Wapień — pospolity, lecz drogocenny

Od naszego korespondenta w Belgii

DROGOCENNE KAMIENIE! Słowa te przywodzą na myśl skrzące się mnóstwem barw diamenty, szmaragdy, rubiny, szafiry, wapień... Wapień? Tak, ten niepozorny minerał jest swego rodzaju drogocennym kamieniem.

W Belgii, jak niemal wszędzie, wapień spotyka się prawie na każdym kroku. Jest używany do budowy zarówno zwykłych domów, jak i okazałych pomników. Jednocześnie leży na ziemi w postaci żwiru. Czym właściwie jest ten materiał, który występuje tak powszechnie?

Wapień to skała wapienna zawierająca ponad 50 procent węglanu wapnia. Uformowała się ona dawno temu w wyniku najróżniejszych procesów, które doprowadziły do powstania rozmaitych jej odmian. Zwierzęta morskie, jak małże, ślimaki i koralowce, pobierają z wody węglan wapnia i używają go do budowy swych muszli i szkieletów. Kiedy giną, zostawiają po sobie szczątki tych szkieletów. W związku z tym w dziele The World Book Encyclopedia zauważono: „Większość złóż wapienia we wszystkich zakątkach ziemi tworzył kiedyś muszlowy albo koralowy piasek i muł”.

Poza tym wapień powstaje w czasie parowania wody z roztworu węglanu wapnia. Pewna ilość tego węglanu wytrąciła się bezpośrednio z wody i osadziła wokół niektórych źródeł, jak też w jeziorach i oceanach. Wskutek wypiętrzenia się skorupy ziemskiej część lądu znajdującego się niegdyś pod wodą wynurzyła się ponad jej powierzchnię. (Porównaj Psalm 104:8). Dlatego wapień występuje w tak ogromnych ilościach. Według pewnych obliczeń stanowi 20 procent wszystkich skał osadowych. Ale jest też nadzwyczaj użyteczny.

Odmianą wapienia jest kreda, złożona z mikroskopijnych szkieletów maleńkich organizmów morskich. Do wapieni zalicza się też marmur. Tworzy się on w wyniku długotrwałego działania ciepła i ciśnienia na pokłady wapienne. Wiele jaskiń, jak Carlsbad Caverns w USA, słynie z przepięknych wapiennych stalaktytów i stalagmitów. Powstają one wskutek kapania wody zawierającej węglan wapnia.

Trudy wydobycia

Jednakże wydobycie wapienia wcale nie jest łatwe. Chcąc założyć kopalnię odkrywkową, czyli kamieniołom, trzeba usunąć ziemię pokrywającą złoża tego minerału. Kiedyś robotnicy z mozołem i z niebywałą wytrwałością wykopywali wąskie bruzdy, ażeby podważyć warstwy skały i odłożyć na bok największe bloki. Następnie czekało ich trudne zadanie rozbijania tych bloków młotami dwuręcznymi.

W dzisiejszych czasach te męczące czynności wykonują maszyny. Chociaż praca w kamieniołomach wiąże się z ryzykiem, minerał ten jest tak potrzebny, że ludzie nauczyli się radzić sobie z niebezpieczeństwami, jakimi grozi jego eksploatacja. Wapień dobrego gatunku jest często wydobywany za pomocą słabszych środków wybuchowych. Lepiej jednak wycinać go piłami.

Budowanie z wapienia

Wapień należy do idealnych materiałów budowlanych. Przede wszystkim świetnie izoluje budynki. Trzydziestocentymetrowa ściana wapienna zachowuje od strony wewnętrznej stałą temperaturę mimo 20-stopniowych wahań na zewnątrz. Masa kamiennej ściany sprawia, że w środku utrzymuje się temperatura pokojowa.

Poza tym wapień dobrze wycisza dźwięki. Prawidłowo obrobiony, może nawet nie przepuszczać wody. Dwutlenek węgla zawarty w deszczówce wchodzi w reakcję z kamieniem i stopniowo tworzy na jego powierzchni wodoszczelną warstwę ochronną.

Ponadto wapień jest piękny. Słynny Łuk Tryumfalny w Paryżu to zaledwie jeden przykład znanych budowli wapiennych. Godne uwagi są też olbrzymie piramidy egipskie, zbudowane z bloków wapiennych, z których każdy waży aż 16 ton! Odmianą wapienia, nadającą się do polerowania, jest marmur. Ze względu na jego trwały połysk i piękno używał go Michał Anioł i inni sławni rzeźbiarze.

Wapień i wapno

Oczywiście nie zawsze wapień służy do takich szczytnych celów. Znaczną jego ilość wkłada się do rozdrabniarek. Jest to pierwszy etap przetwarzania go na różne ważne produkty. Na przykład już w czasach biblijnych człowiek wiedział, jak przez prażenie wapienia otrzymywać wapno (tlenek wapnia). Wówczas dokonywano tego w stożkowatych lub cylindrycznych piecach wapiennych. Wapno było podstawowym składnikiem zaprawy murarskiej i w starożytności wykorzystywano je do tynkowania oraz do bielenia ścian i grobowców (5 Mojżeszowa [Powtórzonego Prawa] 27:4; Ezechiela 13:10; Mateusza 23:27; Dzieje 23:3).

Wapno w dalszym ciągu ma wielką wartość. W niektórych krajach używa się go do uzdatniania wody. Roztwór węglanu lub siarczanu wapnia, zwany wodą wapienną, jest stosowany jako środek przeciwko biegunce. Wapno służy również do odkwaszania gleby. Zwiększa jej przepuszczalność, ułatwiając przenikanie wody i powietrza i wspomagając w ten sposób produkcję żywności. Wapno wykorzystuje się nawet do wytwarzania cukru.

Lista możliwości zastosowania wapienia i jego pochodnych jest rzeczywiście długa. Jednakże wydobywanie tego minerału pociąga za sobą niepożądane skutki. Kopalnie odkrywkowe często są porzucane i niezwykle szpecą krajobraz. Wioski wokół nich bywają pokryte charakterystycznym białym pyłem, a okolicznych mieszkańców drażni hałas i wibracje spowodowane wybuchami.

Wziąwszy pod uwagę szerokie zastosowanie wapienia, trzeba uznać go za kamień naprawdę drogocenny. Cóż, nie jest to diament. Ale w końcu czy jakiś budynek lub pomnik zbudowano z diamentów?