HABAKUKA, KSIĘGA
Biblia hebrajska, Septuaginta oraz większość przekładów umieszcza tę księgę Pism Hebrajskich na ósmym miejscu pośród tzw. proroków mniejszych. Dzieli się ona na dwie części: 1) dialog między pisarzem a Jehową (rozdz. 1 i 2) oraz 2) modlitwę ujętą w formę „pieśni żałości” (rozdz. 3).
Pisarz. Księga ta sama przedstawia swego pisarza. Zredagowanie obu jej części przypisuje „prorokowi Habakukowi” (1:1; 3:1; zob. HABAKUK).
Kanoniczność. Autentyczność Księgi Habakuka potwierdzają starożytne katalogi Pism Hebrajskich. Choć nie podają jej nazwy, niewątpliwie zaliczają ją do „dwunastu proroków mniejszych”, w innym bowiem razie nie byłoby ich 12. Za kanonicznością tej księgi niedwuznacznie przemawia też okoliczność, że jest cytowana w Chrześcijańskich Pismach Greckich. Paweł powołał się na Habakuka 1:5 (LXX), gdy zwracał się do pozbawionych wiary Żydów (choć nie wymienił proroka imiennie) (Dz 13:40, 41). A chrześcijan zachęcał do okazywania wiary, przytaczając Habakuka 2:4 („Lecz prawy będzie żył dzięki swej wierności”) (Rz 1:16, 17; Gal 3:11; Heb 10:38, 39).
Rękopis przedmasoreckiego tekstu Księgi Habakuka (rozdz. 1 i 2) wraz z komentarzem odnaleziono wśród Zwojów znad Morza Martwego. Warto zaznaczyć, że choć w samej księdze występuje imię Jehowy, zapisane literami starohebrajskimi, to w komentarzu unika się go i zastępuje hebrajskim słowem ʼEl (czyli „Bóg”).
Zdaniem uczonych zwój ten sporządzono pod koniec I w. p.n.e. Byłby to więc najstarszy zachowany rękopis hebrajski Księgi Habakuka. W Habakuka 1:6 mówi on o „Chaldejczykach”, co potwierdza poprawność tekstu masoreckiego, według którego to właśnie Chaldejczyków (Babilończyków) miał Jehowa użyć w charakterze swego narzędzia.
Czas i tło. Wypowiedź „Jehowa jest w swojej świętej świątyni” (Hab 2:20) oraz uwaga po ostatnim wersecie („Dla kierownika — na moje instrumenty strunowe”) wskazują, że działalność prorocka Habakuka przypadała na okres przed r. 607 p.n.e., a więc przed zburzeniem świątyni jerozolimskiej, zbudowanej przez Salomona. Również oświadczenie Jehowy, iż ‛wzbudza Chaldejczyków’ (1:6), i ogólny ton proroctwa świadczą o tym, że Babilończycy jeszcze nie spustoszyli Jerozolimy. Niemniej Habakkuka 1:17 może sugerować, że już podbili niektóre narody. Za panowania dobrego króla judzkiego Jozjasza (659-629 p.n.e.) Chaldejczycy i Medowie zdobyli Niniwę (w 632 p.n.e.), a Babilon zmierzał do przejęcia roli czołowego mocarstwa światowego (Nah 3:7).
Idąc za tradycją rabiniczną, niektórzy utrzymują, że Habakuk prorokował wcześniej, za panowania króla judzkiego Manassesa. Uważają, iż był jednym z proroków wzmiankowanych w 2 Królów 21:10 oraz 2 Kronik 33:10. Ich zdaniem Babilończycy nie stanowili wtedy jeszcze zagrożenia, przez co proroctwa Habakuka wydawały się Żydom tym bardziej niewiarogodne (zob. Hab 1:5, 6).
Z drugiej jednak strony w początkowym okresie panowania Jehojakima Juda pozostawała w egipskiej sferze wpływów (2Kl 23:34, 35), więc także w tym czasie wzbudzenie przez Boga Chaldejczyków w celu ukarania krnąbrnych mieszkańców Judy mogło być dla tych ostatnich ‛działaniem, w które nie uwierzyli, chociaż się o nim opowiada’ (Hab 1:5, 6). Król babiloński Nebukadneccar pokonał faraona Necho pod Karkemisz w czwartym roku panowania Jehojakima, tj. w r. 625 (Jer 46:2). Najprawdopodobniej więc Habakuk działał przed tym wydarzeniem i spisał swe proroctwo w Judzie ok. r. 628. Użycie czasu przyszłego w odniesieniu do zagrożenia ze strony Chaldejczyków wyraźnie wskazuje, że ukończył swe dzieło, jeszcze zanim Jehojakim został wasalem Babilonu (620-618 p.n.e.) (2Kl 24:1).
Styl. Jest to księga dobitna i poruszająca. Użyto w niej żywych przykładów i unaocznień (Hab 1:8, 11, 14, 15; 2:5, 11, 14, 16, 17; 3:6, 8-11). Profesor S. R. Driver tak skomentował jej język: „Habakuk odznacza się nader dobitnym stylem. W swej krótkiej, lecz pełnej ekspresji księdze posługuje się wyrazistymi i sugestywnymi opisami, poetycko formułując myśli”. Zalety te, rzecz jasna, są przede wszystkim zasługą natchnienia Bożego.
Księga Habakuka uwypukla powszechne zwierzchnictwo Jehowy, dowodząc Jego władzy nad wszystkimi narodami (Hab 2:20; 3:6, 12). Podkreśla też, że prawy żyje dzięki wierze (2:4). Napawa ufnością do Jehowy, wyjaśniając, że On nie umiera (1:12), że słusznie ‛młóci narody’ i że wyrusza na ratunek swemu ludowi (3:12, 13). Wyjawia, iż dla tych, którzy ‛wielce się radują w Jehowie’, jest On Bogiem wybawienia i Źródłem energii życiowej (3:18, 19).
[Ramka na stronie 775]
GŁÓWNE MYŚLI KSIĘGI HABAKUKA
Odpowiada na pytanie: Czy Bóg wykona wyrok na niegodziwych?
Spisana najwyraźniej ok. 628 r. p.n.e., gdy Chaldejczycy rośli w potęgę, ale zanim jeszcze Jehojakim został ich wasalem
Habakuk woła o pomoc; pyta, jak długo Bóg pozwoli istnieć niegodziwcom (1:1 do 2:1)
Gdy Jehowa odpowiada, że w celu wymierzenia kary wzbudzi Chaldejczyków, Habakuk nie potrafi zrozumieć, jak Święty Bóg może się posłużyć tak zdradzieckim narzędziem, które z wojny uczyniło sobie boga, zbiera ludzi w sieć jak ryby i bezlitośnie ich zabija
Prorok czeka na odpowiedź Jehowy, wiedząc, iż zostanie upomniany
Jehowa odpowiada, że ma wyznaczony czas, zapowiada „biada” Chaldejczykom (2:2-20)
Jak zapewnia Jehowa, nawet gdyby prorocza wizja na pozór się odwlekała, to jest „na czas wyznaczony i dysząc, śpieszy ku końcowi”, niezawodnie się sprawdzi
Kilkakrotnie powtórzone „biada” stanowi zapowiedź, że choć Chaldejczycy są narzędziem Bożym, nie unikną kary za łupienie innych narodów, wytracenie wielu ludów, budowanie miast przelewem krwi, pojenie innych goryczą haniebnej porażki i uprawianie bałwochwalstwa
Prorok błaga Jehowę, żeby przystąpił do działania, ale okazał też miłosierdzie w nadchodzącym dniu udręki (3:1-19)
Wspomnienie dawnych przejawów mocy Jehowy napawa proroka lękiem i drżeniem, niemniej jest zdecydowany spokojnie czekać na dzień udręki, wielce się radując w Bogu swego wybawienia
Choćby zabrakło podstawowych środków do życia, Habakuk będzie się weselić w Jehowie — w Bogu wybawienia, który udziela mu sił