolę w zakładaniu zboru w ich mieście (Kol 1:6-8; 4:12, 13). Epafras to skrócona forma imienia Epafrodyt. Nie należy go jednak mylić z Epafrodytem z Filippi (Flp 2:25). O Epafrasie z Kolosów jest również wzmianka w Flm 23.
sługą: Zob. komentarze do Mt 20:26; 1Ko 3:5.
waszej miłości, którą przejawiacie z pomocą ducha: Dosł. „waszej miłości w duchu”. Chrześcijanie w Kolosach przejawiali miłość bezinteresowną, opartą na zasadach, która jest wynikiem poddawania się pod wpływ ducha Bożego (Gal 5:22).
dokładnie poznali: Sformułowanie to jest odpowiednikiem greckiego słowa występującego też w następnym wersecie, gdzie zostało oddane jako „dokładna wiedza”. Paweł modlił się, żeby chrześcijanie w Kolosach dokładnie poznali Boga i Jego wolę (omówienie gr. słowa: zob. komentarz do Ef 4:13).
duchowe zrozumienie: Czyli zrozumienie spraw duchowych możliwe dzięki pomocy ducha Bożego, w tym ‛dokładne poznanie woli Bożej’. Ktoś, kto ma takie zrozumienie, patrzy na wszystko tak jak Jehowa.
postępowali, jak przystało na sług Jehowy: Greckie słowo przetłumaczone tu na „postępowali” dosłownie znaczy „chodzili”. Paweł wiele razy używa go w swoich listach w znaczeniu przenośnym — w odniesieniu do czyjegoś postępowania czy stylu życia (Gal 5:16; Ef 5:2, NŚ, 1997; Flp 3:17; Kol 2:6, NŚ, 1997; 3:7; 4:5; 1Ts 2:12; 4:1). W pewnym opracowaniu napisano, że w takich kontekstach słowo „chodzić” odnosi się do „drogi życiowej”. W tym znaczeniu używano go już w Pismach Hebrajskich. Jeden z przykładów można znaleźć w 2Kl 20:3, gdzie król Ezechiasz powiedział: „Jehowo, błagam Cię, pamiętaj, jak wiernie Ci służyłem [dosł. „chodziłem przed Tobą”]”. Tak więc ‛postępować, jak przystało na sług Jehowy’ znaczy żyć zgodnie z Jego prawymi zasadami i przynosić chwałę Jego imieniu. Podobnym sformułowaniem Paweł posługuje się w 1Ts 2:12 (informacje na temat użycia w Kol 1:10 imienia Bożego: zob. Dodatek C3: wprowadzenie i Kol 1:10).
władzy ciemności: Lub „mocy ciemności”. Jezus, gdy w noc przed swoją śmiercią został aresztowany, wspomniał o panowaniu ciemności w odniesieniu do swoich przeciwników (zob. komentarz do Łk 22:53). W tym wersecie Paweł nawiązuje do duchowej ciemności, która panuje w świecie będącym pod władzą Szatana (Ef 4:18; 6:12; por. 2Ko 4:4 i komentarz).
przeniósł: Paweł mówi tutaj, że chrześcijanie zostali uwolnieni z ciemności i teraz są w lepszym miejscu. Greckie słowo, którego używa, może też znaczyć „przestawić” (1Ko 13:2 i komentarz). W tekstach pozabiblijnych czasami odnoszono je do przesiedlenia całej ludności z jednego kraju do drugiego. Paweł przypomina chrześcijanom w Kolosach, jakiego błogosławieństwa zaznali, gdy zostali wyzwoleni ze strefy wpływów Szatana, w której panuje ciemność, i przeniesieni do znacznie lepszego królestwa.
