Dlaczego żydowska rachuba czasu odbiega od naszej

W chrześcijaństwie liczy się czas od roku, który się uważa za rok narodzenia Jezusa, i według tej rachuby określa się lata nazwą Anno Domini (A. D.), czyli „roku Pańskiego”, albo po prostu pisze się „po Chr.”a Daty sprzed tego roku oznaczane są skrótem „przed Chr.” Muzułmanie liczą czas od roku ucieczki Mahometa z Mekki. (A. H.), która miała miejsce w roku 622 po Chr. Żydzi liczą lata od początku świata; tę rachubę oznaczają: Anno Mundi (A. M.), „roku świata”, (Webster) Aby uniknąć uznania mimochodem Jezusa za Pana czy Chrystusa, niektórzy nie używają takich skrótów jak „przed Chr.” i „po Chr.”, a zamiast tego posługują się skrótami „p.n.e.” (przed naszą erą) lub „n.e.” (naszej ery). (W krajach anglosaskich szczególnie Żydzi używają skrótu B.C.E., tzn. „przed powszechną rachubą”, lub C.E., tzn. „powszechnej rachuby”, o której Nowy Międzynarodowy Słownik Webstera podaje, że równa się erze chrześcijańskiej.)

Czytelnicy Strażnicy raz po raz się dopytują, dlaczego istnieje tak wielka różnica między żydowskim systemem liczenia czasu a rachubą czasu przyjętą w Strażnicy. Według kalendarza żydowskiego od stworzenia Adama do 1 roku przed Chr. upłynęło 3760 lat, podczas gdy według Strażnicy aż 4024 lata (od jesieni roku 4025) przed Chr. do jesieni roku 1 przed Chr.); różnica wynosi więc 264 lata. Wskutek tego Żydzi oznaczją na przykład rok 1950 po Chr. jako rok 5710 (A. M.) zamiast jako rok 5974. Dlaczego?

Może się to wydawać dziwne, że chociaż wśród Żydów szeroko rozpowszechnione jest uznawanie roku 1950 po Chr. za rok 5710 (A. M.), to jednak tylko niewielu z nich wierzy w 3760 lat przed Chrystusem, na których ma się opierać ich kalendarz. W rzeczywistości wśród samych uczonych żydowskich istnieje wielka różnica zdań co do zasadniczych punktów chronologii biblijnej. Na przykład dr Edgar Frank w swej książce pt. Talmudic and Rabbinical chronology celowo unika roztrząsania następujących nader istotnych punktów spornych w żydowskim tradycyjnym systemie dat:

„Dowody dokładności dat chronologicznych w Biblii.

„Stosunek Seder olamu, podstawy chronologii żydowskiej, do dat podanych w Biblii.

„Sprzeczności między datami w chronologii żydowskiej a ogólnie uznawaną historią starożytną.”

Nic dziwnego więc, że tzw. Jewish Encyclopedia („Encyklopedia Żydowska”, 1925) podaje w pewnej uwadze marginesowej: „Podstawa chronologii biblijnej jest wciąż jeszcze przedmiotem dyskusji; uznano za pożądane, aby przedstawić rozbieżne poglądy w oddzielnych artykułach.” Uczyniono to, aby uniknąć godzenia ze sobą sprzecznych zapatrywań. — Tom 4, str. 64.

Bardziej określone stanowisko zajmuje The Universal Jewish Encyclopedia (1941), gdyż oświadcza: „Chronologia biblijna nie trzyma się jednolitego systemu, lecz waha się w zależności od pisarzy ksiąg, z których składa się Biblia (...) Większość liczb z Tory (Pięcioksięgu Mojżesza) krytycy uważają za mityczne. Wiek ludzi przedpotopowych najwidoczniej wywodzi się z mitologii babilońskiej, podczas gdy wiek patriarchów uważa się za przesadzony.” — Tom 3, str. 393.

