Podwodne pokazy świetlne
Pewien nurek, przepływając nieopodal podwodnego występu skalnego, zauważył 60-centymetrową mątwę, której kolor niemal idealnie zlewał się z szaroniebieskim otoczeniem. Gdy się do niej przybliżył, błyskawicznie zmieniła barwę na jaskrawoczerwoną. A kiedy się cofnął, z powrotem przybrała dawny kolor. Czy zastanawiałeś się, jak mięczaki to robią? Zdolność tę posiadają również niektóre gatunki ośmiornic i kałamarnic.
Sekret tkwi w umiejscowionych w skórze komórkach barwnikowych zwanych chromatoforami. Sygnały nerwowe powodują skurcze mięśni, które regulują wielkość tych komórek, dzięki czemu zwierzę szybko zmienia kolor i barwne wzory.
Ponadto wiele gatunków kałamarnic potrafi świecić, podobnie jak to robi robaczek świętojański. Taka bioluminescencja, spotykana też u innych stworzeń morskich — od meduz po krewetki — jest rezultatem złożonych reakcji chemicznych zachodzących w komórkach zwanych fotocytami lub w organach świetlnych nazywanych fotoforami. Czasami jest ona efektem symbiozy bakterii luminescencyjnych ze zwierzętami morskimi.
W wypadku reakcji chemicznych komórki i organy emitujące światło zawierają lucyferynę — związek, który w obecności pewnego enzymu się utlenia, wytwarzając zielonkawoniebieskie światło. Jak powiedziano w czasopiśmie Scientific American, niektóre organy luminescencyjne „to złożone urządzenia z soczewkami do skupiania światła, filtrem świetlnym i klapką, która działa niczym wyłącznik. Kałamarnice mają zarówno fotofory, jak i chromatofory, dzięki czemu kontrolują rodzaj oraz intensywność emitowanego światła”.
Natomiast stworzenia, dla których źródłem światła są bakterie luminescencyjne, kwaterują swych mikroskopijnych gości w specjalnych narządach świetlnych obficie zaopatrzonych w krew. Dostarcza ona mikrobom pożywienia i w ten sposób gospodarze niejako płacą rachunek za światło.
[Prawa własności do ilustracji, strona 31]
Zdjęcie we wstawce: dzięki uprzejmości Jeffrey Jeffords/www.divegallery.com
© David Nicholson/Lepus/Photo Researchers, Inc.