królestwa swojego ukochanego Syna: Królestwo, o którym tu mowa, już wtedy istniało, bo Paweł wspomina, że chrześcijanie zostali do niego przeniesieni. Nie może więc chodzić o mesjańskie Królestwo w niebie, które według Biblii miało być ustanowione znacznie później (1Ko 6:9, 10; Ef 5:5 i komentarz; 2Pt 1:10, 11; Obj 11:15; 12:10; por. Łk 19:11, 12, 15). Chodzi o inne królestwo, złożone z chrześcijan namaszczonych duchem, którzy mają nadzieję odziedziczyć Królestwo niebiańskie (Jak 2:5). Chrystus został Królem, czyli Władcą, tego duchowego królestwa w dniu Pięćdziesiątnicy 33 r. n.e. Będzie ono istnieć na ziemi, dopóki ostatni z namaszczonych chrześcijan nie zostanie zabrany do nieba. Kiedy ci zrodzeni z ducha chrześcijanie otrzymują nagrodę niebiańską, przestają być ziemskimi poddanymi duchowego królestwa Chrystusa i przyłączają się do niego w niebie już jako królowie (Obj 5:9, 10).
pierwszym spośród całego stworzenia: Dosł. „pierworodnym całego stworzenia”, czyli pierwszym stworzeniem Jehowy Boga. W Chrześcijańskich Pismach Greckich sześć z ośmiu wystąpień greckiego słowa protòtokos („pierworodny”) odnosi się do Jezusa. W Biblii słowo „pierworodny” zwykle oznacza tego, który urodził się jako pierwszy w kolejności, np. do pierwszego dziecka. Jezus, pierworodne dziecko Marii, został przyniesiony do świątyni zgodnie z Prawem Jehowy (Łk 2:7, 22, 23; Mt 1:25). W Kol 1:18 (zob. komentarz) słowo protòtokos odniesiono do Jezusa w wyrażeniu „pierworodny z umarłych”, czyli ten, który zmartwychwstał przed innymi (por. Rz 8:29). W Pismach Hebrajskich określenie „pierworodny” najczęściej jest używane w znaczeniu „najstarszy syn ojca”. W Septuagincie to samo greckie słowo występuje w Rdz 49:3, gdzie Jakub mówi: „Rubenie, jesteś moim pierworodnym” (zob. Słowniczek pojęć, „Pierworodny”). Część z tych, którzy twierdzą, że Jezus nie został stworzony, uważa, że w omawianym wersecie (Kol 1:15) „pierworodny” oznacza kogoś wyższego rangą. Dlatego oddają całe sformułowanie jako „pierworodny ponad wszelkim stworzeniem”, jakby Jezus nie był częścią tego stworzenia. Chociaż to prawda, że Jezus zajmuje wyjątkową pozycję wśród innych stworzeń, nie ma powodu twierdzić, że w tym wersecie słowo „pierworodny” ma inne znaczenie niż zwykle. W Obj 3:14 Jezus został nazwany „początkiem stworzenia Bożego”, co potwierdza, że tutaj omawiane sformułowanie oznacza „pierwszy spośród całego stworzenia”.
Wszystko inne (...) zostało stworzone za jego pośrednictwem: Bóg posłużył się swoim „ukochanym Synem” (Kol 1:13) do stworzenia tego, co „w niebie i na ziemi, tego, co widzialne i co niewidzialne”. Obejmuje to miliony innych duchowych synów należących do niebiańskiej rodziny Jehowy Boga, a także fizyczny wszechświat (Rdz 1:1; Dn 7:9, 10; Jn 1:3; Obj 5:11). Jezus był pierworodnym Synem Jehowy — jedynym, który został stworzony bezpośrednio przez Niego (Heb 1:6; zob. komentarze do Jn 1:14 i Kol 1:15). Logicznie rzecz biorąc, to do tego pierworodnego Syna Jehowa powiedział: „Uczyńmy człowieka na nasz obraz, na nasze podobieństwo” (Rdz 1:26).