Są jednak wyjątki. W jaskrawej sprzeczności ze stanowiskiem powyższych autorów pozostaje dr Philip Biberfeld. W pierwszym tomie swej Jewish Universal History usiłuje on pogodzić żydowski tradycyjny okres 3760 lat zarówno z chronologią biblijną, jak i historią świecką. Można powiedzieć, że jeśli ludzie tacy jak on określają rok 1950 po Chr. rokiem 5710 A. M., czynią to na podstawie logicznego uzasadnienia. Dlaczego inni Żydzi tak robią, nie jest całkiem jasne. Być może, iż czynią to w celu ominięcia kalendarza „chrześcijańskiego”, może z powodu niepewności, z uwagi na uszanowanie tradycji, albo może z powodu nie przywiązywania zbytniej wagi do sprawy autentyczności. Jakkolwiekby było, rzeczą interesującą będzie prześledzić, w jaki sposób ten 3760 letni okres wysunął się na pierwszy plan oraz jak dr Biberfeld usiłuje pogodzić go z chronologią biblijną i historią świecką.

OD ADAMA DO ABRAHAMA

Kto jest odpowiedzialny za wprowadzenie okresu 3760 lat do tradycji żydowskiej? Kto jako pierwszy go zestawił? I właściwie w których szczegółach tkwi różnica między tym obliczeniem a przyjętym przez Strażnicę — różnica wynosząca w sumie 264 lata? Przyjmuje się powszechnie, że żydowski system datowania jest wytworem talmudycznego uczonego Jose ben Chalafty z drugiego wieku po Chr. Nazwany będąc Seder olam (Następstwo dziejów świata), ukazuje się on w tzw. Seder Nizikim Talmudu Babilońskiego.

Przyjmując sprawozdanie 1 Mojżeszowej kalendarz ten aż do czasu potopu zgadza się z Biblią. W tym miejscu twórca tego kalendarza popełnił pospolity błąd, mianowicie uznał, że potop nadszedł po ukończeniu przez Noego 600 lat, podczas gdy w rzeczywistości nastąpił w drugim miesiącu 600-nego roku życia Noego. (1 Mojż. 7:11) kalendarz żydowski wybiega tutaj o jeden rok naprzód, gdyż wyznacza rozpoczęcie potopu na rok 1656 A. M. zamiast 1655.

Następnie kalendarz żydowski podaje, że od potopu do narodzin Abrahama upłynęło 292 lata, umiejscowiając narodzenie się Abrahama w siedemdziesiątym roku życia Tarego. Jednak według 1 Mojżeszowej 11:32 do 12:4 Abraham miał siedemdziesiąt pięć lat, gdy Tare zmarł w wieku 205 lat. Z tego wynika, że Tare przy urodzinach Abrahama nie miał 70, lecz 130 lat. Jak doszło do tej bardzo zresztą pospolitej omyłki o sześćdziesiąt lat? Stało się to z powodu niewłaściwego pojmowania tekstu z 1 Mojżeszowej 11:26, w którym czytamy: „I żył Tare siedemdziesiąt lat, i spłodził Abrama, Nachora i Harana.”

Proszę zauważyć, iż tekst ten nie mówi bezpośrednio, jakoby się Abraham urodził, gdy Tare miał siedemdziesiąt lat, a tylko świadczy o tym, że Tare spłodził trzech synów po przekroczeniu siedemdziesiątego roku życia. Kiedy dokładnie urodził się każdy z trzech synów, werset ten nie podaje, ale z innych tekstów jasno wynika, że Abraham urodził się wtedy, gdy Tare liczył sobie 130 lat. Okoliczność, że Abraham wymieniony jest jako pierwszy, niekoniecznie musi znaczyć, iż był pierworodnym. Niewątpliwie jest on wymieniony na pierwszym miejscu ze względu na swą wybitność, której powodem było wybranie go przez Jehowę. (Tak samo też Jakub wymieniany bywa przed swym bratem, chociaż Ezaw był starszy.) W tym miejscu kalendarz żydowski pozostaje więc o pięćdziesiąt dziewięć lat w tyle za naszym, podając, że Abraham urodził się w roku 1948 A. M. zamiast w 2007.

