Oczami dziecka

WIĘKSZOŚĆ rodziców na pewno przyzna, że do najtrudniejszych zadań w ich życiu należy właściwe wychowanie dziecka. Na ten temat napisano już tomy. Istnieje jednak metoda, którą mogą stosować wszyscy dorośli, a więc rodzice, babcie, dziadkowie, ciocie, wujkowie oraz przyjaciele: Jeżeli chcesz rozumieć i szkolić dziecko, to spróbuj patrzeć na świat jego oczami. Co się dzieje w jego główce?

Nie zapominaj, że dzieci są małe. Pamiętanie o tym pomoże nam zdać sobie sprawę, jak wyglądamy w ich oczach. Są takie maleńkie, gdy przychodzą na świat pełen ludzi, większych i silniejszych od nich. Dorośli mogą im się kojarzyć z kimś, kto ochrania, pociesza i pomaga albo z kimś, kto budzi paraliżujący lęk.

Nie są małymi dorosłymi

Ogromnie ważne jest też uświadomienie sobie, że dzieci nie można traktować jak małych dorosłych — to błąd. Dzieciństwo powinno być najszczęśliwszym okresem życia. Dlaczego dzieci miałyby cokolwiek z niego tracić? Niech się nim cieszą. Jako rodzice macie sposobność wszczepiania im zasad moralnych, niezbędnych, by wyrosły na prawych ludzi.

Warto patrzeć na świat oczami dziecka nawet wtedy, gdy jest ono jeszcze niemowlęciem. Na przykład zdenerwowani rodzice nigdy nie powinni uważać, że najlepszym lekarstwem na płacz dziecka jest danie mu klapsa. Płacz lub kwilenie to dla noworodka naturalny sposób sygnalizowania, że czegoś potrzebuje. Po opuszczeniu bezpiecznego łona matki potrafi dość skutecznie przedstawiać swój punkt widzenia donośnym krzykiem.

Zachęty i rady są lepsze niż żądania

Dobrze jest zachęcać dziecko do swobodnego wypowiadania się. Dzięki temu mogą wyjść na jaw jego problemy, a zrozumienie ich ogromnie ułatwi znalezienie rozwiązania. Ale równie ważne jest to, jak my reagujemy na te zwierzenia. Wendy Schuman, współwydawczyni czasopisma Parents (Rodzice), radzi, jak rozmawiać z dziećmi: „W najnowszych opracowaniach na temat wymiany myśli między rodzicami a dzieckiem mocno podkreśla się potrzebę (...) wyrażania słowami, że się rozumie jego uczucia. Samo wczuwanie się w położenie dziecka to za mało, trzeba jeszcze umieć mu o tym powiedzieć. Tymczasem dla większości rodziców wcale nie jest to takie łatwe”.

Tak więc gdy dziecko jest niesforne lub gdy coś zbroi i trzeba je skarcić, powinniśmy dołożyć wszelkich starań, by nasze zachowanie i brzmienie głosu nie zdradzały, jak bardzo jesteśmy niezadowoleni lub zawiedzeni. Oczywiście łatwiej to powiedzieć niż zrobić. Pamiętajmy jednak, że szorstkie lub poniżające wypowiedzi w rodzaju „Ty głuptasie” lub „Czy naprawdę nie potrafisz nic zrobić dobrze?” nigdy nie poprawią i tak już trudnej sytuacji.

Wielu rodziców przekonało się, że pożądane rezultaty daje pochwalenie dziecka, zwłaszcza przed udzieleniem mu rady. Również wtedy warto spojrzeć na tę sytuację jego oczami. Większość dzieci dobrze wie, kiedy taka pochwała wypływa z ukrytych pobudek albo nie pochodzi z serca. Jeżeli więc je chwalimy, powinniśmy być pewni, że na to zasługują i że jesteśmy szczerzy.

W książce Between Parent and Child (Między rodzicami a dzieckiem) znany psycholog dziecięcy dr Haim G. Ginott podkreśla, że dziecko należy chwalić za wysiłki i osiągnięcia, a nie za cechy jego osobowości. Kiedy na przykład twój syn z dumą pokazuje ci własnoręcznie zrobiony regał na książki, a ty powiesz: „Ten regał jest nie tylko ładny, ale także praktyczny”, umocnisz w nim wiarę we własne siły. Dlaczego? Ponieważ otrzymał pochwałę za to, czego dokonał, i wie, że ta pochwała nie jest naciągana. Tymczasem może ją odebrać zupełnie inaczej, gdy skupisz uwagę na jego osobie, mówiąc: „Jesteś dobrym stolarzem”.

Dr Ginott pisze: „Większość ludzi uważa, że pochwały umacniają w dziecku wiarę we własne siły i dają mu poczucie bezpieczeństwa. W gruncie rzeczy zaś prowadzą nieraz do napięcia nerwowego i złego zachowania (...). Kiedy rodzice mówią synowi: ‛Grzeczny z ciebie chłopczyk’, niekiedy trudno mu się z tym zgodzić, ponieważ ma o sobie zupełnie inne zdanie (...). Powinno się chwalić nie cechy osobowości dziecka, lecz jego starania i osiągnięcia (...). Pochwała ma dwa oblicza: Nasze słowa i wnioski dziecka. Z naszych wypowiedzi powinno wyraźnie wynikać, że doceniamy jego wysiłki, pracę, osiągnięcia, pomoc, rozwagę”.

Ta rozsądna zachęta co do udzielania pochwał harmonizuje z natchnioną radą, by okazywać szczodrość: „Nie odmów dobra temu, kto ma prawo do niego, gdy ręka twa może udzielić” (Przysłów 3:27, BT).

Jedno jest pewne: Bez względu na to, jak mądre i dobre rady otrzymujemy, nie da się skrócić tego, co niektórzy nazywają 20-letnim programem wychowywania dziecka. Potrzebna jest przy tym cierpliwość, miłość, wyrozumiałość i rozwaga. Ale w osiąganiu pomyślnych rezultatów ogromnie wam pomoże patrzenie na świat oczami dziecka, dzięki czemu będziecie lepiej rozumieć jego zachowanie.

„Syn mądry jest radością ojca” — napisał król Salomon (Przysłów 10:1, Biblia poznańska). Oby lepsze zrozumienie sposobu myślenia i punktu widzenia waszego dziecka pomogło wam któregoś dnia zaznawać takiej radości!