Księga Rodzaju — podwalina i wzorzec

CZY istnieje księga, którą da się porównać z Biblią? Można ją potraktować jako literaturę, utwór poetycki czy dramatyczny, można brać pod uwagę jej walory historyczne i prorocze albo rozpatrywać ją jako podręcznik właściwego i mądrego życia — pod żadnym względem nic jej nie dorówna. Składa się ona z sześćdziesięciu sześciu mniejszych „ksiąg”, spisanych przez około czterdziestu pisarzy w ciągu mniej więcej szesnastu stuleci.

Księga Rodzaju, pierwsza w kolejności, słusznie stanowi podwalinę i wzorzec dla ksiąg następnych. Bez niej nie dałoby się zrozumieć znacznej części dalszej treści Biblii, gdyż późniejsi pisarze nie tylko zakładają znajomość Księgi Rodzaju u czytelników, ale także przyjmują za pewnik jej ścisłość historyczną, co zresztą pokrywa się z prawdą. Na niej opierają się na przykład rodowody zamieszczone w takich księgach, jak: 1 Kronik, Mateusza i Łukasza.

Księgę Rodzaju, a w niej zwłaszcza rozdziały od 1 do 11, lubią atakować ludzie nie zgadzający się z tym, że Bóg jest gotów sprawiać cuda. Ale Księga Rodzaju, a szczególnie te 11 rozdziałów, stanowi podstawę, czyli niejako podbudowę dalszego materiału biblijnego. Zarzucanie jej, że składa się z mitów, przypomina próbę wyobrażenia sobie sześćdziesięciopięciopiętrowego wieżowca unoszącego się w powietrzu, nie opartego na części parterowej z fundamentem.a

Początkowo Księga Rodzaju stanowiła po prostu pierwszą część tak zwanego Pentateuchu (czyli Pięcioksiągu), obejmującego dzisiejsze pięć pierwszych ksiąg Biblii. Zarówno Żydzi, jak i pierwsi chrześcijanie uznawali, że cały ten zbiór spisał Mojżesz. Poszczególne składniki noszą nazwy: Księgi Rodzaju, Księgi Wyjścia, Księgi Kapłańskiej, Księgi Liczb i Księgi Powtórzonego Prawa, a w sumie nazywano je Torą, czyli Prawem, i w następnych księgach biblijnych dwadzieścia siedem razy to Prawo przypisano Mojżeszowi.

Księga Rodzaju zgodnie z logicznym porządkiem rzeczy zaczyna się od opowiadania o stworzeniu wszechświata. Spośród świętych pism głównych religii świata jedynie Biblia podaje, że Bóg utworzył coś z niczego, gdyż takie jest podstawowe znaczenie hebrajskiego słowa tłumaczonego na „stworzyć”. W pozostałych częściach Biblii Bóg raz po raz jest przedstawiony jako Stworzyciel wszechświata. Charakterystyczny jest pod tym względem 40. rozdział proroctwa Izajasza, który zachęca nas do spoglądania z wiarą ku Bogu z racji Jego wielkiej mocy i mądrości, uwidocznionej w stworzeniu gwiaździstego nieba. — Zobacz również Izajasza 45:12, 18; Dzieje Apostolskie 14:15; 17:24; Apokalipsa 10:6.

Następnie księga ta opowiada o sześciu „dniach”, czyli epokach, w których Stwórca przygotował ziemię na mieszkanie dla człowieka, a także stworzył mężczyznę i niewiastę.b Na tym odpowiadającym faktom sprawozdaniu oparł się szabat obowiązujący Izraelitów: „Bo w sześciu dniach uczynił Jahwe niebo, ziemię, morze oraz wszystko, co jest w nich, w siódmym zaś dniu odpoczął” (Wyjścia 20:11). W 3. i 4. rozdziale Listu do Hebrajczyków zachęcono chrześcijan, aby przez okazywanie wiary odpoczęli od swych trudów, tak jak Bóg odpoczął od swoich dzieł. — Zobacz też Psalm 95:11.

Drugi rozdział Księgi Rodzaju wprowadza dalsze szczegóły co do stworzenia mężczyzny i niewiasty oraz ich stania się „jednym ciałem”. Jezus Chrystus powoływał się na ten rozdział przy kreśleniu chrześcijańskich mierników dotyczących małżeństwa i rozwodu (Rodz. 2:24; Mat. 19:4-6). Apostoł Paweł zaś przy pomocy tego sprawozdania objaśnia zasadę zwierzchnictwa wśród chrześcijan, a zwłaszcza w zborze chrześcijańskim. Mężczyzna dzierży prym, ponieważ „został pierwszy ukształtowany”. — 1 Tym. 2:13; 1 Kor. 11:7-9.

