Kto to był „Dariusz Med”?
ISTNIEJE dokument biblijny, w którym występuje wzmianka o działalności niejakiego Dariusza, „syna Achaszwerosza, z rodu medyjskiego” (Dan. 9:1, BT, wyd. I). Po zdobyciu Babilonu przez wojska Cyrusa tenże Dariusz w wieku około sześćdziesięciu dwóch lat objął królestwo chaldejskiego króla Baltazara. — Dan. 5:30; 6:1.
Pod władzą wspomnianego Dariusza Meda prorok Daniel został powołany na wysokie stanowisko państwowe. Później Dariusz nawet postanowił mianować go premierem, lecz inni urzędnicy uknuli spisek, w którego wyniku Daniel został wtrącony do lwiej jamy. Doznał tam jednak cudownego ocalenia, natomiast lwom rzucono z kolei spiskowców wraz z rodzinami. Następnie król Dariusz ogłosił w całym państwie dekret, „ażeby na całym obszarze (...) królestwa wszyscy drżeli i lękali się Boga Daniela”. — Dan. 6:5-28, BT, wyd. I.
Poza informacją zawartą w Piśmie świętym nie wiadomo o Dariuszu Medzie nic konkretnego. W starożytnych napisach nie odnaleziono nawet jego imienia. Można więc słusznie zapytywać: Jeżeli Dariusz rzeczywiście istniał, to dlaczego nie wspominają o nim źródła pozabiblijne? Czyżby występował w nich pod innym imieniem?
Część uczonych sądzi właśnie, że Dariusz Med jest wspomniany w starożytnych zapiskach historycznych, chociaż pod innym imieniem. Jednakże wzmianki, na jakie się powołują, często nie odpowiadają dokładnie szczegółom podanym w Biblii. Niektórzy na przykład usiłowali skojarzyć Dariusza z synem Cyrusa, Kambyzesem II, ale to nie zgadzałoby się z informacją, że Dariusz w okresie upadku Babilonu miał „sześćdziesiąt dwa lata”. Podobnie też pogląd, że Dariusz to być może drugie imię samego Cyrusa, nie harmonizuje z okolicznością, iż ojciec Dariusza był Medem. Pismo święte wyraźnie nazywa Cyrusa „Persem” (Dan. 6:29). Wprawdzie matka jego mogła być Medyjką (jak twierdzą pewni historycy starożytni), ale ojcem zgodnie z cylindryczną pieczęcią Cyrusa był Kambyzes I, Pers.
Inni uczeni wolą utożsamiać Dariusza z hipotetycznym „wujem” Cyrusa, którego grecki historyk Ksenofont przedstawia jako „Kyaksaresa, syna Astiagesa”. Ale czy rzeczywiście Astiages miał syna imieniem Kyaksares, to sprawa wątpliwa, gdyż historyk Herodot twierdzi, iż Astiages zmarł, nie mając syna.
W nowszych czasach pewna liczba uczonych zaczęła się opowiadać za utożsamieniem Dariusza z niejakim Gubaru (Gobriasem), który po podbiciu Babilonu przez Medo-Persów został namiestnikiem tego miasta. Przedkładają oni następujące zasadnicze dowody:
Kronika Nabonida, po doniesieniu o wkroczeniu Cyrusa do Babilonu, podaje, że „Gubaru, jego namiestnik, ustanowił w Babilonie (pod-) namiestników”. Inne teksty klinowe wskazują, że Gubaru rządził obszarem, który z grubsza obejmował tereny byłego imperium babilońskiego. A o Dariuszu Medzie właśnie czytamy, że „został ustanowiony królem nad królestwem chaldejskim” (Dan. 9:1, BT, wyd. I), natomiast nigdzie nie napisano o nim, iż był „królem perskim”, jak zwykle określano Cyrusa (Dan. 10:1). Zatem przynajmniej obszar, którym władał Gubaru, zdaje się odpowiadać temu, nad którym panował Dariusz.
Ponieważ jednak Gubaru nigdzie nie został nazwany „Dariuszem”, więc wysunięto przypuszczenie, iż „Dariusz” to jego tytuł lub imię tronowe. Jeżeli chodzi o zarzut, że tabliczki klinowe nigdzie nie odnoszą do Gubaru tytułu „króla”, zwolennicy utożsamienia Gubaru z Dariuszem podkreślają fakt, iż w tychże tabliczkach nigdzie też nie nazwano królem Baltazara, chociaż jego ojciec Nabonid powierzył mu władzę królewską.