OD ABRAHAMA DO NASZEJ ERY

Dalej kalendarz żydowski podaje 500 lat od narodzenia Abrahama do wyjścia z Egiptu. Jednak Abraham — jak to zanotowano w 1 Mojżeszowej 12:1-4 — miał przecież siedemdziesiąt pięć lat, kiedy Bóg zawarł z nim przymierze, a inne dowody Pisma Świętego (2 Mojż. 12:41; Gal. 3:17) okazują, że między tym przymierzem a zawarciem przymierza prawa tuż po opuszczeniu Egiptu upłynęło 430 lat. Zatem jedynym możliwym do przyjęcie wnioskiem jest, że od narodzenia Abrahama do wyjścia z Egiptu było 505 (75+430) lat, a nie 500 lat. Dokładniej rozpatrując tę różnicę widzimy, że kalendarz żydowski wyznacza 210 lat na pobyt Izraelitów w Egipcie, podczas gdy okres ten musiał trwać 215 lat. W tym miejscu kalendarz żydowski gubi dalsze pięć lat i podaje datę wyjścia z Egiptu na rok 2488 A. M. zamiast na 2512 (1513 r. przed Chr.); tym samym pozostaje już sześćdziesiąt cztery lata za naszym kalendarzem.

Na zaliczeniu pełnych 480 lat od wyjścia z Egiptu do rozpoczęcia budowy świątyni Salomona kalendarz żydowski zyskuje jeden rok, ale również mylnie. (1 Król. 6:1) Dlaczego? Rzecz polega na tym, że chodzi tu o liczebnik porządkowy, rok czterysta osiemdziesiąty, a nie o liczebnik główny, czterysta osiemdziesiąt lat.

Oznacza to, że między dwoma omawianymi wydarzeniami upłynęło tylko ponad 479 lat. Z powodu tego następnego, pospolitego błędu kalendarz żydowski pozostaje za naszym o sześćdziesiąt trzy lata i rejestruje rozpoczęcie budowy świątyni Salomona w roku 2928 A. M. zamiast w roku 2991 (1034 r. przed Chr.).

Przechodząc do następnego okresu, do czasu trwania „pierwszej” świątyni, czyli świątyni Salomona, kalendarz żydowski wyznacza mu tylko 410 lat. Natomiast według lat panowania poszczególnych królów Judy, podanych w obu księgach Królewskich, stała ona 427 lat. To zagubienie siedemnastu lat powoduje, że w tym miejscu kalendarzowi żydowskiemu brak już osiemdziesiąt lat. Przyjmuje on jednak słusznie, że okres spustoszenia trwał siedemdziesiąt lat, a w takim razie do podanej w nim daty powrotu Żydów z Babilonu odnosi się ten sam niedobór osiemdziesięciu lat: w kalendarzu tym występuje rok 3408 A. M. zamiast 3488 (537 r. przed Chr.).

Ostatnia liczba związana z tradycyjnym kalendarzem żydowskim dotyczy czasu istnienia drugiej świątyni, który liczy się od powrotu wygnańców żydowskich z Babilonu do zburzenia jej w roku 70 po Chr. Kalendarz ten podaje tu 420 lat. Uczeni żydowscy są dalecy od zgodnego potwierdzania, że rabin Chalafta, który go zestawił, poprawnie określił datę zburzenia drugiej świątyni. Z powodu braku dwóch lat niektórzy twierdzą, że pomylił się o te dwa lala; inni natomiast powiadają, że przyjął rok stworzenia Adama za rok 3 A. M. zamiast za 1 rok. Tak czy inaczej, aby osiągnąć tradycyjne 3760 lat przed naszą erą, należy dodać dwa lata albo do okresu przed stworzeniem Adama, albo do okresu między powrotem Żydów z Babilonu a 1 rokiem po Chr. Ten ostatni okres obejmuje więc jakoby 353 lata. Ponieważ rok 537 przed Chr. jest datą ściśle ustaloną, wynika z tego, że tradycyjny kalendarz żydowski opóźnia ale tu o 184 lata. Jeżeli dodamy tu do poprzednio brakujących osiemdziesięciu lat, otrzymamy ogółem wspomniane już 264 lata.b

POWAŻNA, LECZ DAREMNA PRÓBA

Jak już poprzednio nadmieniono, dr Biberfeld twierdzi, iż pogodził tradycyjną chronologię żydowską obejmującą 3760 lat przed naszą erą zarówno z Biblią, jak i z historią świecką. Jak próbował tego dokonać i czy osiągnął cel? Okaże się poniżej, że niestety, mu się to nie udało.