POJAWIENIE SIĘ GRZECHU I OKUP CHRYSTUSOWY

Rozdział trzeci Księgi Rodzaju opowiada o tym, jak dała się zwieść Ewa, jak Adam przyłączył się do jej wykroczenia, i o skazaniu ich obojga na śmierć. Paweł nawiązuje do tego opisu, gdy ostrzega chrześcijan przed podstępnymi metodami Szatana i gdy uzasadnia podporządkowaną pozycję niewiasty: „Obawiam się (...), ażeby, jak wąż chytrością swoją zwiódł Ewę, tak i myśli wasze nie zostały skażone”. „I nie Adam został zwiedziony, ale kobieta dała się zwieść”. — 2 Kor. 11:3, NP; 1 Tym. 2:14, Poz.

Chrześcijańskie Pisma Greckie wskazują, że w następstwie popadnięcia Adama w grzech i śmierć Bóg postanowił okazać jedyną w swoim rodzaju niezasłużoną życzliwość i zgotować okup. „Jeżeli bowiem przestępstwo jednego sprowadziło na wszystkich śmierć, to o ileż obficiej spłynęła na nich wszystkich łaska i dar Boży, łaskawie udzielony przez jednego Człowieka, Jezusa Chrystusa!” Zadaje to kłam ewolucjonizmowi, który przeczy faktowi popadnięcia człowieka w grzech. Jedynie w oparciu o sprawozdanie z Księgi Rodzaju mógł Jezus słusznie powiedzieć, że przyszedł, aby „dać swoje życie na okup za wielu”, a Jan Chrzciciel — użyć w odniesieniu do Jezusa określenia: „Baranek Boży, który gładzi grzech świata”. Istotnie więc „jak w Adamie wszyscy umierają, tak też w Chrystusie wszyscy będą ożywieni”. — Rzym. 5:15; Mat. 20:28; Jana 1:29; 1 Kor. 15:22.

OD ABLA DO WIEŻY BABEL

Księga Rodzaju w swym 4. rozdziale donosi o pierwszym morderstwie wśród ludzi, a więc o tym, jak Kain zabił swojego brata Abla. Apostoł Jan, udzielając nam przestrogi, abyśmy nie żywili nienawiści do braci, tak nawiązuje do tego wydarzenia: „Miłujcie się wzajemnie. Nie tak jak Kain, który był dzieckiem Złego i zamordował swego brata”, ponieważ „czyny jego były złe, a brata jego sprawiedliwe” (1 Jana 3:11, 12, Poz). W piątym rozdziale wspomniano o Henochu, który ‛chodził z Bogiem’ (NP). Na sprawiedliwe postępowanie Henocha powołuje się zarówno Paweł, jak i Juda. — Hebr. 11:5; Judy 14, 15.

Koleje życia Noego oraz potop, który on przeżył wraz ze swoją rodziną, opisano w rozdziałach od 6. do 9. Księgi Rodzaju. O potopie i Noem wspominają prorocy, między innymi Izajasz. Również sam Jezus zapowiedział, że podobnie jak wskutek obojętności zginął świat w czasie potopu, tak będzie przy zakończeniu tego systemu rzeczy (Izaj. 54:9; Mat. 24:37-39). Noego i potop przytaczają też w swoich wywodach Paweł i Piotr (Hebr. 11:7; 1 Piotra 3:20; 2 Piotra 2:5). Dziesiąty rozdział Księgi Rodzaju zawiera tak zwaną „Tabelę Narodów”. Archeolog W. F. Albright wyraził się, że „pozostaje ona zdumiewająco dokładnym dokumentem”. Rozdział 11. Księgi Rodzaju opisuje powstanie Babel, czyli Babilonu, oraz pomieszania przez Boga języków ludzkich.

ABRAHAM, IZAAK I JAKUB

W pozostałych rozdziałach, to znaczy od 12. do 50., znajdujemy szczegóły z dziejów trzech patriarchów narodu izraelskiego. Są oni wielokrotnie wspominani w dalszych częściach Biblii. Tak na przykład imię Abrahama pojawia się w dwudziestu sześciu późniejszych księgach, a na temat jego wędrówek jako cudzoziemca w obcym kraju (a także wędrówek Izaaka i Jakuba) wypowiada się wczesnochrześcijański męczennik Szczepan oraz apostoł Paweł (Dzieje 7:2-16; Hebr. 11:8-22). Z Listu do Galatów 3:16, 29 dowiadujemy się, że Jezus Chrystus i grono jego towarzyszy są duchowym nasieniem Abrahama. Tym samym zostaje nam zwrócona uwaga na spełnienie obietnicy Bożej danej Abrahamowi blisko dwa tysiące lat wcześniej, zapowiadającej, że ‛wszystkie narody ziemi doznają błogosławieństwa za pośrednictwem jego potomstwa [nasienia, Gd; NW]’ (Rodz. 22:17, 18, Poz; porównaj z tym Księgę Rodzaju 3:15). Doprawdy, relacja Księgi Rodzaju o obietnicy Abrahamowej jest podstawą zrozumienia lwiej części dalszej treści Biblii!

