Pytania czytelników
● Czy Jezus kazał apostołowi Piotrowi przebaczać siedemdziesiąt siedem (77) razy, czy siedemdziesiąt razy siedem (490)? — A. L.
Pytanie to opiera się na wersecie z Ewangelii według Mateusza 18:21, 22, gdzie w „Nowym Przekładzie” wydanym przez Brytyjskie i Zagraniczne Towarzystwo Biblijne czytamy: „Przystąpił Piotr do niego [do Jezusa] i rzekł mu: Panie, ile razy mam odpuścić bratu memu, jeżeli przeciwko mnie zgrzeszy? Czy aż do siedmiu razy? Mówi mu Jezus: Nie powiadam ci: Do siedmiu razy, lecz do siedemdziesięciu siedmiu razy”. Tę samą myśl wyraża nowoczesny i staranny „Przekład Nowego Świata”.
Jak widzimy, według tych przekładów Jezus kazał Piotrowi przebaczać siedemdziesiąt siedem (77) razy. A istnieją słuszne powody do takiego tłumaczenia. Nie ma jednak potrzeby zapatrywać się na odpowiedź Jezusa w sposób dogmatyczny. Pewien znawca języka greckiego, profesor A. T. Robertson, nadmienił: „Nie jest sprawą zupełnie jasną, czy dany zwrot oznacza siedemdziesiąt siedem, czy też — jak oddano go w Wersji Zrewidowanej — 490 razy”.
Lepiej zrozumiemy, na czym polega problem, gdy rozpatrzymy odpowiedź Jezusa w takiej postaci, w jakiej ona występuje w manuskryptach greckich. Odpowiedź Chrystusa brzmiała: hebdomekontakis hepta, co w dosłownym tłumaczeniu znaczy „siedemdziesiąt razy siedem”. Trudność wywołuje przyrostek kis, dodany do wyrazu oznaczającego siedemdziesiąt: hebdomekonta. W języku greckim przyrostek ten służy dwojakiemu celowi. Może być stosowany do zasygnalizowania mnożenia, w znaczeniu „razy”. I tak „siedem razy siedem” (7 x 7) brzmiałoby: heptakis hepta. Ale to samo kis może także być dodane jako przyrostek na określenie „razy” w sensie kolejnych wypadków lub zdarzeń. Na przykład: „Ile razy chłopiec upadł?” „Upadł siedem razy (heptakis)”. Stąd powstaje kwestia, czy odpowiedź Jezusa „siedemdziesiąt razy siedem” powinna być rozumiana jako „siedemdziesiąt razy (pomnożone przez) siedem”, czy też jako „siedemdziesiąt razy (zdarzeń) i siedem (razy)”.
Za drugą z tych możliwości, z której właśnie skorzystano przy opracowywaniu „Przekładu Nowego Świata”, przemawia między innymi budowa pytania, które zadał Piotr. Nie użył on wyrazu posas, oznaczającego „ile?” Zapytał natomiast posakis — „ile razy?” Potem dodał: „Czy aż heptakis?” — to znaczy: „Czy aż do siedmiu razy?” Logicznie rzecz biorąc, Jezus odpowiedział chyba zgodnie z frazeologią zastosowaną przez Piotra, a w takim razie jego odpowiedź znaczyła: „do siedemdziesięciu siedmiu razy”.
Dalszym przyczynkiem mogącym potwierdzić słuszność oddawania tego wyrażenia przez „siedemdziesiąt siedem razy” jest doniesienie z księgi 1 Mojżeszowej 4:24. Otóż swego czasu Jehowa oświadczył, że pomściłby się siedmiokrotnie na każdym, kto by się targnął na Kaina (1 Mojż. 4:15). Po latach potomek Kaina imieniem Lamech chełpliwie powiedział: „Jeśli siedmiokroć mścić się będą za Kaina, tedy za Lamecha siedemdziesiąt i siedem kroć” (1 Mojż. 4:24). W tekście hebrajskim powiedziano tu wyraźnie „siedemdziesiąt razy i siedem”, czyli 77 razy. A jak wygląda odpowiednik tego fragmentu w języku greckim? „Septuaginta” stosuje wyrazy hebdomekontakis hepta. Ponieważ całość ta brzmi dokładnie tak samo, jak w Ewangelii według Mateusza 18:22, więc siłą rzeczy narzuca się myśl, że i wypowiedź Jezusa skierowana do Piotra powinna być tak oddawana, by oznaczała „siedemdziesiąt siedem razy”.
Można tutaj jeszcze dodać, że według wszelkiego prawdopodobieństwa Chrystus miał w pamięci groźbę Lamecha. Jakże ostrym przeciwieństwem do niej byłyby więc te słowa Jezusa! Zamiast jak pyszałek grozić siedemdziesięciosiedmiokrotną pomstą chrześcijanin powinien się zachować wręcz odwrotnie: przebaczyć siedemdziesiąt siedem razy. Jezus podkreślił, iż nie powinniśmy się wahać z przebaczaniem; mamy się wyzbyć wewnętrznych zahamowań i okazywać pod tym względem dużą dozę gotowości. Kiedyś wcześniej powiedział też: „Błogosławieni miłosierni, albowiem oni miłosierdzia dostąpią”. — Mat. 5:7.