RZEŹBA

Sztuka formowania np. drewna, kamienia, metalu czy gliny. Szeroki zakres znaczeniowy tego pojęcia oddaje kilka określeń hebrajskich, które na ogół tłumaczone są zamiennie na „rzeźbienie” lub „grawerowanie”. Najczęściej używane z tych określeń — słowo pésel — odnosi się po prostu do rzeźbionych lub rytych wizerunków.

Zakaz sporządzania rzeźbionych wizerunków w celu oddawania im czci po raz pierwszy podano Izraelitom w Dekalogu (Wj 20:4), a później go powtórzono. „Przeklęty mąż, który wykonuje rzeźbiony wizerunek” (Pwt 4:16, 23; 5:8; 27:15). Prorocy wielokrotnie wykazywali, jaką głupotą jest tworzenie takich przedmiotów w celach kultowych, oraz surowo potępiali tę praktykę (Ps 97:7; Iz 42:17; 44:9-20; 45:20; Jer 10:14, 15; Nah 1:14; Hab 2:18). Kiedy członkowie ludu Bożego oddawali cześć rzeźbionym wizerunkom, oznaczało to, że nie okazują Jehowie należnego Mu wyłącznego oddania. Zrozumiałe więc, że ilekroć odstępowali od Boga i wdawali się w kult własnoręcznie wykonanych rzeźb, tracili Jego uznanie (Sdz 18:18, 30, 31; 2Kl 21:7-9; 2Kn 33:7, 22; Eze 8:10).

Natomiast rzeźby wykonane na potrzeby przybytku i wspaniałej świątyni Salomona nie były przedmiotami kultu, lecz stanowiły element dekoracyjny i miały znaczenie symboliczne. Powstały z polecenia samego Jehowy, który udzielił swego ducha Becalelowi i Oholiabowi, zdolnym rzemieślnikom mającym nadzór nad budową przybytku (Wj 35:30, 31, 34). W przybytku znajdowały się różne rzeźbione przedmioty ze złota oraz kamieni szlachetnych, m.in. świecznik, posągi cherubów na pokrywie Arki, a arcykapłan miał grawerowane kamienie na napierśniku i złotą płytkę na zawoju (Wj 25:18, 19, 31-40; 28:2, 21, 36). W świątyni wzniesionej przez Salomona były płaskorzeźby z drewna cedrowego przedstawiające cheruby, palmy, kwiaty i „dyniowate ozdoby” — całe pokryte złotem (1Kl 6:18-35; 2Kn 2:7). Sporo rzeźb znajdowało się również w symbolicznej świątyni, którą ujrzał w wizji Ezechiel (Eze 41:17-20).

Bóg zabronił oddawać cześć rzeźbionym bożkom i wizerunkom, nic więc dziwnego, że rzeźby odnalezione przez archeologów w Palestynie zdradzają pogańskie pochodzenie lub wpływy. Izraelici nie tylko nie sporządzali pomników swych wybitnych wodzów, ale nawet nie wykonywali płaskorzeźb opiewających ich sukcesy militarne. Płaskorzeźby, posągi i inne tego typu wizerunki z Egiptu, Asyrii, Babilonii i Persji rzucają sporo światła na religię, wojny i codzienne życie ludów zamieszkujących te starożytne państwa. Odnalezione zabytki świadczą o tym, że dawni artyści rzeźbili trony, figury lwów, kolumny, biżuterię, sygnety i pieczęcie, sarkofagi, tabliczki, meble, dekoracje ścienne i naczynia. Używali do tego takich materiałów, jak: kamień, glina, drewno, szkło, kość słoniowa, drogocenne kamienie, kości, gips, muszle, metal i alabaster.