Na poparcie tej samej tezy profesor Whitcomb przytacza również okoliczność, że Gubaru „ustanowił w Babilonie (pod-) namiestników”, tak samo jak według księgi Daniela 6:2, 3 król Dariusz ustanowił „nad państwem stu dwudziestu satrapów”. Profesor Whitcomb wyciąga stąd wniosek, że podwładni Gubaru, namiestnika nad namiestnikami, mogli się do niego zwracać właśnie jako do króla. — Darius the Mede (Dariusz Med), strony 31-33.
Na podstawie powyższych danych część uczonych uważa za prawdopodobne, iż Dariusz Med był wicekrólem, który pod suwerenną władzą monarszą Cyrusa panował nad królestwem Chaldejczyków. Zwolennicy tego poglądu wskazują ponadto na fakt, że o Dariuszu napisano: „otrzymał królestwo”, oraz: „został ustanowiony królem nad królestwem chaldejskim”, co ma świadczyć o tym, iż w rzeczywistości podlegał nadrzędnemu władcy. — Dan. 6:1; 9:1, BT, wyd. I.
Identyfikacja ta wydaje się możliwa, jednak nie można jej uważać za ostateczną. Dokumenty historyczne nie wspominają nic o narodowości Gubaru ani o jego pochodzeniu; stąd też nie dają podstaw do stanowczego twierdzenia, iż Gubaru naprawdę był „z rodu medyjskiego” i „synem Achaszwerosza”. Nie wskazują również, jakoby miał tak wielką władzę, żeby mógł zgodnie z tekstem księgi Daniela 6:7-10 wydać dekret zabraniający komukolwiek w ciągu trzydziestu dni zanosić prośby do innego boga lub człowieka poza nim samym. Prócz tego z Pisma świętego zdaje się wynikać, iż panowanie Dariusza trwało stosunkowo krótko, a potem władzę królewską nad Babilonem objął Cyrus (Dan. 6:29; 9:1; 2 Kron. 36:20-23). Natomiast z napisów klinowych wynika, że Gubaru piastował swe stanowisko przez czternaście lat.
Nie powinniśmy się zbytnio dziwić temu, że obecnie nie da się dokładnie zidentyfikować Dariusza Meda. Setki tysięcy tabliczek klinowych odkopanych na Bliskim Wschodzie wciąż jeszcze dają bardzo niekompletny obraz ówczesnych dziejów; występuje w nich cały szereg luk i braków. A doniesienia takich historyków, jak: Herodot, Ksenofont, Ktezjasz i Berossos (na którego powołuje się Józef Flawiusz), różnią się między sobą i w rozmaitych szczegółach nawet wzajemnie sobie zaprzeczają, jeśli chodzi o panowanie Cyrusa oraz wydarzenia zbiegające się z upadkiem Babilonu i nieco późniejsze.
Innej ważnej przyczyny owego braku informacji o Dariuszu można się dopatrzyć na podstawie samej księgi Daniela. Względy, jakimi Dariusz obdarzył Daniela, i jego rozporządzenie, aby na całym obszarze królestwa „wszyscy drżeli i lękali się Boga Daniela”, niewątpliwie wywołały głębokie niezadowolenie i oburzenie wśród wpływowych kapłanów babilońskich, pod których kierownictwem skrybowie spisywali dzieje. Nic więc dziwnego, że skoro panowanie Dariusza było stosunkowo krótkie, doniesienia o nim zostały później zmienione, a dowody dotyczące jego osoby — usunięte. Z tamtych czasów znane są inne podobne wypadki. Takich rzeczy dokonuje się zresztą w niektórych krajach nawet za naszych dni.
Historyczność Dariusza Meda oczywiście nie jest uzależniona od potwierdzenia przez źródła świeckie. Wiarogodność Biblii niejednokrotnie już potwierdziły inne odkrycia i wyraźnie kontrastuje ona z jakże często sprzecznymi źródłami historii świeckiej. Asyriolog D.J. Wiseman tak pisał na temat doniesienia o Dariuszu z księgi Daniela: „(...) opowiadanie to ma wszelkie cechy prawdziwie historycznej relacji, a brak wielu dokumentów z tego okresu nie stanowi podstawy do odrzucenia przedmiotowego opisu”. — The New Bible Dictionary (Nowy słownik biblijny), strona 293.