Religia Meksyku a jego przeszłość

Od naszego korespondenta w Meksyku

OBECNE wierzenia wielu katolików w Meksyku pozostają pod silnym wpływem prastarych kultów plemiennych, o czym można się przekonać, zwiedzając ogromne Narodowe Muzeum Antropologii w stolicy tego kraju.

Kto interesuje się historią, ten słyszał o metodach, za pomocą których w XVI wieku konkwistador Fernando Cortez i jego towarzysze wprowadzili tu katolicyzm. Ciekawe zbiory Muzeum Narodowego ukazują, że już wtedy istniały w tych stronach rozwinięte cywilizacje i systemy religijne.

Nietrudno się domyślić, skąd się wzięła nazwa kraju i jego stolicy, skoro żyli tu Indianie Mexica, których najwyższym bogiem był Mexi. Miasto Meksyk założyli około roku 1325 na jałowej wysepce położonej na jeziorze Texcoco. Tereny te zamieszkiwali wtedy Aztekowie, Olmekowie, Cziczimekowie, Majowie i inne plemiona. Każde tworzyło własne dzieła sztuki, budowało domy, świątynie i miasta, których ruiny przetrwały do dziś.

Mieszanina religii

Zwiedzający muzeum, usytuowane w przepięknym parku Chapultepec, są na ogół zaskoczeni tym, jak dalece przemieszały się prastare i współczesne wierzenia Meksykanów. Wielu intryguje też podobieństwo między pierwotnymi religiami plemiennymi a naukami krzewionymi przez katolickich najeźdźców.

W sali poświęconej Aztekom na różnych mapach pokazano początki Meksyku. Ekspozycja nie pozostawia wątpliwości, iż Aztekowie byli wysoce religijni. Można tu zobaczyć mnóstwo figurek ich bogów i bogiń. Duża rzeźba widoczna na zdjęciu przedstawia boginię Coatlicue, uznawaną za matkę bogów i ludzi. Zwróć uwagę, że zamiast głowy ma łby dwóch węży wpatrzonych w siebie. Również jej spódnicę tworzą splecione węże. Te oraz inne symbole prawdopodobnie wyobrażają życie i śmierć.

Kiedy pojawili się konkwistadorzy, sporo Indian schroniło się w dzikich górach i lasach. Wskutek takiego odcięcia od świata niektóre grupy po dziś dzień zachowały wiele pierwotnych poglądów religijnych. „Na przykład w wierzeniach Huicholów słońce, jeleń i kukurydza tworzą triadę podobną do katolickiej Trójcy” — wyjaśniła przewodniczka w muzeum. Następnie dodała: „Indianie ze stanu Chiapas wciąż jeszcze czczą dawne, prehiszpańskie bóstwa, takie jak bóg deszczu, bóg ziemi i bóg wiatru, i dla każdego mają osobne obrzędy”.

Być może dziwi cię, dlaczego tylu współczesnych Meksykanów podaje się za chrześcijan, a jednocześnie trzyma się praktyk innych religii. W sali zapoznającej z podstawami etnografii znajdujemy następującą informację na ten temat: „Religia oddziałuje na wszystkie dziedziny życia Indian. (...) Najbardziej charakterystyczne jest przemieszanie zwyczajów katolickich z pogańskimi, stanowiącymi pozostałość prehiszpańskich wierzeń i form kultu. Najwięcej elementów prehiszpańskich przetrwało w religii Huicholów, Lakandonów i Otomich; (...) [Huicholowie] wielbią słońce, wodę i ogień, a wyobrażające je bóstwa przechowują w jaskiniach. Lakandonowie do tej pory otaczają czcią prastare bożki odkryte w świątyniach Majów”. W Meksyku taka mieszanka katolicyzmu z dawnymi religiami pogańskimi jest zjawiskiem powszednim.

Ilustruje to również ekspozycja w sali północno-wschodniej, ukazująca wierzenia plemion Yaqui, Seri i Tarahumara. Jeden z tekstów informacyjnych wyjaśnia: „Yaqui są dziś bardzo religijni i wyznają poglądy chrześcijańskie, tyle że nieco zmodyfikowane. Według nich Chrystus był ich współplemieńcem, który przyszedł na ziemię, by wyratować ich z potopu, ofiarować im kraj, założyć ich osiem miast i dać im wodzów (Comunila). (...) Nie chcą być nawracani przez protestantów ani nie zgadzają się na obecność księdza katolickiego”.

Dalej jednak czytamy: „Zawiłe wierzenia, obrzędy magiczne i pozostałości religii prehiszpańskiej akceptują na równi z katolicyzmem. Uznają chrześcijańskiego boga i często utożsamiają go ze słońcem”.

W części poświęconej Tarahumarom można obejrzeć dalsze świadectwa stopienia się dawniejszych i nowożytnych wierzeń. Na przykład pod okienkiem z drewnianymi krzyżami widnieje napis: „Religia Tarahumarów powstała z wymieszania ideologii pogańskiej z chrześcijańską. Tę ostatnią wprowadzili w XVII wieku misjonarze z zakonu franciszkanów. Tarahumarowie wierzą w Tata Rioshi (Bóg Ojciec), w Chrystusa Jezusa, w Everuame (Wielka Matka, czyli Maria Panna) i w innych świętych, będących patronami pewnych wiosek. Wynieśli ich wszystkich do rangi bogów. Szczególne znaczenie ma dla nich krzyż, ponieważ kojarzą go ze słońcem i księżycem oraz z kultem urodzajnej gleby”.

W dziale Indian Seri można przeczytać o ich religii: „Jest to mieszanina prastarych wierzeń i wpływów chrześcijańskich”.

Również szereg innych eksponatów dużo mówi o wierzeniach pierwotnych mieszkańców tych ziem. Na przykład w sali mezoamerykańskiej mieszczą się piękne malowidła ścienne reprezentujące pięć kultur. Ukazują one, jak ludy z wybrzeży Pacyfiku, znad Zatoki Meksykańskiej i z Wyżyny Meksykańskiej oraz z terytorium Majów i Misteków darzą boską czcią kukurydzę, jaguara, grzechotnika i orła.

Po obejrzeniu imponujących zbiorów Narodowego Muzeum Antropologii nie można się nadziwić, jak bardzo przemieszały się stare obrzędy i wierzenia dawnych Indian z naukami hiszpańskich konkwistadorów. Ekspozycja ta ujawnia, że wielu Meksykanów do dziś pozostaje pod wpływem religii plemiennych z minionych stuleci.