Jakie jest podłoże mitów greckich?
ZEUS, Apollo, Artemida, Afrodyta — większość z nas zna te i inne imiona określające bogów i boginie starożytnych Greków. Wielu także wie, że greckie opowieści mitologiczne przypisują tym bóstwom wszelkiego rodzaju obrzydliwe praktyki. Przedstawiają na przykład kłótnie między nimi, zażarte walki, a także spiski. Wprost trudno sobie wyobrazić, żeby te mity miały jakiekolwiek oparcie w faktach. Chociaż niejednemu wyda się to może rzeczą dziwną, Biblia rzuca trochę światła na możliwe lub nawet prawdopodobne pochodzenie tych legend.
Według wiarogodnego doniesienia historycznego, zawartego w księdze Rodzaju 6:1-13, przed potopem za czasów Noego anielscy synowie Boży zstąpili na ziemię i podjęli współżycie z powabnymi kobietami w charakterze ich mężów. Owocem tych związków byli tak zwani „Nefilimi”, które to słowo hebrajskie można rozumieć jako „drwale”, czyli ci, co innych powalają lub doprowadzają do upadku. Przyczyniło się to w znacznej mierze do demoralizacji i przemocy, jaka wówczas zapanowała na ziemi.
Niewątpliwie ci ludzie, którzy przeżyli potop, a więc Noe i jego rodzina, przekazali wiadomości o przedpotopowych warunkach swoim potomkom. Warto więc zwrócić uwagę, że mity przypisywane greckim poetom Homerowi i Hezjodowi brzmią jak dalekie echo sprawozdania zamieszczonego w Biblii. Oczywiście w porównaniu z doniesieniem biblijnym mity te przedstawiają dane sprawy w bardzo zniekształconej formie.
Bóstwa Greków, opisane przez Hezjoda i Homera, miały wygląd ludzi i były bardzo piękne, chociaż często były to postacie gigantyczne, nadludzkie. Jadły, piły, spały, utrzymywały stosunki płciowe między sobą, a także z ludźmi, prowadziły życie rodzinne, uwodziły i dopuszczały się gwałtów. Chociaż były rzekomo święte i nieśmiertelne, zdolne były do wszelkiego rodzaju oszustw i zbrodni. Potrafiły się poruszać wśród ludzi widzialnie, jak również w postaci niewidzialnej.
Oprócz głównych bóstw legendy greckie opisują też półbogów, czyli herosów, którzy wywodzili się z bogów i ludzi. Owi półbogowie odznaczali się nadludzką siłą, lecz byli śmiertelni (jedynie o Heraklesie powiadano, iż miał dostąpić przywileju nieśmiertelności). Jak widać, ci półbogowie wyraźnie przypominają Nefilimów wymienionych w sprawozdaniu z księgi Rodzaju, podczas gdy bogowie zdają się być odpowiednikami ‚synów Bożych’, którzy porzucili swoje miejsca w niebie.
DOWODY WPŁYWÓW BABILOŃSKICH
Dlaczego jednak mity greckie podają tak spaczoną wersję tego, co wydaje się nawiązywać do Pisma świętego? Fakty historyczne opisane w Biblii dostarczają niezbędnych wskazówek, które i na to pytanie pozwalają znaleźć odpowiedź.
Po potopie duża część ludzi obrała drogę buntu przeciw Jehowie Bogu. Na równinie Szinear podjęto budowę miasta Babel i wieży, prawdopodobnie czegoś w rodzaju zikkuratu, który miał służyć celom fałszywego kultu. Plan ten zaczęto realizować wbrew zamierzeniu Stwórcy, według którego ludzkość miała się rozprzestrzenić po całej ziemi. Nie powiódł się on jednak, gdyż Jehowa pomieszał mowę budowniczych. Nie mogąc się nawzajem zrozumieć, ludzie w końcu zaniechali swego dzieła i się rozproszyli. — Rodz. 11:2-9.
Niemniej informacje o wcześniejszych wydarzeniach, na przykład o warunkach panujących przed potopem, musiały w jakiejś formie przetrwać w pamięci rozproszonych ludzi. Rozsądny jest więc wniosek, że oni sami i ich potomkowie dopasowali te wiadomości do swych pojęć religijnych. Mogłoby to tłumaczyć, dlaczego owe mity pod wieloma względami tak bardzo różnią się od sprawozdania biblijnego.
