Platon

PRZEZ pewien czas Platon podróżował po krajach śródziemnomorskich. W Syrakuzach, greckim mieście na Sycylii, zaangażował się w sprawy polityczne. Następnie wrócił do Aten, gdzie założył Akademię. Szkoła ta, uznawana często za pierwszy uniwersytet europejski, stała się głównym ośrodkiem filozofii i matematyki.

DLACZEGO WARTO COŚ O NIM WIEDZIEĆ?

Nauki platońskie miały i wciąż mają ogromny wpływ na wierzenia milionów ludzi. Przyjęło je na przykład mnóstwo tak zwanych chrześcijan, z których wielu błędnie sądzi, że ich wierzenia oparte są na Biblii. Wśród nauk Platona na pierwszy plan wysuwa się koncepcja duszy nieśmiertelnej, żyjącej dalej po śmierci fizycznego ciała.

Kwestia życia pozagrobowego frapowała Platona. W pewnej książce nieśmiertelność duszy nazwano ‛jednym z jego z ulubionych tematów’ (D. Frede i B. Reis, Body and Soul in Ancient Philosophy). Był on całkowicie przekonany, że „dusza przeżywa swoją obecną inkarnację, żeby [w zaświatach] otrzymać zasłużoną nagrodę lub karę”, zależnie od postępowania danego człowieka na ziemi (A. Bernstein, The Formation of Hell)a.

JAK UPOWSZECHNIAŁA SIĘ MYŚL PLATONA?

Akademia Platońska istniała około dziewięciuset lat — od roku 387 p.n.e. do 529 n.e. — i była instytucją o znacznych wpływach. Poglądy Platona krzewiły się w krajach zdominowanych przez Grecję i Rzym. Przyjął je między innymi żydowski filozof Filon z Aleksandrii, a także mnóstwo autorytetów w obrębie chrześcijaństwa. W rezultacie wiele pogańskich koncepcji filozoficznych — w tym koncepcja nieśmiertelności duszy — przeniknęło do judaizmu i chrześcijaństwa.

Pewien słownik biblijny podaje: „Cała teologia chrześcijańska jest przynajmniej do pewnego stopnia podporządkowana współistniejącej filozofii greckiej, głównie platonizmowi, ale niektórych chrześcijańskich myślicieli (...) można wręcz nazwać chrześcijańskimi platonikami” (The Anchor Bible Dictionary). Zwróćmy uwagę na poniższe porównanie.

Pogląd Platona: „To, czym rzeczywiście jest każdy z nas, co tworzy prawdziwą naszą istotę i nazywa się duszą nieśmiertelną, [w chwili śmierci] odchodzi stąd do innych bogów, ażeby (...) złożyć im — niegroźne to dla dobrych, ale jakże straszne dla złych! — sprawozdanie ze wszystkich czynów swego życia” (Platon, Prawa, księga XII, tłum. M. Maykowska).

Pogląd biblijny: Słowo „dusza” odnosi się do samego człowieka lub do jego życia. Duszami są nawet zwierzęta. W momencie czyjejś śmierci dusza przestaje istniećb. Oto kilka wersetów:

• „Pierwszy człowiek, Adam, stał się duszą żyjącą” (1 Koryntian 15:45).

• „Przemówił Bóg: ‚Niech ziemia wyda żyjące dusze według ich rodzajów, zwierzę domowe i inne poruszające się zwierzę oraz dzikie zwierzę ziemi’” (Rodzaju 1:24).

• „Niech dusza moja umrze” (Liczb 23:10).

• „Dusza, która grzeszy, ta umrze” (Ezechiela 18:4).

A zatem Biblia wcale nie uczy, że dusza żyje po śmierci fizycznego ciała. Warto zadać sobie pytanie: Czy moje wierzenia są oparte na Biblii, czy na filozofii Platona?