Ortodoncja — co to takiego?

TWOJE zęby są bardzo ważne! Potrzebujesz ich podczas jedzenia i mówienia. W niemałym stopniu decydują też o tym, czy masz przyjemny uśmiech.

Nieprawidłowe ułożenie zębów może utrudniać żucie, przyczyniać się do choroby dziąseł i wad wymowy. Specjaliści zauważyli również, iż niektórzy z powodu krzywych zębów obawiają się uśmiechać i nie wypowiadają się swobodnie, co stanowi przeszkodę w kontaktach towarzyskich.

Co można zrobić z krzywymi zębami? Do kogo się zwrócić i w jakim wieku? Jakie leczenie zastosować? Czy to będzie bolesne? I czy zawsze jest konieczne?

Dziedzina stomatologii

Tego rodzaju problemami zajmuje się dział stomatologii zwany ortodoncją. Jej celem jest korygowanie wad narządu żucia.

Jakie są główne zadania ortodoncji? Ma zapobiegać wadom, wykrywać je oraz usuwać za pomocą aparatów korekcyjnych.

Problemy z zębami wystającymi, ułożonymi zbyt ciasno lub nieregularnie nie były obce ludziom żyjącym w czasach starożytnych, toteż już w VIII wieku p.n.e. podejmowano próby leczenia. Jak wskazują odkrycia archeologiczne, pierwsze aparaty ortodontyczne zaskakująco umiejętnie wykonywali Grecy i Etruskowie.

Dzisiaj w wielu krajach specjaliści zwani ortodontami starają się przeciwdziałać kłopotom związanym z nieprawidłowym położeniem zębów. Muszą mieć rozległą wiedzę dotyczącą rozwoju uzębienia, szczęk oraz sąsiednich mięśni i innych tkanek.

Czym się zajmuje ortodoncja?

Ortodoncję można zdefiniować jako „dział stomatologii, który zajmuje się kontrolowaniem i leczeniem rozwijającego się oraz uformowanego narządu żucia”. Obejmuje to „korektę ułożenia zębów względem siebie i względem kości twarzy przez zastosowanie różnych sił lub wykorzystanie i odpowiednie ukierunkowanie sił mięśniowych działających w obrębie twarzoczaszki”. Jest to definicja specjalistyczna, lecz bez wątpienia trafna.

A zatem leczenie ortodontyczne polega na poddaniu zębów i otaczających je tkanek działaniu siły. Dokonuje się tego za pomocą indywidualnie dopasowanych aparatów, które korygują określone wady pacjenta, przesuwając zęby, a nawet kości, na właściwe miejsce.

Kość wokół zębów składa się z komórek, z których jedne nazywają się osteoklastami, a inne osteoblastami. Tam, gdzie siły wyzwolone przez aparat powodują ucisk, osteoklasty wchłaniają tkankę kostną. Natomiast w miejscach, gdzie wskutek ciągnienia powstaje pusta przestrzeń, osteoblasty wytwarzają nową kość. W ten sposób zęby powoli się przesuwają.

Czy pacjentowi to nie przeszkadza, gdy całymi miesiącami musi nosić w jamie ustnej obce ciało zbudowane z drutów, żywicy, a nawet gumy? Zaraz po założeniu czy zamocowaniu trochę tak, ale uczucie to szybko znika. Do noszenia aparatu teoretycznie może przywyknąć każdy.

Kiedy należy rozpocząć leczenie?

Niekiedy dziecko zdaje się mieć wadę zgryzu, ale potem z tego wyrasta. Czasami niewłaściwe ułożenie zębów koryguje się samo. Na przykład w okresie zamiany zębów mlecznych na stałe początkowo te ostatnie ustawiają się z przodu ciaśniej, ponieważ są większe.

Gdy jednak wyrastają stałe zęby przedtrzonowe w miejsce mlecznych trzonowych, następuje zmiana położenia zębów względem siebie. Pod wpływem używania oraz siły mięśniowej mogą one ustawić się prawidłowo. Nie wpadaj więc w panikę, gdy zauważysz, że zęby stałe twego dziecka zaczynają wyrastać niezupełnie tak, jak powinny. Ortodonta zapewne zdoła ocenić, czy należy się tym zająć.