Tematem rozdziałów od 11. do 19. są wydarzenia obejmujące między innymi losy rodziny Lota oraz Sodomy i Gomory. Jezus ostrzegał, żeby się nie upodabniać do żony Lota, która wskutek nieposłuszeństwa oglądała się na ginącą Sodomę, i przepowiedział, że jak było w czasach Lota, tak będzie za dni Syna Człowieczego (Łuk. 17:28-32). Potwierdzeniem doniesień Księgi Rodzaju są wypowiedzi zarówno Piotra, jak i Judy w sprawie zepsucia Sodomy, a ponadto i Jezus nazwał ją miastem nikczemnym, ale miasta, które odrzuciły jego nowinę o Królestwie, zaliczył do tym bardziej godnych potępienia. — Łuk. 10:12; 2 Piotra 2:6; Judy 7.

Syn Abrahama, Izaak, trwał w wierności i posłuszeństwie jak jego ojciec, a podobnie postępował syn Izaaka, Jakub. Jakub wysoko cenił rzeczy święte, co poświadczył choćby wtedy, gdy zatroszczył się o zdobycie pierworodztwa, i wtedy, gdy całą noc mocował się z aniołem, aby uzyskać błogosławieństwo; wzmiankę o tym uczyniono też w Księdze Ozeasza 12:4. Na łożu śmierci Jakub wypowiedział nader znamienne proroctwo dotyczące jego synów (Rodz. 49:1-28). Natomiast nas ostrzeżono, byśmy nie stali się podobni do jego brata Ezawa, który nie doceniał świętości. — Hebr. 12:16, Kow; Rodz. 25:34.

Spośród dwunastu synów Jakuba najbardziej wyróżniali się Juda i Józef. „Juda był najpotężniejszym z braci swoich” (1 Kron. 5:2). Z rodu Judy miał przyjść Sziloh, czyli Mesjasz, i faktycznie Jezus Chrystus urodził się w tym szczepie. Słusznie więc Jezus został nazwany „Lwem z pokolenia Judy”. — Apok. 5:5; Rodz. 49:10, uw. marg.

Księga Rodzaju w rozdziałach od 37. do 50. ukazuje Józefa jako człowieka pod każdym względem bez zarzutu. Chociaż go zaprzedano w niewolę, to jednak zachował prawość względem swego Boga, Jehowy. Wskutek tego dostąpił tylu błogosławieństw, że nawet został premierem egipskiego mocarstwa światowego i wybawcą jego ludności, a zarazem rodziny swego ojca. — Dzieje 7:9-14.

KSIĘGA RODZAJU SŁUŻY ZA WZÓR

Księga Rodzaju istotnie zawiązuje liczne wątki przewijające się potem w dalszych częściach Biblii. Prócz tego stanowi wzór dla reszty Słowa Bożego, wyłuszczając objawienia Jego woli i zamierzeń wobec ludzkości. Księga Rodzaju jest też biblijnym wzorem wiernego ukazywania natury ludzkiej, tchnie szczerością, a ponadto wyjawia właściwości i zalety Boga.

Księga Rodzaju 1:26-28 przedkłada zamierzenie Boga Jehowy co do ziemi i człowieka: ludzie mieli się pomnożyć i napełnić ziemię, podporządkować ją sobie i panować nad innymi stworzeniami. Wzorcowa modlitwa Pańska oraz proroctwo z Apokalipsy 21:4 — o tym, że nie będzie już śmierci ani smutku, płaczu ani bólu — zapewniają nas, iż wola Boża oraz Jego zamierzenie dotyczące ziemi i człowieka doczekają się całkowitego urzeczywistnienia. Tekst Księgi Rodzaju 3:15 stanowi pierwsze proroctwo mesjańskie, w myśl którego duchowe nasienie niewiasty, mianowicie Chrystus, zmiażdży głowę węża, Szatana Diabła, do czego nawiązano w Liście do Rzymian 16:20. Księga Rodzaju 22:15-18 ujawnia rolę, jaką w sprawie tego nasienia odgrywa Abraham, na co zresztą zwrócono już uwagę powyżej.

