Świątynia Artemidy

ZDARZYŁO się w starożytnym mieście Efezie, że działalność kaznodziejska apostoła Pawła przyczyniła się do zmniejszenia popytu na „srebrne świątyńki Artemidy”. Trzeba przy tym zaznaczyć, że wyrób ich „zapewniał rzemieślnikom niemały zarobek”. Wobec tego pewien złotnik imieniem Demetriusz wzniecił rozruchy skierowane przeciw apostołowi Pawłowi, wołając: „Zagraża nam tedy niebezpieczeństwo, że nie tylko nasz zawód pójdzie w poniewierkę, lecz również świątynia wielkiej bogini Artemidy [po łacinie: Diany] będzie poczytana za nic, i że ta, którą czci cała Azja i świat cały, może być odarta z majestatu.” — Dzieje 19:24, 27.

Niejaki Peter Baam, autor pracy pod tytułem Early Sites of Christianity (Pierwsze ośrodki chrystianizmu), omawiając swoją podróż do ruin Efezu pisze między innymi: „Wprost nie do wiary, żeby wielkie miasto tak kompletnie zniknęło z powierzchni ziemi (...) [Efez] zniknął, zmieciony podmuchem wiatrów. Ruiny jego dopiero teraz zostały wydobyte na światło dzienne przez archeologów. Efez należał do wielkich miast starożytności. W czasach swego rozkwitu, za dni apostołów, liczył ćwierć miliona mieszkańców. (...) Znajdował się w nim (...) Artemizjon, świątynia poświęcona bogini Artemidzie i uważana za jeden z siedmiu cudów świata. Wzniesiono ją około roku 700 p.n.e. (...) Artemizjon przetrwał blisko tysiąc lat. Należał do największych ośrodków kultu w świecie greckim, aż w roku 262 n.e. uległ zburzeniu przez Gotów. (...)

„Godny podziwu jest pisarz Dziejów Apostolskich, którego dziennikarze śmiało mogliby obrać za świętego patrona swego zawodu; jest on tak dokładny w licznych szczegółach, które da się sprawdzić, iż nie można mieć najmniejszej wątpliwości co do ścisłości jego sprawozdania. Wszystko miało miejsce dokładnie tak, jak to opisał. (...)

„Ta słynna świątynia świata starożytnego zniknęła tak doszczętnie, że J.T. Wood, angielski architekt żyjący w połowie ubiegłego stulecia, potrzebował siedmiu lat na odnalezienie jej położenia. W końcu odkrył ją przy pomocy pewnego rzymskiego napisu z okresu cesarza Trajana, czyli powstałego jakieś pięćdziesiąt lat po pobycie apostoła Pawła w Efezie. Napis ten zawiera instrukcje dotyczące trasy, jaką należało boginię podczas dorocznego święta nieść do teatru. Na tej podstawie Wood odnalazł położenie świątyni. (...)

„Odkopane ruiny Artemizjonu znajdują się w odległości ponad 250 metrów od wzgórza zamkowego. Sprawiają wrażenie prostokątnego wykopu pod fundamenty o wymiarach około 300 na 100 metrów, i w dodatku dość głębokiego. Dół ten do połowy wypełnia woda gruntowa, a nieliczne szczątki kolumn leżą w błocie. Dzieje Apostolskie zawierają opis zamieszek wywołanych w Efezie przez złotnika, kiedy się tam zatrzymał apostoł Paweł. W owym czasie miejscowi złotnicy robili świetne interesy na handlu srebrnymi świątyńkami Artemidy, które sprzedawano pielgrzymom jako pamiątki. Znajdowano je podczas prac wykopaliskowych aż hen w Górnym Egipcie, Hiszpanii i w Indiach.”