JERZYK

(hebr. sis).

Jeden z najszybciej latających ptaków, normalnie osiągający prędkość ponad 100 km/h, ale prawdopodobnie zdolny przekroczyć nawet 200 km/h. Energicznie i niestrudzenie machając długimi, wąskimi, sierpowatymi skrzydełkami, pikuje i wykonuje gwałtowne skręty w pogoni za owadami, które połyka w powietrzu. Z czterech gatunków tego ptaka widywanych w Izraelu największy jest jerzyk alpejski (Tachymarptis [Apus] melba), wyróżniający się białym spodem ciała. Pojawia się w Palestynie na wiosnę jako pierwszy z migrujących jerzyków, a zaraz po nim długimi sznurami nadlatują jerzyki zwyczajne (Apus apus). Jerzyki zakładają gniazda w ciemnych miejscach, często pod okapami dachów, niekiedy w dziuplach lub szczelinach skał, a jako budulca używają źdźbeł i piór, które spajają lepką wydzieliną gruczołów ślinowych. Budowa stóp jerzyka nie pozwala mu chodzić ani przysiąść na gałęzi, dlatego pokarm i materiały na gniazdo zdobywa w locie i nawet pije, prześlizgując się nad wodą; odpoczywa, przywarty do pionowej powierzchni. Jego głos brzmi nieco żałośnie.

O tym, że hebrajskie sis oznacza jerzyka, świadczy użycie identycznej nazwy na określenie tego ptaka w języku arabskim. Zdaniem niektórych uczonych sugeruje ona świst jerzyka, a według innych — jego przenikliwe „si-si-si”.

W refleksyjnym utworze napisanym po odzyskaniu zdrowia Ezechiasz wspomniał, że ‛kwili jak jerzyk’, czyli najwyraźniej melancholijnie, a prorok Jeremiasz posłużył się przykładem wędrownego jerzyka, gdy ganił mieszkańców Judy za to, iż nie rozpoznali czasu sądu Bożego (Iz 38:14; Jer 8:7).