Fascynująca Etiopia

OD NASZEGO KORESPONDENTA W ETIOPII

ETIOPIA długo była nazywana ukrytym imperium. I chociaż wielowiekowa izolacja już się skończyła, dzisiaj mało kto zna fascynującą historię, zróżnicowaną ludność i kulturę oraz niezwykłe środowisko geograficzne tego państwa. Trudno jednak nie zwrócić uwagi na kraj, który ma prawie tyle mieszkańców, co Francja — przeszło 50 milionów.

Nazwę „Etiopia”, czyli „Kraina Opalonych Twarzy”, zapewne ukuli starożytni Grecy. Niemniej najwcześniejsze dzieje tego kraju otoczone są tajemnicą i legendą. Jak głosi tradycja, Etiopia wchodziła w skład znanej z Biblii starożytnej Saby, której bogata królowa odwiedziła króla Salomona. Owocem rzekomego romansu między nimi miał być Menelik, od którego wywodził swe pochodzenie szereg władców etiopskich.

Najprawdopodobniej jednak Saba leżała w południowo-zachodniej Arabii.a Biblia wspomina o Etiopii zarówno w części hebrajskiej („Stary Testament”), jak i greckiej („Nowy Testament”). Na przykład Księga Dziejów Apostolskich w 8 rozdziale donosi o etiopskim „eunuchu”, czyli urzędniku państwowym, który został chrześcijaninem. Ale według dzisiejszego podziału politycznego biblijna Etiopia obejmowała głównie teren obecnego Sudanu.

W III wieku n.e. w Etiopii powstało królestwo Aksum. Swój rozkwit przeżywało w IV wieku, gdy panował w nim król ‛Ēzānā. Nawróciwszy się na chrześcijaństwo, poddał on „chrystianizacji” cały kraj. Przez pewien czas utrzymywano stosunki ze światem zachodnim, ale w VII wieku je zerwano. Jak wyjaśnia dzieło The Encyclopedia Americana, „później niemal przez 1000 lat Etiopia, odizolowana od chrześcijaństwa, sama usiłowała bronić się przed muzułmanami nacierającymi z północy i ze wschodu, a także przed pogańskimi najeźdźcami z południa”. Do odcięcia Etiopii od reszty chrześcijaństwa przyczynił się przede wszystkim podbój Egiptu i Nubii przez muzułmanów.

Etiopia — w przeciwieństwie do innych krajów afrykańskich — nigdy nie była przez dłuższy czas posiadłością europejską. Wyjątek stanowi krótki okres kolonizacji włoskiej u schyłku poprzedniego stulecia oraz w latach 1935-1941. Wojskowy zamach stanu w roku 1974 doprowadził do dramatycznego końca starej monarchii. Od roku 1991 nowy rząd przeprowadza reformy, wskutek których społeczeństwo tego kraju staje się bardziej otwarte. Dzięki temu ów ukryty niegdyś kraj można dziś poznać bliżej.

Ludzie i kultura

Trudno mówić o Etiopczykach ogólnie, gdyż kraj ten zamieszkuje wiele rozmaitych ludów. Po skwarnej Kotlinie Danakilskiej wędrują koczowniczy Afarowie. Na zachodzie żyją ciemnoskórzy Niloci, a na południu — głównie plemię Oromo. Chłostane wiatrem wzgórza w centrum kraju uprawiają zaś Amharowie. Nic więc dziwnego, że w Etiopii używa się prawie 300 języków. Każda grupa etniczna ma swój styl czesania się i ubierania oraz własną architekturę. Na południu spotyka się zwykle okrągłe, bambusowe chaty (tukul), w środkowej Etiopii — gliniane domy kryte strzechą, a na północy — piętrowe budynki z kamienia.

Etiopczycy noszą też ciekawe i zróżnicowane imiona. Nie są to tylko brzmiące egzotycznie miana osób, ale mają swoje znaczenie, na ogół dobrze znane w okolicy. Wśród imion kobiet można wymienić takie, jak: Fikre (Moja miłość), Desta (Radość), Senait (Dobroć), Emnet (Wiara), Ababa (Kwiat) albo Trunesz (Jesteś dobra). A oto przykładowe imiona męskie: Berhanu (Światło), Wolde Mariam (Syn Marii), Gebre Jesus (Sługa Jezusa), Hajle Sellassje (Potęga Trójcy) lub Tekle Haimanot (Sadzonka religii).

