GEZER

(„kawałek; część”).

Królewskie miasto w Palestynie, leżące na równinie nadbrzeżnej od strony lądu. Pierwsza wzmianka o nim pojawia się przy opisie podjętej przez jego króla nieudanej próby ocalenia miasta Lachisz przed wojskiem izraelskim pod wodzą Jozuego (Joz 10:33; 12:7, 8, 12). Gezer został przydzielony Efraimitom jako miasto graniczne (Joz 16:3; 1Kn 7:28), ale ci nie wywłaszczyli całkowicie jego kananejskich mieszkańców (Joz 16:10; Sdz 1:29). Potem przypadł Kehatytom jako miasto lewickie (Joz 21:20, 21; 1Kn 6:66, 67).

Za czasów Dawida miasto to kojarzyło się z Filistynami, gdyż powiedziano, że pobił ich „od Geby aż po Gezer” (2Sm 5:25; 1Kn 14:16). W zwycięskiej bitwie z Filistynami pod Gezerem wyróżnił się Sibbechaj Chuszatyta, zabijając Sippaja, potomka Refaitów (1Kn 20:4). W późniejszym okresie przeciw Gezerowi z nieznanych przyczyn wyruszył faraon egipski. Spalił miasto i pozabijał mieszkających w nim Kananejczyków, po czym dał je w posagu żonie Salomona. Ten je odbudował i prawdopodobnie umocnił (1Kl 9:15-17).

O mieście tym często wspominają też źródła świeckie. Totmes (Tutmozis) III upamiętnił jego zdobycie na murach świątyni w Karnaku. Wiele wzmianek o Gezerze zawierają tabliczki z Amarny; wymieniono go tam przynajmniej dziewięć razy. Faraon Merenptah chełpił się na swojej steli, że „związał Gezer”.

Uczeni uważają, że starożytny Gezer znajdował się na miejscu dzisiejszego Tall Dżazar (Abu Szusza; Tel Gezer), położonego mniej więcej w połowie drogi między Jerozolimą a Tel Awiwem-Jaffą (Joppą). Tym samym leżał w pobliżu innego ważnego traktu, który od tysiącleci łączył Egipt z Mezopotamią i był wykorzystywany w celach handlowych oraz wojskowych. Tall Dżazar góruje nad okolicą, gdyż jest usytuowane na jednym ze wzniesień Szefeli; takie położenie sprzyjało sprawowaniu kontroli nad obiema drogami.

Pierwsze wykopaliska archeologiczne rozpoczęto w tym miejscu na początku XX wieku. Od tego czasu stało się ono jednym z najdokładniej zbadanych stanowisk w Palestynie. Odkopano tam m.in. bramę z czasów Salomona i fragmenty muru kazamatowego; znajdująca się pod nim warstwa gruzów to zdaniem pewnych uczonych pozostałości po spaleniu Gezeru przez faraona. Ponieważ tamtejsza architektura jest uznawana za bardzo podobną do budowli znajdowanych w Chacorze i Megiddo, więc uważa się, że te trzy miasta wzniesiono według takiego samego planu. We wcześniejszych warstwach napotyka się liczne fragmenty ceramiki filistyńskiej. Najbardziej znanym znaleziskiem pochodzącym z Tall Dżazar jest jednak „kalendarz z Gezer” — tabliczka, która przypuszczalnie służyła jakiemuś uczniowi do ćwiczenia pamięci. Okazała się bardzo cenna dla współczesnych badaczy, gdyż zawiera informacje o porach różnych prac polowych w starożytnym Izraelu, jak również daje wgląd w język i pismo hebrajskie z czasów Salomona.