Ponieważ do czasu wejścia Żydów lub raczej Izraelitów do ziemi Chanaan zgadza się on z żydowską tradycyjną rachubą czasu, jego chronologii — jak się przekonaliśmy — już w tym miejscu brak sześćdziesięciu czterech lat. Następnie ma on zastrzeżenia co do 480 (ponad 479) lat, które według 1 Królewskiej 6:1 minęły od wyjścia z Egiptu do podjęcia budowy pierwszej świątyni. Opierając się na rodowodzie Dawida uważa, iż było za mało pokoleń, żeby móc przyjąć tak długi okres czasu, z czego wnioskuje, że pisarz księgi Królewskiej miał na myśli śmierć Józefa, która nastąpiła około 140 lat wcześniej. Zamiast 479 lat zalicza on tylko 341 lat; brak 138 lat powoduje, że jego rachuba jest w tym miejscu o 202 lata za krótka.

Czy ten argument dr Biberfelda ma silną podstawę? Nie; w wydawnictwach Towarzystwa Strażnica już dawniej zwracano uwagę na to, że — jak się wydaje — linia rodowa Nasienia niewiasty doznawała wielu trudności z powodu nienawiści nasienia Węża, które usiłowało ją przerwać, i dlatego syn często rodził się dopiero w późnej starości ojca. Zauważmy, że na przykład Sem urodził się Noemu, gdy ten miał ponad 500 lat, a tymczasem w dziewięciu poprzednich pokoleniach przeciętny wiek ojca przy narodzinach potomka zajmującego następne miejsce w linii rodowej wynosił tylko około 110 lat. Również Taremu urodził się pierwszy syn najwidoczniej wtedy, gdy miał siedemdziesiąt lat, ale Abraham przyszedł na świat, kiedy Tare miał już 130 lat. Podobnie też Abraham daleko przekroczył wiek, w którym byłby zdolny wydać syna, i wtedy dopiero dzięki mocy świętego ducha Bożego spłodził Izaaka. Warto także zwrócić uwagę, że jedno pokolenie wypadło z linii, ponieważ przeszła ona z Judy bezpośrednio przez Tamarę, jego synową, zamiast poprzez któregoś z synów jego prawnej żony. (1 Mojż. 38:1-30) Można by przytoczyć więcej przykładów, ale już podane dostatecznie wykazują, że mała liczba pokoleń wyliczonych wśród przodków Dawida nie stanowi podstawy do kwestionowania 479 lat, które minęły od wyjścia z Egiptu do budowy pierwszej świątyni.

Następnie dr Biberfeld przyjmuje za okres trwania pierwszej świątyni 385 lat zamiast 427, w związku z czym traci ponad czterdzieści dwa lata, a w ogólnej sumie pozostaje w tyle o 244 lata. Uznaje siedemdziesięcioletni okres spustoszenia, ale czas trwania drugiej świątyni, czyli czas od powrotu Żydów z Babilonu do zburzenia drugiej świątyni w roku 70 po Chr. ustala na 586 lat. Odliczając te 586 lat wstecz od roku 70 po Chr. dochodzimy do roku 517 przed Chr. Ponieważ zarówno Biblia jak i historia świecka zgodnie stwierdzają, że Żydzi powrócili w roku 537 przed Chr., dr Biberfeld traci tu jeszcze dalsze dwadzieścia lat, co w sumie daje 264 lata różnicy między jego rachubą czasu, a chronologią biblijną. Widzimy więc z tego, że nie udało mu się pogodzić tradycyjnej chronologii żydowskiej ani z Biblią, ani z historią świecką.

Streśćmy krótko powyższe wywody. Obydwa kalendarze żydowskie, które opierają się na okresie 3760 lat poprzedzających naszą erę, czyli erę chrześcijańską, różnią się od chronologii opartej na Biblii i podawanej w literaturze Towarzystwa Strażnica w następujących szczegółach:

Okres Strażnica Chalafta Różn. Biberfeld Różn.

Od Adama do potopu 1655 1656 1 1656 1

Do narodzin Abrahama 352 292 60 292 60

Do wyjścia z Egiptu 505 500 5 500 5

Do pierwszej świątyni 479 480 1 341 138

Do spustoszenia 427 410 17 385 42

Do powrotu z niewoli 70 70 — 70 —

Do r. 1 po Chr. (jesień) 537 353 184 517 20

Do r. 1950 po Chr. 1949 1949 — 1949 —

Ogółem 5974 5710 264 5710 264

[Przypisy]