Wiele z tych imion stanowi wyraźny dowód wpływu Kościoła wschodniego. Religia istotnie przeniknęła całą kulturę etiopską. W kalendarzu obejmującym 13 miesięcy roi się od świąt religijnych. Najważniejsze z nich to Meskel, czyli „Święto Krzyża”, oraz Timkat z barwnymi procesjami upamiętniającymi chrzest Jezusa. Zrozumiałe więc, że tradycyjna sztuka etiopska ma w dużej mierze charakter religijny.

Środowisko geograficzne

Podczas pierwszego spotkania z Etiopią należy również zwrócić uwagę na jej zachwycający krajobraz, którego zasadniczym elementem jest Wielki Rów Wschodni, biegnący w kierunku Kenii i dzielący Etiopię na dwie części. Wzdłuż brzegów Rowu rozsiane są liczne gorące źródła i jaskinie oraz siedem pięknych jezior. Po obu jego stronach rozciągają się góry wysokości ponad 2000 metrów, kończące się na północy pasmem Simen. Nazywane jest ono Dachem Afryki, najwyższy szczyt ma bowiem przeszło 4600 metrów. Tamtejsze wyniosłe skały i przepaściste wąwozy prezentują się doprawdy urzekająco. Niedaleko znajduje się jezioro Tana, z którego bierze początek Nil Błękitny. Wije się on na zachód ku Sudanowi, płynąc swym własnym, imponującym wąwozem. Wody Nilu wyglądają cudownie w pobliżu jeziora Tana, gdzie spadają ze skał i tworzą wodospady Tis Isat, będące jakby miniaturą słynnego Wodospadu Wiktorii. Na północnym wschodzie różnokolorowe słone jeziora dekorują pustynny obszar Kotliny Danakilskiej, która leży poniżej poziomu morza i jest jedną z najgłębszych depresji Afryki.

W Etiopii uprawia się zadziwiającą różnorodność roślin — od pszenicy, jęczmienia, kukurydzy i bawełny do winogron, bananów, pomarańcz i bogactwa przypraw. Etiopia uchodzi też za ojczyznę kawy i do dzisiaj jest jednym z głównych jej producentów. Ponadto w kraju tym rośnie teff — rzadko spotykane zboże, które przypomina trawę, a z jego drobnych ziarenek przygotowuje się danie narodowe o nazwie indżera, podstawowe pożywienie Etiopczyków. Potrawę wypieka się w specjalnym piecu i często podaje w efektownym okrągłym koszu, noszącym nazwę mesob. Ów duży kosz, stojący na podłodze w wielu etiopskich domach, nie tylko służy do celów użytkowych, ale też stanowi nieodłączną część wystroju wnętrza.

Świat dzikich zwierząt

Jakie zwierzęta można zobaczyć w Etiopii? Najróżniejsze. W wielu rezerwatach dzikich zwierząt żyje dużo antylop i lwów. Podobno w kraju tym występuje 830 gatunków ptaków, a niektóre z nich można spotkać jedynie w Etiopii.

Do bardziej niezwykłych zwierząt należy okazały koziorożec nubijski — wspaniały górski kozioł, żyjący jedynie w wyższych partiach gór Simen. Zaledwie kilkaset sztuk chroni się wśród najbardziej niedostępnych skał. Potrafią bez poślizgnięcia skakać nad bezdennymi przepaściami. Poza tym w Etiopii żyje okazała dżelada. Ze względu na długie owłosienie i rzucającą się w oczy czerwoną plamę na piersiach nazywana jest też lwią małpą albo pawianem z krwawiącym sercem. Aby zobaczyć zwierzęta, nie trzeba daleko wędrować. Wielbłądy, muły, krowy i osły często tarasują etiopskie drogi.

Oczywiście kraj ten nie jest wolny od problemów. Stolica, Addis Abeba, to nowoczesna metropolia, w której żyje ponad milion mieszkańców. Ale cierpią oni z powodu braku mieszkań i bezrobocia. Wskutek wojny domowej i okresów suszy pojawili się bezdomni, kalecy oraz spora liczba wdów i sierot. Świadkowie Jehowy usilnie starają się pomóc Etiopczykom w zrozumieniu, że ich problemy może skutecznie rozwiązać Królestwo Boże pod władzą Chrystusa Jezusa (Mateusza 6:9, 10).

Niemniej nawet teraz Etiopię warto poznać. Mamy nadzieję, że to krótkie spotkanie z owym fascynującym krajem rozbudziło twoje zainteresowanie i chciałbyś mu się przyjrzeć kiedyś jeszcze raz — być może osobiście.

[Przypis]

[Ilustracje na stronie 18]

„Mesob” służy do podawania „indżery” — etiopskiego dania narodowego