Wszystko inne: Dosłowne tłumaczenie tekstu greckiego brzmiałoby „wszystko” (por. Grecko-polski Nowy Testament, Vocatio). Jednak takie tłumaczenie mogłoby sugerować, że Jezus nie został stworzony, tylko że sam jest Stwórcą. A taki pogląd jest niezgodny z pozostałą częścią Biblii, w tym z poprzednim wersetem, w którym Jezusa nazwano „pierwszym spośród całego stworzenia” (Kol 1:15; por. Obj 3:14, gdzie wobec Jezusa użyto określenia „początek stworzenia Bożego”). Poza tym greckie słowo tłumaczone na „wszystko”, „wszelkie”, „wszystkie” lub „każde” w niektórych kontekstach może oznaczać „wszystko inne”, „wszelkie inne”, „wszystkie inne” lub „każde inne” — jest tak np. w Łk 13:2 i Flp 2:21 („wszyscy inni”) oraz w Łk 21:29 („wszystkie inne”). Harmonizuje to z natchnionymi słowami Pawła z 1Ko 15:27: „Bóg przecież ‚wszystko położył pod jego nogi’. Ale gdy powiedziano, że wszystko zostało mu podporządkowane, jest oczywiste, że z wyjątkiem Tego, który mu wszystko podporządkował”. Tak więc całość nauk biblijnych i możliwe znaczenie greckiego słowa użytego w omawianym wersecie przemawiają za tłumaczeniem „wszystko inne” (por. komentarz do Flp 2:9).
trony, zwierzchnictwa, rządy czy władze: Paweł mówi tu o strukturach władzy funkcjonujących w ramach systemu ustanowionego przez Jehowę. Istnieją one wśród Jego sług na ziemi oraz — jak wskazuje ten werset — wśród Jego doskonałych stworzeń duchowych (Iz 6:2; Eze 10:15-17; 1Ko 6:3; Ef 3:10; Heb 13:17; Judy 8, 9). Nie istnieją po prostu dlatego, że Jehowa na to pozwala, tylko dlatego, że je ‛stworzył’, czyli jest ich Twórcą. Z kolei Jego Syn odegrał kluczową rolę w tym, żeby mogły funkcjonować. Jak wspomniano w tym wersecie, zostały „stworzone poprzez niego [Jezusa] i dla niego”, nie może więc chodzić o ludzkie rządy.
stworzone poprzez niego i dla niego: Chociaż o Jezusie, pierworodnym Synu Boga, Biblia mówi, że brał udział w stwarzaniu wszystkiego, to nigdzie nie nazywa go Stwórcą. W poprzednim wersecie nazwano go „pierwszym spośród całego stworzenia”, a w Obj 3:14 — „początkiem stworzenia Bożego”. Po tym, jak sam został stworzony, stał się — zgodnie z 8 rozdziałem Księgi Przysłów, gdzie pojawia się jako uosobiona „mądrość” — „mistrzowskim wykonawcą” u boku Jehowy (Prz 8:1, 22, 30). W opisie jego udziału w stwarzaniu zawartym w Prz 8:22-31 powiedziano, że ‛radował się ziemią Boga, a szczególnie cieszył się z ludzi’. Właśnie dlatego w omawianym wersecie (Kol 1:16) Paweł mówi: „Wszystko to zostało stworzone poprzez niego i dla niego”.
głową ciała, zboru: Zarówno w Liście do Kolosan, jak i w Liście do Efezjan Paweł przyrównuje zbór chrześcijański do ciała, którego głową jest Chrystus (Ef 1:22, 23). Według pewnego opracowania metafora ta „wskazuje nie tylko na istotne znaczenie jedności z Głową, lecz także na to, że Głowa ta realizuje swoją wolę za pośrednictwem poszczególnych członków. Używa ich jako swych narzędzi” (H. C. G. Moule, The Cambridge Bible for Schools and Colleges: The Epistle to the Ephesians, 1893). Jezus jest również głową, czyli władcą, królestwa, które Paweł nazywa „królestwem (...) ukochanego Syna” Bożego (Kol 1:13 i komentarz).
On (...) jest pierworodnym z umarłych: Biblia wspomina o innych ludziach, którzy zostali wskrzeszeni przed Jezusem, ale on jako pierwszy został wskrzeszony do niekończącego się życia. Zmartwychwstał „w duchu” (1Pt 3:18) i został wyniesiony na wyższą pozycję niż ta, którą miał w niebie przed przyjściem na ziemię. Otrzymał nieśmiertelność i niezniszczalność, które są niedostępne dla ludzi z ciała i krwi, i został „wywyższony ponad niebo” — w całym wszechświecie ustępuje rangą tylko Jehowie Bogu (Heb 7:26; 1Ko 15:27; Flp 2:9-11). I to sam Jehowa wzbudził go z martwych (Dz 3:15; 5:30; Rz 4:24; 10:9).