Jeżeli chodzi o naturę ludzką, to Księga Rodzaju opowiada również, jak Szatan podszedł Adama przez Ewę, postarawszy się zwieść ją w pierwszej kolejności. Ludzie pozbawieni wszelkich skrupułów podobnie posługują się kobietami w celu usidlenia swych ofiar, tak jak Filistyni przy pomocy Dalili zastawili pułapkę na Samsona (Sędz. 16:4-21). Bóg mówił o górowaniu Adama nad żoną. Jakże niesprawiedliwie wielu mężów panowało nad swymi żonami w ciągu całych stuleci, powołując się przy tym na Adama! Typowa dla upadłej natury człowieka jest też mordercza zawiść Kaina, a ponadto zazdrość braci Józefa, która ich ogarnęła, ponieważ cieszył się względami u ich wspólnego ojca Jakuba.

Odsłaniając w dalszym ciągu cechy upadłej natury ludzkiej, Księga Rodzaju opowiada o słabościach sług Bożych; o upiciu się Noego; o Rubenie, który będąc pierworodnym synem Jakuba ‛zbezcześcił łoże swego ojca’, dopuściwszy się współżycia z jedną z jego nałożnic; o okrutnym morderstwie, na które sobie pozwolili Symeon i Lewi, dwaj następni synowie Jakuba, gdy wytracili mężczyzn z całego szczepu za to, że jeden z nich porwał ich siostrę. Warto przy tej okazji zaznaczyć, że ta szczerość, z którą się spotykamy w Księdze Rodzaju, skutecznie zbija twierdzenia krytyków, jakoby dawni pisarze przypisywali sobie zbyt szlachetne, urojone zalety charakteru. — Rodz. 49:3-7.

W szczególności stanowi Księga Rodzaju dla następujących po niej ksiąg biblijnych wzór w ujawnianiu nam niezrównanych właściwości Jehowy Boga oraz Jego metod nagradzania tych, którzy Mu służą, podążając drogą prawą i prostą. Relacja o stworzeniu wszystkiego, co widzialne i niewidzialne, niewątpliwie poświadcza miłość Stwórcy jako Życiodawcy, a także Jego bezgraniczną mądrość i wszechpotężną moc. Zlecenie Boże dane Adamowi, aby napełnić ziemię, podporządkować ją sobie i panować nad niższymi stworzeniami ziemskimi, było tak samo wyrazem miłości do Adama i jego przyszłego potomstwa. Zakaz Jehowy dotyczący owocu pewnego drzewa zwracał uwagę na Jego mądrość i sprawiedliwość. Tylko przez wytrzymanie takiej próby posłuszeństwa Adam mógł pokazać, że ceni sobie wszystkie dobrodziejstwa od Boga.

Z chwilą buntu Adama i Ewy dała o sobie znać sprawiedliwość Boża, a równocześnie Jego konsekwencja, potwierdzona przez wydanie na nich wyroku śmierci. Wskutek pozostawienia ich jednak przy życiu poza ogrodem Eden rozpostarł Bóg swoje miłosierdzie na ich nie urodzonych jeszcze potomków, którym tym sposobem udostępnił możliwość uzyskania życia.

Kiedy ziemia uległa skażeniu, gdy anielscy synowie Boży zstąpili na ziemię i pobrali sobie córki ludzkie, Bóg wywarł swoją moc, aby oczyścić ziemię za pomocą potopu. Ale ponownie w swym wielkim miłosierdziu oszczędził Noego z rodziną i okazy każdego rodzaju zwierząt. Sprawiedliwość Boża daje się dostrzec w ustanowieniu po potopie kary śmierci dla morderców. Dalszym przykładem miłosierdzia Bożego było zapewnienie ochrony Lotowi i jego córkom podczas burzenia Sodomy i Gomory.

Właściwości Boże, takie jak: sprawiedliwość, mądrość i miłość, wysuwają się też na czoło w Jego postępowaniu z patriarchami. O Abrahamie i później o Izaaku czytamy, że umarli „w późnej, lecz szczęśliwej starości” (Rodz. 25:8; 35:29). A jakich dobrodziejstw dostąpił w swym życiu Jakub, doczekawszy się licznej rodziny i olbrzymich stad, i jak hojnie Jehowa Bóg nagrodził Józefa za niezłomne trwanie w prawości!

Nie ma tu miejsca na żadne wątpliwości: Księga Rodzaju kładzie podwaliny pod liczne sprawy opisane w następnych sześćdziesięciu pięciu księgach Biblii; służy też im za wzór w objawianiu woli Boga oraz Jego zamierzenia co do ludzkości.

O Księdze Rodzaju można tak jak i o księgach całego Pisma Świętego słusznie powiedzieć, że są „od Boga natchnione i pożyteczne do nauczania, do przekonywania, do poprawiania, do kształcenia w sprawiedliwości — aby człowiek Boży był doskonały, przysposobiony do każdego dobrego czynu”. — 2 Tym. 3:16, 17.

[Przypisy]