JEBUS

(prawdopodobnie od rdzenia oznaczającego: „deptać”), JEBUSYTA.

Jebus było w starożytności miastem Jebusytów, usytuowanym w miejscu dzisiejszej Jerozolimy.

W czasach Abrahama, przed 1900 r. p.n.e., było nazywane Salem (co znaczy „pokój”) — określenie to jest częścią nazwy Jerozolima i może być jej skróconą formą (Heb 7:2). Wzmianki o Urusalim (Jerozolimie) znajdują się na tabliczkach z Amarny, odkrytych w Egipcie. W księgach Jozuego, Sędziów i 1 Samuela, które opisują wydarzenia poprzedzające zdobycie tego miasta przez Dawida, jest ono niejednokrotnie nazywane Jerozolimą (Joz 10:1, 3, 5, 23; 12:10; 15:8, 63; 18:28; Sdz 1:7, 8, 21; 19:10; 1Sm 17:54). W tekście hebrajskim tylko w dwóch fragmentach jest określane mianem Jebus (Sdz 19:10, 11; 1Kn 11:4, 5). Natomiast w Jozuego 18:28 pojawia się hebrajskie słowo Jewusí, w którym końcowe i wskazuje na ludzi, mieszkańców miasta.

Dlatego zdaniem większości uczonych miasto pierwotnie nosiło nazwę Jerozolima (ewentualnie Salem) i tylko wtedy, gdy mieszkali w nim Jebusyci, bywało nazywane Jebus. Na ogół uważa się też, że określenie „Jebus” nie jest skrótem od Jerozolimy, lecz raczej od Jebusytów, którzy przez jakiś czas ją zajmowali. Kiedy Dawid zdobył tę twierdzę Syjon i ustanowił tam swą królewską siedzibę, pojawiła się nazwa „Miasto Dawidowe” (2Sm 5:7).

Jebusyci, którzy zamieszkiwali to miasto i okolice, byli potomkami Chama i Kanaana (Rdz 10:15, 16, 20; 1Kn 1:13, 14). W grupie spokrewnionych plemion (Hetytów, Girgaszytów, Amorytów, Kananejczyków, Peryzzytów, Chiwwitów) są zwykle wymieniani jako ostatni, być może dlatego, że byli najmniej liczni (Pwt 7:1; Sdz 3:5). Zaliczano ich do mieszkańców górzystych okolic (Lb 13:29), a ich terytorium nazwano obrazowo „ziemią mlekiem i miodem płynącą” (Wj 3:8, 17).

Jehowa obiecał ziemię Jebusytów Abrahamowi i jego potomstwu (Rdz 15:18-21; Neh 9:8). Wywiązując się z tej obietnicy, wyprowadził Izraelitów z Egiptu, a gdy przekroczyli Jordan, wysłał przed nimi swego anioła i nakazał im, żeby byli odważni i wypędzili wszystkich, którzy im się sprzeciwią (Wj 13:3-5; 23:23; 33:1, 2). Nie wolno im było zawierać przymierza z Jebusytami i innymi Kananejczykami ani się z nimi spowinowacać; mieli ich całkowicie wytracić, nie pozostawiając nikogo przy życiu, żeby ich „nie uczyli czynić według wszystkich swych obrzydliwości” (Wj 34:11-16; Pwt 20:16-18).

Kiedy jebusycki król Adoni-Cedek zobaczył sukcesy Izraelitów w podboju Kanaanu — zdobycie Jerycha i Aj oraz kapitulację Gibeonitów — stworzył koalicję pięciu królów, którzy postanowili powstrzymać ten najazd (Joz 9:1, 2; 10:1-5). Sprzymierzone wojska zostały pokonane w bitwie, podczas której Jehowa zatrzymał słońce i księżyc; królów schwytano i zabito, a ich ciała wystawiono na widok publiczny przez zawieszenie na palach (Joz 10:6-27; 12:7, 8, 10). Być może właśnie po tej bitwie Izraelici doszczętnie spalili Jebus (Sdz 1:8).

Po zakończeniu zwycięskiej kampanii na pd. i w centralnej części Ziemi Obiecanej Jozue skierował uwagę na pn. rejony ziem leżących na zach. od Jordanu. Jebusyci znowu stanęli do walki, tym razem pod wodzą Jabina, króla Chacoru, i znowu zostali pokonani przez Izraelitów, których wspierał Jehowa (Joz 11:1-8). Niemniej jakiś czas po spaleniu Jebus, a przed podziałem ziemi między plemiona izraelskie, odzyskali strategiczne wzgórza Jerozolimy i zajmowali je przez 400 lat (Joz 15:63).

Miasto Jebus zostało przydzielone Beniaminitom. Leżało na samej granicy oddzielającej ich terytorium od plemienia Judy (Joz 15:1-8; 18:11, 15, 16, 25-28). Jednakże Izraelici nie wypędzili Jebusytów, lecz pozwolili swym synom i córkom zawierać z nimi małżeństwa, a nawet zaczęli czcić ich fałszywe bóstwa (Sdz 1:21; 3:5, 6). W okresie tym było to „miasto cudzoziemców”, toteż pewien Lewita wolał w nim nie nocować (Sdz 19:10-12).

W końcu w 1070 r. p.n.e. Syjon, twierdzę Jebusytów, zdobył Dawid (2Sm 5:6-9; 1Kn 11:4-8). Później od Jebusyty imieniem Arawna (Ornan) kupił klepisko leżące na pn. od miasta i zbudował tam ołtarz, na którym złożył okolicznościowe ofiary (2Sm 24:16-25; 1Kn 21:15, 18-28). Po latach właśnie w tym miejscu Salomon wzniósł kosztowną świątynię (2Kn 3:1). W późniejszym okresie potomkowie Jebusytów byli powoływani do niewolniczej pracy przy licznych przedsięwzięciach budowlanych Salomona (1Kl 9:20, 21; 2Kn 8:7, 8).

Z ostatniej wzmianki o Jebusytach dowiadujemy się, że po powrocie Izraelitów z niewoli babilońskiej plemię to dalej istniało i przyczyniało się do skażenia religii prawdziwej (Ezd 9:1, 2).