żeby w nim znalazła się cała pełnia: Jezus Chrystus jest kluczową postacią w realizacji zamierzenia Bożego i zajmuje najważniejsze miejsce w zborze. Oprócz tego, że ‛przelał krew na palu męki’, żeby pojednać ludzi z Bogiem (Kol 1:20), zapewnia chrześcijanom wszystko, czego potrzebują („całą pełnię”) w zakresie wskazówek i pouczeń. Poza tym jest uosobieniem Bożych cech, m.in. mądrości. Jego przykład i nauki są doskonałe, nie wymagają więc uzupełnienia przez ludzkie filozofie lub tradycje (Kol 2:8-10). Dlatego chrześcijanie uważają go za wzór do naśladowania i u niego szukają kierownictwa.
pojednać ze sobą: Użyty tu grecki czasownik, przetłumaczony na „pojednać”, zasadniczo znaczy „zmienić; wymienić”. Z czasem nabrał znaczenia „zmienić stosunki z wrogich na przyjacielskie”. Tutaj Paweł wyjaśnia, że pojednanie z Bogiem stało się możliwe „przez krew, którą (...) [Jezus] przelał na palu męki”. Na tej podstawie ludzie znów będą mogli żyć z Bogiem w harmonijnych, przyjacielskich relacjach (zob. komentarze do Rz 5:10; 2Ko 5:18, 19).
wszystko inne — czy to na ziemi, czy w niebiosach: Paweł mówi tutaj o tych, którzy zostali pojednani z Bogiem dzięki krwi Chrystusa przelanej na palu męki. Ci „w niebiosach” to chrześcijanie namaszczeni duchem, którzy będą panować z Chrystusem w niebie. ‛Otrzymali powołanie niebiańskie’ (Heb 3:1) i „mają królować nad ziemią” jako współdziedzice Chrystusa w Królestwie Bożym (Obj 5:9, 10). Z kolei ci „na ziemi” to ludzie, którzy zostali pojednani z Bogiem i będą żyć na ziemi jako poddani tego niebiańskiego Królestwa (Ps 37:29; zob. komentarz do Ef 1:10).
palu męki: Lub „palu egzekucyjnym” (zob. Słowniczek pojęć).
była głoszona na całym świecie: Lub „była głoszona wszelkiemu stworzeniu pod niebem”. Paweł nie sugeruje tutaj, że dobra nowina o Królestwie dosłownie dotarła do każdego kraju na ziemi. Używa raczej ogólnego sformułowania, żeby opisać, jak bardzo się rozprzestrzeniła (Rz 1:8; Kol 1:6). W czasie, gdy pisał List do Kolosan, była powszechnie znana w całym cesarstwie rzymskim i poza nim. Blisko 30 lat wcześniej Żydzi i prozelici żydowscy, którzy przyjęli chrystianizm w dniu Pięćdziesiątnicy 33 r. n.e., zanieśli ją co najmniej do takich miejsc, jak Partia, Elam, Media, Mezopotamia, Arabia, Azja Mniejsza, tereny Libii leżące blisko Cyreny i Rzym — co obejmowało cały świat znany czytelnikom listów Pawła (Dz 2:1, 8-11, 41, 42). Na to, że sformułowania z omawianego wersetu nie należy brać dosłownie, wskazują słowa Pawła z 15 rozdziału Listu do Rzymian, gdzie mówi on, że dobra nowina nie była jeszcze głoszona na „nietkniętym terenie” Hiszpanii (Rz 15:20, 23, 24).
jego ciała, czyli zboru: Zob. komentarz do Kol 1:18.
świętą tajemnicę: Termin „święta tajemnica” pojawia się w Liście do Kolosan kilka razy (Kol 1:27; 2:2; 4:3; zob. komentarze do Mt 13:11; 1Ko 2:7; Ef 1:9).
minionych systemów rzeczy: Lub „minionych epok” (zob. Słowniczek pojęć, „System rzeczy”).
dojrzałego: Lub „zupełnego; doskonałego” (por. 1Ko 2:6 i przyp.).