AMON

(1-3: „godny zaufania; wierny; długotrwały”)

1. Dowódca Samarii za panowania izraelskiego króla Achaba (ok. 940-920 p.n.e.). Pod jego dozorem przebywał prorok Michajasz, gdy Achab walczył przeciwko Ramot-Gilead (1Kl 22:10, 26; 2Kn 18:25).

2. Król Judy (661-660 p.n.e.), syn niegodziwego króla Manassesa. Objął władzę w wieku 22 lat i uprawiał takie bałwochwalstwo, jakiego wcześniej dopuszczał się jego ojciec. Najwyraźniej właśnie za rządów Amona istniała zła sytuacja opisana w Sofoniasza 1:4 i 3:2-4. Gdy po dwóch latach zginął on z rąk własnych sług, „lud ziemi [ʽam haʼárec]” zgładził spiskowców, a na tronie osadził jego syna Jozjasza. Amon został pogrzebany w „ogrodzie Uzzy” (2Kl 21:19-26; 2Kn 33:20-25). Jego imię występuje w rodowodzie Jezusa (Mt 1:10).

3. Założyciel jednej z rodzin „synów sług Salomona”, której członkowie powrócili z niewoli babilońskiej (Neh 7:57-59). W Ezdrasza 2:57 został nazwany imieniem Ami.

4. Lokalny bóg Teb (biblijne No i No-Amon), który jako Amon-Ra urósł do rangi „Króla Bogów”, a jego arcykapłan został zwierzchnikiem całej egipskiej klasy kapłańskiej. Amon był zazwyczaj przedstawiany jako mężczyzna w koronie ozdobionej dwoma długimi, równoległymi piórami. Podobnie jak wielu innych bogów Egiptu, często trzyma w ręku crux ansata (krzyż z uchwytem, uważany za symbol życia). Razem z żoną Mut i z Chonsu (przybranym synem) tworzył tebańską triadę.

Znaczna część egipskich łupów wojennych trafiała właśnie do skarbca Amona, toteż jego kapłani stali się bardzo wpływowi i bogaci. W dziele A History of Egypt (1902, t. V, ss. 205-217) E. A. W. Budge sugeruje, że w gruncie rzeczy mogli oni zachęcać do prowadzenia wojen, widząc w tym swój zysk. Z czasem urząd arcykapłana Amona stał się dziedziczny, a sprawujący go mieli nawet większe wpływy niż faraonowie. Jeden z tych arcykapłanów, Herhor, zastąpił na tronie ostatniego Ramzesa. Według J. H. Breasteda za rządów Herhora „dowolne prawo, które chciał wprowadzić arcykapłan, mogło w każdej chwili zostać usankcjonowane specjalną wyrocznią boga [Amona], a dzięki odpowiednim zabiegom święty posąg, przed którym arcykapłan przedstawiał swe życzenia, zawsze reagował pozytywnie (...) Takie oszustwa pozwalały arcykapłanowi w razie potrzeby ominąć prawo i sprawiedliwość i zrobić pod przykrywką boskiej aprobaty wszystko, na co miał ochotę” (History of Egypt, 1937, s. 523).

Na Teby i ich boga Amona spadło sporo nieszczęść. Dwa z nich są wspomniane w Piśmie Świętym. W VII w. p.n.e. asyryjscy najeźdźcy pod wodzą Asurbanipala zrównali Teby z ziemią i złupili wszystkie tamtejsze bogactwa. Prorok Nahum nawiązał do tego wydarzenia w związku z nadciągającym zniszczeniem Niniwy (Nah 3:8). Po tym ciosie zadanym przez Asyrię Teby częściowo odzyskały swą świetność, ale nie na długo. Jak wskazał Jeremiasz, Jehowa ponownie osądził i postanowił okryć wstydem Egipt i jego bóstwa, zwłaszcza Teby i czczonego w nich Amona. Tym razem postanowił posłużyć się Nebukadneccarem (Nebukadreccarem) (Jer 46:25, 26; zob. NO, NO-AMON).