Wielkie stresy małych ludzi

„To prawda, że dziecięce smutki są małe, ale takie też jest dziecko” (Percy Bysshe Shelley).

SPÓJRZ na cylinder narysowany poniżej. Na pierwszy rzut oka wydaje się, że wysokość kapelusza jest większa niż szerokość ronda. W rzeczywistości jednak są one równe. Nietrudno się pomylić w ocenie wymiarów.

Tak samo łatwo dorośli mogą źle określać rozmiary stresu u dziecka. Niektórzy uważają, że problemy dzieci są mało istotne. Ale jest to błędne rozumowanie. Książka Childstress! (Stres dziecięcy!) radzi: „Dorośli nie powinni się zastanawiać, jak wielkie jest zmartwienie, ale raczej jak wielki wywołuje ból”.

Cierpienia dziecka bywają nieraz znacznie dotkliwsze, niż dorośli przypuszczają. Potwierdziły to pewne badania. Otóż poproszono rodziców, by ocenili stan emocjonalny swych dzieci. Prawie wszyscy oświadczyli, że są one „bardzo szczęśliwe”. Kiedy jednak pod nieobecność rodziców zapytano o to dzieci, najczęściej odpowiadały, iż czują się „nieszczęśliwe”, a nawet „zrozpaczone”. A zatem rodzice bagatelizują niepokoje swych pociech.

Inne badania przeprowadził doktor Kaoru Yamamoto, prosząc grupę dzieci o uszeregowanie 20 zdarzeń z życia według siedmiostopniowej skali stresu. Dorośli mieli sklasyfikować te same wydarzenia w sposób, w jaki przypuszczalnie zrobiłoby to ich dziecko. Na 20 sytuacji aż 16 ocenili błędnie! Doktor Yamamoto podsumował ten fakt następująco: „Wszystkim nam się wydaje, że znamy nasze dzieci, ale w rzeczywistości nadzwyczaj często nie dostrzegamy, nie słyszymy ani nie rozumiemy tego, co naprawdę je niepokoi”.

Rodzice muszą się nauczyć patrzeć na życie inaczej — oczami dziecka (zobacz ramkę). Ma to istotne znaczenie zwłaszcza dzisiaj. W Biblii przepowiedziano, że „w dniach ostatnich nastaną czasy niebezpieczne, czasy wielkiego stresu” (2 Tymoteusza 3:1, The Amplified Bible). Dzieci nie są uodpornione na stres i właśnie one najczęściej padają jego ofiarą. Wprawdzie pewne napięcia emocjonalne po prostu ‛przytrafiają się w młodości’, jednak niektóre zupełnie odbiegają od normy i zasługują na szczególną uwagę (2 Tymoteusza 2:22, NW).

[Ramka na stronie 5]

Oczami dziecka

Śmierć któregoś z rodziców = Wina. Dziecko może sobie przypominać chwile, kiedy gniewało się na jedno z rodziców, i teraz w głębi serca siebie obwinia za jego śmierć.

Rozwód = Porzucenie. Logika dziecka podpowiada mu, że skoro rodzice już się nie kochają, to je również mogą przestać kochać.

Alkoholizm = Napięcie. Claudia Black pisze: „W domach alkoholików na co dzień panuje atmosfera strachu, osamotnienia, zakłamania, niepewności, gróźb albo faktycznej przemocy, nie mająca nic wspólnego ze zdrowym otoczeniem, które sprzyja prawidłowemu rozwojowi”.

Bójki między rodzicami = Strach. Jak wykazały badania, którymi objęto 24 uczniów, bójki między rodzicami są dla dzieci tak stresujące, że wywołują u nich wymioty, tiki nerwowe, wypadanie włosów, tracenie lub przybieranie na wadze, a także chorobę wrzodową.

Wygórowane ambicje = Frustracja. Mary Susan Miller pisze: „Wygląda na to, że w każdej dziedzinie życia dzieci zmagają się w zawodach urządzanych przez dorosłych”. W szkole, w domu, nawet podczas zabawy muszą być najlepsze. Wyścig nigdy się nie kończy, a dziecko nigdy nie wygrywa.

Nowy członek rodziny = Strata. Dziecko zamiast myśleć, że zyskało brata lub siostrę, może mieć wrażenie, iż straciło rodziców, gdyż odtąd musi dzielić z kimś ich miłość i uwagę.

Szkoła = Ból rozłąki. Za każdym razem gdy Amy rozstawała się z matką, by pójść do szkoły, czuła się trochę tak, jakby przeżywała czyjąś śmierć.

Błędy = Upokorzenie. Dzieci nie mają jeszcze wyrobionego sądu o sobie, toteż „odznaczają się nieprzeciętną skłonnością do wyolbrzymiania niektórych swych błędów” — twierdzi doktor Ann Epstein. Jej zdaniem uczucie upokorzenia jest jedną z podstawowych przyczyn samobójstw wśród dzieci.

Upośledzenia = Frustracja. Dziecko upośledzone fizycznie lub umysłowo nie tylko spotyka się z kpinami bezlitosnych rówieśników, ale być może musi też znosić objawy zniecierpliwienia rozczarowanych nauczycieli oraz krewnych, których oczekiwań po prostu nie jest w stanie spełnić.

[Ilustracja na stronie 4]

Staromodny cylinder