LELEK

(hebr. lilít).

Stworzenie, które razem z innymi istotami miało zamieszkiwać ruiny spustoszonego Edomu (Iz 34:14). Hebrajskie słowo użyte w podanym wersecie bywa tłumaczone na „upiór nocny” (Bw), „widmo nocne” (Bp), „jędza” (Bg, Wk), „lelek” (NŚ), a w niektórych przekładach po prostu przetransliterowano je jako „Lilit” (BT, BWP).

Wielu uczonych usiłuje udowodnić, że jest to zapożyczenie ze starożytnych języków sumeryjskiego i akadyjskiego, nawiązujące do nazwy mitologicznego żeńskiego demona powietrza (Lilitu). Jednakże prof. G. R. Driver twierdzi, że hebrajskie lilít wywodzi się od rdzenia oznaczającego „wszelkiego rodzaju ruch wirowy lub skręcony przedmiot” — tak jak hebrajskie lájil (bądź lájlah), czyli „noc”, zawiera myśl o „owijaniu się dookoła lub spowijaniu ziemi”. Jego zdaniem taka etymologia słowa lilít może wskazywać na lelka, który po pierwsze, prowadzi nocny tryb życia, a po drugie, jest znany z tego, że polując na ćmy, chrząszcze i inne latające nocą owady, wykonuje błyskawiczne skręty i zwroty. Profesor Driver cytuje przyrodnika H. B. Tristrama, który napisał o lelkach, że „o zmierzchu stają się bardzo aktywne: kołują z dużą szybkością i zwinnie rzucają się w kierunku zdobyczy” (Palestine Exploration Quarterly, Londyn 1959, ss. 55, 56).

Długość ciała lelka wynosi niecałe 30 cm, a rozpiętość skrzydeł ponad 50 cm; jego upierzenie przypomina upierzenie sowy — jest miękkie i ma szare i brązowe plamki. Dzięki miękkim piórom skrzydeł lelek lata bezszelestnie. Swą drugą nazwę, kozodój, przypuszczalnie zawdzięcza szerokiej paszczy — legenda głosi, że ssał mleko kóz.

Jeśli chodzi o prawdopodobieństwo przebywania tego ptaka na suchym obszarze Edomu, to pewne gatunki lelków zamieszkują pustkowia. Lelek egipski (Caprimulgus aegyptius) żyje niemal wyłącznie na pustyniach — w gajach akacjowych i w tamaryszkach — i poluje o zmierzchu. Z kolei lelka pustynnego (Caprimulgus nubicus) można spotkać między Jerychem a Morzem Czerwonym, na obrzeżach obszarów pustynnych, czyli takich jak ziemia edomska.