RZYMIAN, LIST DO

List napisany przez apostoła Pawła do współwyznawców w Rzymie, a zarazem jedna z ksiąg Chrześcijańskich Pism Greckich. Tego, że napisał ją Paweł, nigdy poważnie nie kwestionowano. Niemal wszyscy bibliści uznają ją za autentyczną część świętego kanonu; odrzuca ją nieliczne grono tych, którym nie pasuje ona do ich przekonań. W rzeczywistości list ten w pełni harmonizuje z pozostałymi natchnionymi Pismami. Co więcej, Paweł wielokrotnie cytuje Pisma Hebrajskie lub w inny sposób się na nie powołuje. Można więc powiedzieć, że list ten jest solidnie oparty na Pismach Hebrajskich i naukach Chrystusa.

Kiedy i gdzie napisany. List ten powstał ok. 56 r. n.e. w Koryncie. Najwyraźniej pisał go Tercjusz pod dyktando Pawła (Rz 16:22). Braciom dostarczyła go prawdopodobnie Febe, która mieszkała w Kenchrach, nadmorskim mieście oddalonym o jakieś 11 km od Koryntu (Rz 16:1). Jak wynika z rozdziału 1, wersetów 9-15, Paweł do tego czasu nie był jeszcze w Rzymie. Dowody wskazują też na to, że w mieście tym nigdy nie przebywał Piotr (zob. PIOTRA, LISTY).

Powstanie zboru w Rzymie. Tamtejszy zbór mógł zostać założony przez Żydów i prozelitów z Rzymu, którzy w 33 r. przybyli do Jerozolimy na obchody Pięćdziesiątnicy i byli świadkami cudownego zesłania ducha świętego oraz słyszeli Piotra i innych zgromadzonych chrześcijan (Dz 2). Być może też osoby, które później zostały chrześcijanami, przyniosły dobrą nowinę o Chrystusie do Rzymu — to wielkie miasto było wszak stolicą imperium rzymskiego, więc niektórzy mogli się tam osiedlić, a inni odwiedzali je jako podróżni lub kupcy. Paweł z szacunkiem pozdrawia Andronika i Juniasa, swych ‛krewnych i współjeńców’, którzy byli „wśród apostołów mężami znaczniejszymi” i którzy służyli Chrystusowi dłużej niż on sam. Może również oni mieli udział w zakładaniu zboru chrześcijańskiego w Rzymie (Rz 16:7). Kiedy Paweł pisał swój list, tamtejszy zbór najwidoczniej istniał już od jakiegoś czasu, a jego członkowie byli tak aktywni, że o ich wierze mówiono po całym świecie (Rz 1:8).

Cel listu. Lektura tego listu nasuwa wniosek, że został on napisany do zboru chrześcijańskiego utworzonego z Żydów i pogan. W tamtym okresie w Rzymie mieszkało sporo Żydów — powrócili po śmierci cesarza Klaudiusza, który wcześniej ich stamtąd wypędził. Chociaż Paweł nie był jeszcze w Rzymie i nie znał osobiście problemów tego zboru, mógł się dowiedzieć o jego stanie od Pryscylli i Akwilasa — swych bliskich przyjaciół i współpracowników — oraz być może od innych spotkanych braci. Pozdrowienia, jakie przekazał w rozdz. 16, wskazują, że osobiście znał wielu członków tego zboru.

W swych listach Paweł poruszał konkretne problemy i zajmował się zagadnieniami, które uważał za najistotniejsze dla odbiorców. Aby przeciwdziałać niebezpiecznym wpływom żydowskim, napisał list do zborów galackich; skupił się w nim na poczynaniach Żydów, którzy podawali się za chrześcijan, ale byli „judaistami”, twierdzącymi, że od nawróconych pogan należy wymagać obrzezania i przestrzegania niektórych postanowień Prawa Mojżeszowego. Wygląda na to, iż w zborze rzymskim nie było tego rodzaju silnych nacisków, ale pojawiła się zazdrość oraz poczucie wyższości, i to zarówno wśród Żydów, jak i pogan.

A zatem nie jest to — jak sądzą niektórzy — ogólny list do zboru w Rzymie, pisany bez konkretnego celu, ale list opracowany z myślą o rzeczywistych potrzebach tamtejszych chrześcijan. Mogli oni w pełni pojąć sens i wymowę rad apostoła, ponieważ omawia on kwestie, które zapewne ich nurtowały. Jest oczywiste, że Paweł zmierza do usunięcia różnic poglądów między chrześcijanami pochodzenia żydowskiego i pogańskiego, by stanowili jedno w Chrystusie Jezusie. Pisze jednak w taki sposób, że oświeca i wzbogaca nasze umysły wiedzą o Bogu, wywyższa Jego prawość i niezasłużoną życzliwość oraz uwypukla stosunek Chrystusa do zboru i całej ludzkości.

Szczerość i ciepłe uczucia. Wypowiadając się na temat autentyczności Listu do Rzymian, angielski biblista dr William Paley napisał: „W prawdziwym liście św. Pawła do prawdziwych neofitów należałoby się spodziewać troski o pozyskanie ich dla swej argumentacji; lecz w manierze można też dostrzec szczerość i charakter, jeśli wolno mi tak powiedzieć, których — jak mniemam — nie stworzyłby ani nie oddał żaden wyrachowany fałszerz” (Horæ Paulinæ, 1790, s. 50).

Paweł bardzo otwarcie i wyraźnie przedstawił status Żydów i wykazał, że zarówno oni, jak i poganie mają przed Bogiem taką samą pozycję. W związku z tym musiał powiedzieć pewne rzeczy, które Żydzi mogliby uznać za powód do obrazy. Ale miłość Pawła do rodaków i jego gorące uczucia wobec nich znalazły wyraz w delikatności, z jaką podszedł do tych zagadnień. Kiedy mówił coś, co mogłoby stawiać w niekorzystnym świetle Prawo lub Żydów, taktownie dodawał łagodzące zdanie.

Na przykład po słowach: „Nie ten jest Żydem, kto jest nim na zewnątrz, ani obrzezaniem nie jest to, które jest na zewnątrz, na ciele”, dodaje: „Jaka więc jest wyższość Żyda albo jaka korzyść z obrzezania? Wielka pod każdym względem. Przede wszystkim dlatego, że im powierzono święte oświadczenia Boże” (Rz 2:28; 3:1, 2). Wypowiedź: „Człowiek zostaje uznany za prawego na podstawie wiary bez udziału uczynków prawa” szybko uzupełnia słowami: „Czy więc swoją wiarą znosimy prawo? Przenigdy! Wprost przeciwnie, prawo ugruntowujemy” (3:28, 31). Stwierdza: „Zostaliśmy uwolnieni od Prawa”, po czym pyta: „Czy Prawo jest grzechem? Przenigdy! Doprawdy, nie poznałbym grzechu, gdyby nie Prawo” (7:6, 7). Z kolei w rozdziale 9, wersetach 1-3, najdobitniej jak to tylko możliwe wyraża uczucia względem swych rodaków, Żydów: „Prawdę mówię w Chrystusie; nie kłamię, gdyż moje sumienie świadczy wespół ze mną w duchu świętym, że odczuwam wielki smutek, a także nieustanną boleść w mym sercu. Albowiem życzyłbym sobie, żebym ja sam został jako przeklęty oddzielony od Chrystusa dla dobra moich braci, moich krewnych według ciała” (por. też Rz 9:30-32 z 10:1, 2; a także 10:20, 21 z 11:1-4).

A zatem lektura tego listu przekonuje, że nie jest to jakaś bezcelowa, chaotyczna dysputa, lecz uporządkowane rozważania z określonym celem oraz tematem, oraz że żadna jego część nie może zostać w pełni zrozumiana bez przeanalizowania całości i uświadomienia sobie, dlaczego został napisany. Paweł uwypukla niezasłużoną życzliwość Bożą okazywaną za pośrednictwem Chrystusa i podkreśla, że człowiek może być uznany za prawego wyłącznie dzięki tej życzliwości, połączonej z własną wiarą. Wykazuje, że ani Żydzi, ani poganie nie mają podstaw do chełpienia się lub wynoszenia nad drugich. Zdecydowanie ostrzega chrześcijan pochodzenia pogańskiego, by nie wywyższali się z tego powodu, że skorzystali z potknięcia Żydów, którzy odrzucając Chrystusa, dali poganom sposobność zostania członkami „ciała” Chrystusowego. Pisze: „Przyjrzyj się więc życzliwości i surowości Boga. Wobec tych, którzy upadli, jest surowość, ale wobec ciebie — życzliwość Boga, jeśli tylko będziesz trwać w jego życzliwości; w przeciwnym razie i ty zostaniesz odcięty” (Rz 11:22).

[Ramka na stronie 655]

GŁÓWNE MYŚLI LISTU DO RZYMIAN

List wyjaśniający, że prawości nie osiąga się dzięki pochodzeniu ani uczynkom nakazanym w Prawie Mojżeszowym, lecz przez wiarę w Jezusa Chrystusa i dzięki niezasłużonej życzliwości Bożej

Napisany ok. 56 r. n.e., jakieś 20 lat po przyjęciu chrystianizmu przez pierwszych pogan

Prawość dzięki wierze w Chrystusa i niezasłużonej życzliwości Bożej (1:1 do 11:36)

Wiara jest niezbędna do wybawienia — zgodnie z zapewnieniem: „Prawy będzie żył dzięki wierze”

Żydzi, choć zostali obdarzeni przez Boga wyjątkową łaską, nie mogli uzyskać prawości na podstawie Prawa

Żydzi i nie-Żydzi podlegają grzechowi; „nie ma człowieka prawego — nawet jednego”

Dzięki niezasłużonej życzliwości Bożej zarówno Żydzi, jak i nie-Żydzi mogą przez wiarę otrzymać wspaniałomyślny dar — uznanie za prawych, tak jak Abraham, który jeszcze przed obrzezaniem został uznany za prawego na podstawie wiary

Ludzie dziedziczą grzech i śmierć po jednym człowieku, Adamie; tak samo poprzez jednego człowieka, Jezusa, wielu grzeszników zostaje uznanych za prawych

Nie oznacza to przyzwolenia na grzech; kto pozostaje niewolnikiem grzechu, nie może być niewolnikiem prawości

Ci, którzy byli pod Prawem, są „uśmierceni względem Prawa” przez ciało Chrystusa; muszą chodzić w zgodzie z duchem i uśmiercać grzeszne praktyki ciała

Prawo miało ujawnić grzechy; natomiast uwolnienie od grzechu jest możliwe tylko za pośrednictwem Chrystusa

Bóg powołuje tych, którzy mają być w jedności z Chrystusem, i uznaje ich za prawych; Jego duch poświadcza, że są Jego synami

Izraelici cieleśni otrzymali obietnice, ale większość z nich próbuje uzyskać prawość na podstawie Prawa, więc wybawiony zostanie tylko ostatek; do wybawienia potrzebne jest publiczne wyznanie wiary w Chrystusa

Przykład drzewa oliwnego ilustruje, jak z powodu braku wiary narodu izraelskiego wszczepiono nie-Izraelitów, by został wybawiony prawdziwy Izrael

Stosunek do władz zwierzchnich, do samego siebie i innych (12:1 do 15:13)

Oddawajcie swoje ciała jako ofiarę godną upodobania Boga, przeobrażajcie swój umysł, używajcie swych darów w służbie Bożej, przejawiajcie miłość, pałajcie duchem, okazujcie wytrwałość, zło zwyciężajcie dobrem

Bądźcie podporządkowani władzom zwierzchnim

Miłujcie się nawzajem; chodźcie przyzwoicie, nie planujcie z góry na rzecz pragnień ciała

Nie osądzajcie drugich w sprawach pozostawionych sumieniu, ale też nie nadużywajcie chrześcijańskiej wolności, gorsząc tym osoby o słabym sumieniu

Wzorujcie się na Chrystusie, który nie miał upodobania w samym sobie; bądźcie gotowi znosić słabości drugich, czyniąc, co jest dobre, ku ich zbudowaniu

Serdeczne zainteresowanie Pawła zborem w Rzymie (15:14 do 16:27)

Paweł pisze ten list, by jako apostoł dla narodów wypełnić swe zadanie i by poganie okazali się darem ofiarnym godnym przyjęcia przez Boga

Ponieważ nie ma już terenu, na którym nie byłaby głoszona dobra nowina, Paweł chce spełnić swe gorące pragnienie i odwiedzić Rzym, a stamtąd udać się do Hiszpanii, choć najpierw wybiera się do Jerozolimy z datkiem dla świętych, otrzymanym od braci z Macedonii i Achai

Pozdrawia imiennie wielu chrześcijan oraz zachęca braci, żeby unikali osób wywołujących rozdźwięki i żeby byli mądrzy w tym, co dobre