SARGON

(z akad.: „prawowity król”).

Następca Salmanasara V na tronie Asyrii. Historycy nazywają go Sargonem II. Mianem Sargona I określa się wcześniejszego władcę, który jednak nie panował w Asyrii, lecz na terenach Babilonii.

Sargon został w Biblii wymieniony z imienia tylko raz (Iz 20:1). W początkowych latach XIX w. krytycy często utrzymywali, że biblijna wzmianka o nim nie ma wartości historycznej. Jednakże podczas wykopalisk archeologicznych prowadzonych od r. 1843 odkryto jego pałac w Chorsabadzie oraz inskrypcje będące kronikami jego panowania (ILUSTRACJE, t. 1, ss. 955, 960).

W swych rocznikach Sargon twierdzi: „Obległem i zdobyłem Samarię (Sa-me-ri-na)” (Ancient Near Eastern Texts, red. J. B. Pritchard, 1974, s. 284). Niemniej wydaje się, że jest to jedynie przechwałka Sargona lub tych, którzy próbowali go gloryfikować, polegająca na przypisaniu osiągnięć poprzedniego władcy aktualnemu monarsze. W pewnej kronice babilońskiej, która może być bardziej obiektywna, podano o Salmanasarze V: „Spustoszył Samarię” (A. K. Grayson, Assyrian and Babylonian Chronicles, 1975, s. 73). W sprawozdaniu biblijnym z 2 Królów 18:9, 10 czytamy po prostu, że Salmanasar „obległ” Samarię i że „została zdobyta”. Dla porównania, w 2 Królów 17:1-6 napisano, że Salmanasar, król Asyrii, nałożył daninę na Hoszeę, króla Samarii, oraz że później „król Asyrii zdobył Samarię”.

Inskrypcje dotyczące Sargona pokazują, jak nierozsądne jest zbytnie zaufanie do wartości starożytnych dokumentów świeckich czy wręcz stawianie ich na równi ze sprawozdaniem biblijnym. Po wstąpieniu Sargona na tron Babilończycy pod wodzą Merodach-Baladana i przy poparciu Elamu podnieśli bunt. Sargon walczył z nimi pod miastem Der, ale najwyraźniej nie zdołał stłumić powstania. Inskrypcje Sargona przypisują mu walne zwycięstwo w tej bitwie, jednakże Kronika babilońska donosi, że to Elamici pokonali Asyryjczyków, a w innym tekście z kolei Merodach-Baladan chełpi się, iż ‛powalił armię asyryjską i pogruchotał jej oręż’. W książce Mezopotamia (G. Roux, tłum. B. Kowalska i J. Kozłowska, Warszawa 1998, s. 262) wyjaśniono: „Co zabawniejsze, inskrypcja króla Babilonu została odnaleziona w Nimrud: (...) Sargon wywiózł ją z Uruk, umieściwszy na jej miejscu gliniany walec z zapisaną na nim własną wersją wydarzeń. Jak z tego wynika, ‚dezinformacja’ nie jest wynalazkiem naszych czasów”.

Sargonowi lepiej się powiodło w walce z koalicją utworzoną przez królów Chamatu, Damaszku i innych sprzymierzeńców — pokonał ich w bitwie pod Karkarem nad rzeką Orontes. W 2 Królów 17:24, 30 wymieniono ludzi z Chamatu wśród tych, których „król Asyrii” osiedlił w miastach Samarii w miejsce uprowadzonych Izraelitów.

Według relacji Sargona w piątym roku panowania zaatakował on i pokonał Karkemisz, ważny ośrodek o znaczeniu handlowym i militarnym, leżący nad górnym Eufratem. Zgodnie z asyryjskim zwyczajem mieszkańcy zostali deportowani, a potem na ich miejsce sprowadzono cudzoziemców. Kiedy Izajasz ostrzegał przed zagrożeniem ze strony Asyrii (Iz 10:5-11), wymienił Karkemisz razem z Chamatem i innymi miastami na dowód miażdżącej potęgi Asyrii. Jak wynika z dokumentów Sargona, później przesiedlił on do Samarii plemiona arabskie (Ancient Near Eastern Texts, ss. 285, 286).

Inskrypcje asyryjskie donoszą, że Azuri, król Aszdodu, przyłączył się do spisku przeciwko asyryjskiemu jarzmu i Sargon go usunął, a na tronie osadził jego młodszego brata. Kiedy znowu wybuchł bunt, Sargon zaatakował Filisteę, ‛obległ i zdobył miasta: Aszdod, Gad [i] Asdudimmu’ (Ancient Near Eastern Texts, s. 286). Najwyraźniej w związku z tymi wydarzeniami Biblia wspomina Sargona z imienia w Izajasza 20:1.

Następnie Sargon zmusił Merodach-Baladana do wycofania się z Babilonu i zajął to miasto. Pewna inskrypcja wymienia Sargona jako króla Babilonu, panującego tam przez pięć lat.

Agresywne poczynania Sargona doprowadziły imperium asyryjskie do kolejnego wzrostu potęgi i dały początek ostatniej wielkiej dynastii asyryjskiej. Zdaniem historyków Sargon panował 17 lat. Ponieważ uważa się, że wstąpił na tron w okresie upadku Samarii w 6 roku królowania Ezechiasza (2Kl 18:10) lub wkrótce potem, a jego syn i następca, Sancherib, najechał Judę w 14 roku Ezechiasza (2Kl 18:13), więc 17-letni okres rządów Sargona byłby możliwy jedynie pod warunkiem, że Sancherib podczas ataku na Judę był jego współwładcą. Równie prawdopodobne wydaje się, że liczba podawana przez historyków jest błędna. W ustalaniu okresów panowania z pewnością nie można polegać na listach eponimów, jak to wykazano pod hasłem CHRONOLOGIA. Wyjaśniono tam też, że asyryjscy dziejopisarze z zasady nie są godni zaufania, ponieważ często „poprawiali” poszczególne wydania kronik, by się przypochlebić władcy.

Sargon podczas swego panowania zbudował nową stolicę, położoną ok. 20 km na pn. wsch. od Niniwy, w pobliżu dzisiejszej wioski Chorsabad. Na niezamieszkanym terenie wzniósł miasto Durszarrukin („twierdza Sargona”), a w nim pałac królewski, który obejmował 200 pomieszczeń i stał na 7,5-metrowym nasypie o powierzchni niemalże 10 ha. Wejścia do pałacu strzegły wielkie skrzydlate byki z ludzkimi głowami; jedna para miała ok. 5 m wysokości. Ściany były ozdobione freskami i płaskorzeźbami przedstawiającymi wyprawy i wyczyny Sargona; łącznie te reliefy zajmowały ok. 2,5 km ścian. W jednej z inskrypcji Sargon pisze: „Oby zamieszkującemu ten pałac Sargonowi [bóg Aszszur] zechciał zesłać długie życie w zdrowiu, radości serca i spokoju ducha” (Mezopotamia, s. 265). Ale z kronik wynika, że mniej więcej w rok po uroczystym otwarciu pałacu Sargon został zabity, a okoliczności jego śmierci nie są pewne. Tron objął po nim jego syn Sancherib.