Specjaliści nie są zgodni co do tego, kiedy rozpocząć leczenie. Jedni twierdzą, że trzeba to uczynić bardzo wcześnie (w wieku 4-6 lat), drudzy — że później, gdy w okresie dojrzewania (12-15 lat) zęby przestają rosnąć. Jeszcze inni uważają, że leczenie należałoby podjąć między jednym okresem a drugim.

Nie tylko dla dzieci

Jednakże ortodoncja służy nie tylko dzieciom. Krzywe zęby sprawiają sporo kłopotów nawet dorosłym. Ale jeśli są zdrowe, podobnie jak otaczające je tkanki, wygląd uśmiechu można poprawić bez względu na wiek.

Jakich problemów przysparzają krzywe zęby? W grę wchodzą przynajmniej trzy sprawy: 1) wygląd zewnętrzny; 2) funkcjonowanie różnych narządów — na przykład trudności z ruchami szczęki (ból i brak koordynacji mięśniowej), z żuciem i z artykułowaniem mowy; 3) większe ryzyko próchnicy, paradontozy (choroby dziąseł), urazu wskutek wystających zębów, a także zniszczenia i zużycia uzębienia z powodu nieprawidłowego zgryzu.

Ponadto niektórzy specjaliści wiążą wady zgryzu ze schorzeniami kręgosłupa (zwłaszcza szyjnego) oraz ze złym funkcjonowaniem mięśni w innych częściach ciała. Ale w jaki sposób leczy się takie wady? I jak długo?

Długość kuracji i metody leczenia

Jeżeli odnosisz wrażenie, że tobie lub twoim dzieciom przydałaby się wizyta u ortodonty, wybierz specjalistę godnego zaufania. Długość leczenia będzie zależna od wagi problemu i stosowanej metody, ale zapewne potrwa kilka miesięcy, a może nawet lat.

Według najprostszego podziału wyróżnia się dwa rodzaje korekcyjnych aparatów ortodontycznych — wyjmowane oraz mocowane na stałe. Te pierwsze pacjent wyjmuje i wkłada sobie sam, drugie zaś są przytwierdzone cementem na stałe i dokonują bardziej skomplikowanych przesunięć zębów.

Dzisiejsze aparaty wyglądają znacznie estetyczniej niż kiedyś, po prostu „naturalniej”. Niektórych wcale nie widać, ponieważ mają taki sam kolor jak zęby albo są przymocowane do ich wewnętrznej strony, gdzie sąsiadują z językiem. Istnieje specjalny dział ortodoncji zajmujący się konstrukcją takich niewidocznych aparatów.

Czasami przypadek jest tak trudny, że zastosowanie aparatu nie przynosi pożądanego skutku i ortodonta szuka pomocy chirurga specjalizującego się w korygowaniu nieprawidłowości jamy ustnej i twarzy. Może on przeprowadzić operację, podczas której dosłownie przesuwa kości twarzy.

Obecnie ortodoncja jest w stanie zaradzić wielu problemom z uzębieniem i zgryzem — między innymi pomaga tym, którzy pragną się uśmiechać, nie krępując się wyglądem swych zębów. Oczywiście decyzja o korzystaniu z usług ortodonty to sprawa osobista.

Wprawdzie pewne ułomności fizyczne da się nieco skorygować, ale na razie ludzkość musi się z nimi pogodzić. Niemniej możemy oczekiwać nowego świata, w którym Bóg definitywnie usunie wszelkie skutki niedoskonałości, między innymi wady zgryzu. W tym nowym systemie każdy będzie mógł cieszyć się doskonałym zdrowiem i bez obaw obdarzać wszystkich napotkanych ludzi ciepłym i przyjaznym uśmiechem.

Biblia tak przepowiada nadejście tych czasów: „Cała ziemia odetchnęła, została uwolniona od niepokoju. Ludzie się rozweselili, wydają radosne okrzyki” (Izajasza 14:7). Tej wesołości i radości z pewnością będą towarzyszyły piękne uśmiechy!

[Ilustracje na stronie 25]

Aparaty przeznaczone do 1) przesunięcia w tył zębów trzonowych i 2) stymulacji rozwoju szczęki

[Ilustracja na stronie 26]

Aparat zwierający zgryz