Imię Boże we wczesnych okresach dziejów

BÓG, którego potęgę dostrzega się we wszechświecie, jest realną Osobą. Co więcej, dowiedzieliśmy się, że posiada wyłączne, osobiste imię — Jehowa (inaczej: Jahwe, po hebrajsku: JHWH).

Cóż jednak wiadomo o początkowych dziejach tego imienia? Jakie światło na to imię Boże może rzucić historia?

NAJDAWNIEJSZE DONIESIENIA HISTORYCZNE

Przenieśmy się myślami do wieku XVI p.n.e. Izraelici przebywają właśnie w Egipcie, cierpiąc pod surowymi rządami faraona. Jehowa nakazuje Mojżeszowi, by domagał się uwolnienia Izraela. Dla podkreślenia, w czyim imieniu Mojżesz ma wystąpić i przemówić, Bóg oznajmia mu: „Oto, co masz powiedzieć synom Izraela: ‛Jehowa, Bóg waszych praojców, (...) posłał mnie do was’. To jest moje imię po czas niezmierzony” (Wyjścia 3:15, NW).

Sam faraon potem nie chce się jednak przychylić do prośby i powiada: „Któż to jest Jehowa (...)? W ogóle nie znam Jehowy” (Wyjścia 5:2, NW). Po zesłaniu kilku plag Bóg wyjaśnia faraonowi: „Dlatego zostawiłem cię przy życiu, byś zobaczył siłę moją i by imię moje zostało rozsławione po całej ziemi” (Wyjścia 9:16).

W pierwszych pięciu księgach Biblii, zawierających wspomniane powyżej doniesienie, pełno jest wzmianek o imieniu własnym Boga. W tekście hebrajskim samej tylko Księgi Powtórzonego Prawa występuje ono 550 razy. Imieniem tym posługiwali się nie tylko kapłani i lewici. Mojżesz napisał: „Słuchaj, Izraelu: Jehowa, nasz Bóg, to jeden Jehowa. A ty miłuj Jehowę, Boga twego, całym swoim sercem i całą swoją duszą, i całą swoją siłą żywotną. A te słowa, które tobie dzisiaj przykazuję, niech się pojawią na twym sercu; wpajaj je twemu synowi i rozmawiaj o nich, kiedy sobie będziesz siedział w domu i kiedy będziesz szedł drogą, i kładąc się, i wstawając” (Powt. Pr. 6:4-7, NW). Nie ulega wątpliwości, że w tamtych czasach bez skrępowania posługiwano się wzniosłym tym imieniem, wielbiąc Boga w gronie rodzinnym.

ZA KRÓLA DAWIDA

W czasach panowania króla Dawida posługiwanie się imieniem Jehowy osiągnęło nowe, chwalebne wyżyny. Dawid napisał w natchnieniu od Boga wiele pięknych psalmów, czyli pieśni wysławiających Jehowę. Zorganizował również wielką orkiestrę świątynną oraz chór, zatrudniając przy tym tysiące śpiewaków i muzyków. Regularnie grali i śpiewali oni piękne, wzruszające pieśni pochwalne dla Jehowy, ‛grając Jego imieniu’ (Ps. 68:5).

Czy Jehowa był niezadowolony z tak powszechnego posługiwania się Jego imieniem publicznie i w rodzinie? Czy potępił Dawida i współczesnych mu ludzi z powołaniem się na słowa trzeciego przykazania: „Nie wolno ci brać imienia Jehowy, twego Boga, w sposób niegodny” (Wyjścia 20:7, NW)? Nic podobnego! Bóg obficie błogosławił Dawidowi, a jego panowanie uwieńczone było pomyślnością.

ZMIANA ZAPATRYWAŃ

Około pięciuset lat później wierny prorok Malachiasz użył 48 razy tetragramu (czterech hebrajskich liter imienia Bożego) w czterech krótkich rozdziałach swej księgi.a Słowo Jehowy przekazane za pośrednictwem Malachiasza brzmiało między innymi: „Albowiem od wschodu słońca aż do jego zachodu wielkie będzie imię moje między narodami”. Dla podkreślenia tej sprawy powtórzono jeszcze: „Wielkie będzie imię moje między narodami — mówi Jahwe Zastępów” (Malach. 1:1, 11).

Zwróćmy również uwagę na to, co napisał Malachiasz w odniesieniu do niektórych kapłanów za jego czasów: „Syn powinien czcić ojca, a sługa swego pana. Lecz skoro Ja jestem Ojcem, gdzież jest cześć moja, a skoro Ja jestem Panem, gdzież szacunek dla Mnie? To mówi Jahwe Zastępów do was, o kapłani: „Lekceważycie imię moje” (Malach. 1:6).

Kontekst wskazuje, że wina kapłanów nie polegała na zaniechaniu posługiwania się imieniem Bożym, tylko na braku szacunku dla niego przez składanie ofiar nie nadających się do tego celu. Pisma Hebrajskie oraz inne zapiski z tamtego okresu wskazują, iż imię Jehowy było w powszechnym użyciu. Na przykład dokumenty pochodzące z V wieku p.n.e., zwane Papirusami z Elefantyny, to jest kolonii żydowskiej w Górnym Egipcie, zawierają to Boskie imię. Istnieją jednak przesłanki przemawiające za tym, że zanim Rzymianie zburzyli Jeruzalem, ukształtowała się tam zabobonna tendencja do unikania imienia Bożego.b Mogło to wyniknąć z krańcowej, fanatycznej interpretacji trzeciego przykazania, zabraniającego używania imienia Bożego nadaremno (Wyjścia 20:7). Ale czy Bóg, dając to przykazanie, miał na myśli, by Jego imienia w ogóle nie wymawiano, wyjąwszy rzadkie, szczególne okazje, może wyłącznie w sanktuarium?

Wniosek taki nie byłby słuszny, gdyż w czasach, gdy imię Boże było powszechnie znane (jak za dni Dawida), widać było jawnie, że Bóg błogosławi Izraelowi. