HEBRAJCZYKÓW
Komentarze — rozdział 3
święci bracia: Tutaj po raz pierwszy w tym liście apostoł Paweł zwraca się do chrześcijan pochodzenia hebrajskiego bezpośrednio, używając szczególnego wyrażenia „święci bracia”. Chrześcijanie w I w. często nazywali swoich współwyznawców „braćmi” (Heb 10:19). W swoich pismach używali też w odniesieniu do nich słowa „święci” (Heb 6:10; 13:24). W tym wersecie Paweł łączy oba te określenia. On i jego współwyznawcy byli braćmi dlatego, że należeli do tej samej duchowej rodziny (zob. komentarz do Rz 1:13). A świętymi byli w tym sensie, że zostali uświęceni i oddzieleni do służby dla Boga (zob. komentarz do Rz 1:7).
którzy otrzymaliście powołanie niebiańskie: „Powołanie [lub „zaproszenie”]”, które chrześcijanie namaszczeni duchem otrzymali od Boga, dało im nadzieję na panowanie z Chrystusem w niebie (Rz 8:17, 30; 1Ko 1:26, 30; Obj 5:9, 10; zob. komentarz do Kol 1:20). Na tę nadzieję kierowało uwagę już Prawo Mojżeszowe (Wj 19:5, 6). Jednak spełnienie „obietnicy wiecznotrwałego dziedzictwa” w niebie stało się możliwe tylko dzięki ofierze okupu złożonej przez Chrystusa Jezusa (Heb 9:14, 15). Jedynie ci, którzy uwierzyli w Jezusa, otrzymali tę niebiańską nadzieję. Była ona wyrazem niezasłużonej życzliwości Boga (zob. komentarze do Flp 3:14; 2Tm 1:9).
rozmyślajcie: Użyty tu grecki czasownik oznacza „przemyśleć coś bardzo dokładnie”. Paweł zachęca chrześcijan pochodzenia hebrajskiego do starannego rozważenia roli Jezusa jako „apostoła i arcykapłana”. Im lepiej będą rozumieć tę rolę, tym bardziej będą zdecydowani zachowywać wierność (Heb 3:6).
uznajemy za: Chrześcijanie publicznie wyrażają swoją wiarę w Jezusa i lojalność wobec niego (w Heb 4:14 to samo gr. słowo zostało oddane jako „publicznie wyznawać”, a w Heb 10:23 „głosić publicznie”). W tym wersecie Paweł podkreśla, że powinni uznawać rolę Jezusa jako wielkiego, wiecznego i współczującego Arcykapłana (Heb 2:17; 4:14, 15; 7:24, 27).
apostoła: Apostoł to osoba, która została posłana, żeby kogoś reprezentować (zob. komentarz do Jn 13:16; Słowniczek pojęć, „Apostoł”). Jezusa można było nazwać apostołem, ponieważ Bóg posłał go na ziemię jako swojego przedstawiciela (Jn 3:17; 6:57; 7:29 i komentarz; 1Jn 4:14). W Heb 3:2-6 Paweł pokazuje, pod jakim względem Jezus przewyższał Mojżesza, którego również można było uznać za apostoła, ponieważ został posłany przez Boga, żeby reprezentować Go przed faraonem (Wj 3:10; 4:28; 7:16).
tak jak (...) Mojżesz: Żeby przypomnieć chrześcijanom pochodzenia hebrajskiego o wyższości chrystianizmu nad judaizmem, Paweł zaczyna tu porównywać Jezusa z Mojżeszem. Pokazuje, że Jezus był o wiele większy niż ten niedoskonały człowiek, w którym pokładali nadzieję Żydzi (Jn 5:45). Mojżesz został wyznaczony na sługę w „domu Bożym”. W omawianym kontekście określenie „dom Boży” nie odnosi się do przybytku czy świątyni (por. 2Kn 6:18), ale do narodu, czyli zboru, izraelskiego (Wj 40:38, NŚ, 1997; Lb 12:7; Mt 10:6, NŚ, 1997; 15:24, NŚ, 1997). Mojżesz okazał się wierny jako sługa zarządzający tym „domem” (1Ko 4:2). Jezus również okazał się wierny. Ale dalej Paweł wyjaśnia, dlaczego rola wyznaczona Jezusowi przewyższała rolę Mojżesza (Heb 3:3, 5, 6).
on zasługuje na większą chwałę niż Mojżesz: Paweł wskazuje tutaj, dlaczego „on”, Jezus, zasługiwał na większą chwałę, czyli szacunek, niż Mojżesz. Mojżesz był sługą w „domu”, czyli zborze, który ‛zbudował’ Bóg (Wj 40:38, NŚ, 1997; Pwt 7:6). Natomiast Jezus został ustanowiony nad „domem”, który pod kierownictwem Bożym ‛zbudował’ on sam — nad zborem chrześcijańskim (Mt 9:35; 16:18 i komentarz; Łk 6:13; Dz 2:1, 2, 33; Ef 2:20). Dalej Paweł podaje jeszcze bardziej przekonujący argument: Ten Syn Boży miał duże doświadczenie w ‛budowaniu’ pod kierownictwem swojego Ojca. Chociaż „Tym, który zbudował wszystko, jest Bóg” (Heb 3:4 i komentarz), to Jezus blisko z Nim współpracował. Nie ulega więc wątpliwości, że jako „mistrzowski wykonawca” u boku Boga zasługiwał na znacznie większą chwałę niż Mojżesz (Prz 8:30).
Oczywiście każdy dom jest przez kogoś zbudowany: Paweł, posługując się tokiem rozumowania dobrze znanym już w jego czasach, podaje tutaj uniwersalną prawdę: Każdy dom — czy to materialny, czy duchowy, o którym mowa w tym kontekście — został przez kogoś zbudowany (zob. komentarze do Heb 3:2, 3). Grecki czasownik oddany tu jako „jest zbudowany” może się też odnosić do przygotowania czegoś do użytku. Na przykład został użyty w odniesieniu do wyposażenia przybytku w potrzebne sprzęty (Heb 9:2, 6; por. NŚ, 1997).
Tym, który zbudował wszystko, jest Bóg: Jehowa powołał do istnienia „wszystko” — w tym cały materialny wszechświat, wszystkie żyjące stworzenia i „nowe stworzenie”, czyli zbór chrześcijan namaszczonych duchem (Gal 6:15 i komentarz). Greckie słowo oznaczające „zbudować” występuje w Septuagincie w Iz 40:28 jako odpowiednik hebrajskiego terminu, który znaczy „Stwórca”. Jezus jako „mistrzowski wykonawca” współpracował ze swoim Ojcem w stwarzaniu tych wszystkich dzieł (Prz 8:30, 31; Kol 1:15, 16; Heb 1:10 i komentarz; zob. też komentarz do Heb 3:3).
domu: Chodzi o zbór Izraela (zob. komentarz do Heb 3:2).
syn ustanowiony nad domem Bożym: Jezus był kimś o wiele większym niż sługa w domu Bożym, taki jak Mojżesz (Lb 12:7; Heb 3:2, 3, 5). Był Synem Jehowy, którego ustanowił On Królem „nad domem Bożym” — nowo utworzonym duchowym narodem, „Izraelem Bożym”, złożonym z chrześcijan namaszczonych duchem (zob. komentarze do Gal 6:16; Kol 1:13). Dlatego chwała Jezusa znacznie przewyższała chwałę Mojżesza, którego Żydzi współcześni Pawłowi uważali za jednego z największych proroków Bożych.
przejawiać śmiałość: Lub „mieć swobodę mowy; mieć ufność; mieć przekonanie”. W Chrześcijańskich Pismach Greckich użyte tu sformułowanie może się odnosić do śmiałego, odważnego mówienia, jak również ufnego zbliżania się do Jehowy i oddawania Mu czci. Chrześcijanie pochodzenia hebrajskiego żyli w otoczeniu Żydów, którzy swój sposób wielbienia Boga opierali na przepisach Prawa Mojżeszowego i uważali, że znacznie góruje on nad chrześcijańskim. Dlatego chrześcijanie potrzebowali śmiałości, żeby głosić dobrą nowinę o Jezusie jako prawdziwym Mesjaszu (por. komentarze do Dz 4:13; 28:31). Musieli też być przekonani, że to właśnie dzięki Jezusowi mogą swobodnie, z ufnością zwracać się do Boga w modlitwie i oddawać Mu cześć (zob. komentarze do Ef 3:12; Heb 4:16).
duch święty mówi: Tutaj i w kolejnych wersetach (Heb 3:7-11) Paweł cytuje Ps 95:7-11, który w Heb 4:7 przypisuje Dawidowi (zob. komentarz). Jednak w tym miejscu pisze, że to duch święty wypowiada te słowa, bo Dawid napisał ten psalm pod jego natchnieniem (2Sm 23:2; zob. komentarz do 2Tm 3:16; 2Pt 1:21). W podobny sposób Paweł używa wyrażenia „duch święty” w Heb 10:15-17.
Gdybyście tylko słuchali dzisiaj Jego głosu: Zob. komentarz do Heb 3:13.
Nie znieczulajcie swoich serc: Nieczułe, twarde serce (lub kark) to obraz słowny występujący w Pismach Hebrajskich w odniesieniu do ludzi, którzy nie ufali Jehowie i nie byli Mu posłuszni (2Kl 17:14, przyp.; Neh 9:16, 17, przypisy; Prz 28:14; Jer 17:23, przyp.; Za 7:12). Gdy ktoś uparcie trwa w nieposłuszeństwie wobec Jehowy, jego serce stopniowo staje się coraz bardziej zatwardziałe, czyli nieczułe, niewrażliwe na Boże wskazówki (Wj 8:15, 32; 9:34). Paweł zachęca chrześcijan pochodzenia hebrajskiego, żeby rozwijali wrażliwe serce, takie, które słucha głosu Bożego (Heb 3:7, 12-15). Chodziło nie tylko o to, że mieli słyszeć, co Bóg mówi, ale też o to, że mieli być Mu posłuszni. Postępując w ten sposób, mogli nie dopuścić do tego, żeby ich serce stało się nieczułe i uparte (Pwt 10:16).
jak wtedy, gdy wasi przodkowie doprowadzili mnie do wielkiego gniewu, jak w dniu wypróbowania: Zacytowany tu werset, Ps 95:8, odnosi się do tego, co się stało, gdy Izraelici przebywali na pustkowiu. W Refidim szemrali z powodu braku wody, dlatego Mojżesz nazwał to miejsce Meriba (co znaczy „kłótnia”) i Massa (co znaczy „próba; wypróbowanie”) (Wj 17:1-7; zob. przypisy do w. 7; Pwt 6:16; 9:22; zob. Dodatek B3). Nie była to jedyna sytuacja, kiedy Izraelici szemrali (Lb 14:11, 22, 23). Na brak wody narzekali też w innym miejscu o nazwie Meriba, w okolicach Kadeszu (Lb 20:1-13). Paweł cytuje tu Ps 95:8 (94:8, LXX) z greckiej Septuaginty, gdzie te hebrajskie nazwy, Meriba i Massa, nie zostały przetransliterowane. Oddano je opisowo: „gdy (...) doprowadzili mnie do wielkiego gniewu” i „wypróbowanie”. Te sformułowania mogą wskazywać, że Paweł nie mówi tu o jakimś konkretnym zdarzeniu, ale ogólnie o braku wiary, który Izraelici przejawiali przez całe 40 lat swojej wędrówki po pustkowiu (Lb 32:13; Heb 3:9).
poczułem obrzydzenie: Paweł cytuje słowa z Ps 95, żeby pokazać, co czuł Jehowa, gdy Izraelici buntowali się przeciw Niemu na pustkowiu. Chociaż dokonywał wielu cudów, żeby ich chronić i się nimi opiekować, oni uparcie ‛wystawiali Go na próbę i rzucali Mu wyzwania’. Pokazywali w ten sposób, że ‛w sercu zawsze błądzą’. Prowokowali Jehowę do wielkiego gniewu i wzbudzali w Nim wstręt, a nawet obrzydzenie (Ps 95:9-11; por. Lb 14:22, 23). Nawiązując do tej relacji, Paweł zachęca chrześcijan pochodzenia hebrajskiego, żeby nigdy nie naśladowali buntowniczego postępowania swoich przodków, świadczącego o braku wiary (zob. komentarz do Heb 3:12).
„Nie będą zaznawać ze mną odpoczynku”: Mojżesz zapisał, co Jehowa powiedział zbuntowanym Izraelitom: „Nikt z was nie wejdzie do ziemi, którą przysiągłem dać wam na mieszkanie” (Lb 14:30). Psalmista pod natchnieniem dodał jeszcze słowa Jehowy: „Nie będą zaznawać ze mną odpoczynku” (Ps 95:11), zacytowane przez Pawła w omawianym wersecie. Pokoleniu buntowników Jehowa nie pozwolił wejść do Kanaanu. Z powodu buntu stracili możliwość współpracy z Nim w realizacji Jego zamierzenia, które w wypadku Izraelitów wiązało się z osiedleniem ich w Ziemi Obiecanej, gdzie mogliby cieszyć się pokojem (1Kl 8:56; 1Kn 22:9). Tym samym ci buntownicy stracili możliwość ‛zaznawania odpoczynku’ razem z Bogiem. Jednak dalej Paweł pokazuje, że chrześcijanie mogą ‛zaznawać tego odpoczynku’. Wyjaśnia też, co muszą w tym celu robić (zob. komentarze do Heb 4:1, 3).
oddalił się: Użyty tu grecki czasownik afístemi zasadniczo znaczy „stanąć na uboczu; trzymać się z dala”. Można go też przetłumaczyć na „zostawić; odpaść; wyrzec się” (Dz 19:9; 1Tm 4:1 i komentarz; 2Tm 2:19). Jest spokrewniony z rzeczownikiem oddawanym jako „odstępstwo” (zob. komentarz do 2Ts 2:3) i oznacza świadome, rozmyślne działanie (por. komentarz do Heb 2:1, gdzie mowa o ‛uniesieniu z prądem’ z powodu jakichś zaniedbań lub rozproszenia uwagi). Człowiek oddala się od Boga, gdy buntuje się przeciwko Niemu i świadomie porzuca czyste wielbienie. W sąsiednich wersetach Paweł na przykładzie Izraelitów wykazuje, że odwrócenie się od takiego złego postępowania jest bardzo trudne (Heb 3:7-11, 16-19).
żywego Boga: Chrześcijanom pochodzenia żydowskiego określenie to na pewno było dobrze znane (Joz 3:10; Ps 42:2). Biblia pokazuje kontrast między Jehową a martwymi bożkami czczonymi przez różne narody (Jer 10:5, 10). Kiedy Bóg przysięgał, że pokolenie Izraelitów, którzy zbuntowali się na pustkowiu, nie wejdzie do Ziemi Obiecanej, zagwarantował spełnienie tych słów, mówiąc: „Przysięgam na swoje życie” (Lb 14:21, 28). W omawianym wersecie (Heb 3:12) wyrażenie „żywy Bóg” podkreśla, że ‛oddalenie się od Boga’ niesie ze sobą poważne konsekwencje, ponieważ tylko On może zapewnić życie wieczne albo pozbawić perspektyw na przyszłe życie (Heb 10:31; zob. też komentarze do 1Tm 3:15; 4:10).
niegodziwe serce, któremu brakuje wiary: Sformułowanie to nie odnosi się do serca kogoś, kto od czasu do czasu zmaga się z wątpliwościami, albo kogoś, komu brakuje wiary z powodu niewiedzy (por. 1Tm 1:13). Chodzi raczej o serce człowieka, który podejmuje świadomą decyzję, że nie będzie wierzyć. Paweł miał na myśli Izraelitów na pustkowiu, którzy nie wierzyli Jehowie, chociaż widzieli wiele Jego zdumiewających cudów (Heb 3:9). Byli tak skupieni na zaspokajaniu swoich własnych pragnień, że nie rozmyślali o czynach Jehowy. Z czasem nawet sprzeciwili się Jego przewodnictwu, wyrażając chęć powrotu do Egiptu (Wj 17:2, 3; Lb 13:32 do 14:4). Ich upartej postawy, świadczącej o braku wiary, nie dało się niczym usprawiedliwić (Heb 3:13, 19; zob. komentarz do Heb 3:8). Chrześcijanie pochodzenia hebrajskiego musieli się strzec, żeby w nikim z nich nie rozwinęło się takie niegodziwe serce.
dopóki to „dzisiaj” jeszcze trwa: Paweł znowu odwołuje się tu do Ps 95:7, 8, gdzie powiedziano: „Gdybyście tylko słuchali dzisiaj Jego głosu: ‚Nie znieczulajcie swoich serc’” (Heb 3:7, 8). Słowa te, które przypominają wiele natchnionych wypowiedzi Mojżesza (Pwt 4:40; 6:6; 7:11; 15:5; 27:1, 10), podkreślają, że Izraelici mieli ograniczony czas na słuchanie Jehowy i podporządkowanie się Jego wskazówkom podawanym za pośrednictwem Mojżesza. Gdy Paweł użył określenia „dzisiaj”, wskazał, że również chrześcijanie pochodzenia hebrajskiego mają pilne zadanie — mają dalej zachęcać się nawzajem, zwłaszcza ze względu na czas, w którym żyli (Heb 10:25). W dalszej części tego listu Paweł pokazuje, że słowo „dzisiaj” w Ps 95:7 w rzeczywistości odnosi się do dnia odpoczynku Bożego, który z ludzkiego punktu widzenia trwa bardzo długo (Heb 4:7; zob. komentarze do Heb 4:3, 4). Jednak biorąc pod uwagę to, jak krótkie jest życie człowieka, chrześcijanie muszą wykorzystywać każdą okazję, żeby się wzajemnie zachęcać, bo takie okazje mogą się już nie powtórzyć (por. Ps 90:12; 144:4; Jak 4:14).
zwodniczej mocy grzechu: Lub „ponętnej myśli o grzechu; złudnej przyjemności z grzechu” (por. Mt 13:22, przyp.; zob. też komentarz do 2Ts 2:10). W pewnym komentarzu biblijnym tak powiedziano o greckim sformułowaniu użytym w tym wersecie: „Grzech jest tutaj przedstawiony jako aktywna, agresywna siła”. A w pewnym leksykonie podano: „Grzech to uwodziciel, który nie dotrzymuje obietnic” (zob. komentarz do Kol 2:8; por. Rdz 4:7).
otrzymamy dział z Chrystusem: Lub „mamy dział z Chrystusem”. Greckie słowo przetłumaczone tu na „dział” w Heb 1:9 oddano jako „inni królowie [dosł. „towarzysze”]”, a w Łk 5:7 jako „wspólnicy”. Jednak w tym kontekście zostało użyte dla podkreślenia, co łączy braci Chrystusa z nim samym. Na przykład oni też, żyjąc na ziemi, muszą znosić cierpienia z powodu zachowywania lojalności wobec Jehowy i oni też będą Mu wiecznie służyć w niebie (Heb 3:1 i komentarz; 12:28; 1Pt 4:13; Obj 3:21; 20:6).
którzy (...) pomarli na pustkowiu: Greckie słowo oddane tu jako „pomarli [dosł. „trupy”]” w Chrześcijańskich Pismach Greckich występuje tylko w tym miejscu. Pojawia się jednak w Septuagincie w tłumaczeniu Lb 14:29, 32, czyli relacji, do której nawiązuje Paweł. Najwyraźniej miało ono obraźliwy wydźwięk — odnosiło się do ludzi, którzy byli tak źli, że zostali uznani za niegodnych przyzwoitego pogrzebu (zob. też Iz 66:24, gdzie w Septuagincie w odniesieniu do ludzi, którzy zbuntowali się przeciwko Jehowie, użyto tego samego gr. wyrazu). Paweł używa tego negatywnego słowa, żeby ostrzec chrześcijan przed naśladowaniem złego przykładu zbuntowanych Izraelitów i ‛oddaleniem się od żywego Boga’ (Heb 3:12 i komentarz).