Ponieważ Babel był punktem, z którego się rozeszli zbuntowani ludzie, więc należałoby w treści mitów greckich spodziewać się jakichś śladów wpływu babilońskiego, czyli chaldejskiego. A na taki właśnie wpływ wskazuje wielu uczonych. Orientalista E.A. Speiser wyprowadza tematykę mitów greckich aż z Mezopotamii, pisząc:
„Opowiadania o istotach boskich, które sobie pozwalały na nieprzyzwoite poczynania, posuwając się nieraz aż do okrutnych walk rodzinnych, zostały przejęte z Mezopotamii przez Hurytów, przekazane przez nich Hetytom, by wreszcie pojawić się w źródłach greckich i fenickich.” — „The World History of the Jewish People” (Dzieje ludu żydowskiego na świecie), tom I, strona 260.
Wiele lat wcześniej profesor George Rawlinson napisał w tej sprawie:
„Uderzające podobieństwo między systemem chaldejskim a tym, który znamy z mitologii klasycznej, zdaje się zasługiwać na szczególną uwagę. Podobieństwo to jest zbyt powszechne i zbyt bliskie pod niektórymi względami, aby przypuszczać, że do tej zbieżności doprowadził czysty przypadek. W panteonach Grecji i Rzymu z jednej strony, a Chaldei z drugiej, na ogół daje się rozpoznać podział na te same grupy; nierzadko można prześledzić to samo następstwo genealogiczne; w niektórych wypadkach nawet znane imiona i tytuły klasycznych bóstw naprowadzają na nadzwyczaj ciekawe zilustrowanie i wyjaśnienie ich pochodzenia na podstawie źródeł chaldejskich. W tej sytuacji trudno wątpić, że w bardzo odległych czasach istniała wspólnota wierzeń i w taki czy inny sposób dokonało się przeniesienie wyobrażeń oraz pojęć mitologicznych znad wybrzeży Zatoki Perskiej do krajów oblewanych wodami Morza Śródziemnego.” — „Seven Great Monarchies” (Siedem wielkich mocarstw), tom I, strony 71, 72.
Słusznie, istnieją dowody wskazujące na jedno źródło pojęć religijnych, w których odbija się w zniekształconej formie prawda zawarta w Biblii. Pułkownik J. Garnier w książce „The Worship of the Dead” (Kult zmarłych) twierdzi:
„Nie tylko Egipcjanie, Chaldejczycy, Fenicjanie, Grecy i Rzymianie, ale także Hindusi, buddyści z Chin i Tybetu, Goci, Anglosasi, druidzi, Meksykanie i Peruwiańczycy, pierwotni mieszkańcy Australii, a nawet tubylcy z wysp Mórz Południowych — wszyscy musieli zaczerpnąć swe pojęcia religijne ze wspólnego źródła, z jednego ośrodka. Wszędzie znajdujemy ogromnie zdumiewające zbieżności w rytuałach, ceremoniach, zwyczajach, tradycjach, nawet w imionach i wzajemnych powiązaniach poszczególnych bogów i bogiń.” — Strona 3.
Fakt, że tematyka legend rozprzestrzenionych na rozległych obszarach daje się wywieść z jednego punktu, z Mezopotamii, wskazuje, iż po prostu nie mogły powstać niezależnie od siebie jako czysty produkt wyobraźni ludzkiej. Gdyby jedynym podłożem tych opowieści była wyobraźnia, trudno byłoby wytłumaczyć, dlaczego te bóstwa są zawsze przedstawiane w złym świetle. Późniejsi pisarze i filozofowie greccy starali się wprawdzie oczyścić opisy Homera i Hezjoda z niektórych co bardziej rażących szczegółów, ale nic nie wskazuje, jakoby wśród ogółu ludności uważano owe legendy za zniesławienie lub oczernienie danych bóstw. Widocznie ludzie woleli czcić bóstwa, które miały swoje słabe strony, gdyż niemoralność bogów niewątpliwie dawała im podstawy do usprawiedliwiania własnej nieprawości.
Uczestnicząc w kulcie bóstw, których sposób postępowania był całkowicie niegodny naśladowania, starożytni Grecy i inne ludy służyły w rzeczywistości tym stworzeniom duchowym, które się stały demonami. Wychwalały i czciły tych nieposłusznych synów Bożych, których obrzydliwe praktyki z czasów przedpotopowych zapewne stanowiły zasadnicze podłoże licznych mitów. Słusznie więc apostoł Paweł napisał w związku z tym do chrześcijan w Koryncie: „To, co ofiarują poganie, demonom składają w ofierze, a nie Bogu.” — 1 Kor. 10:20.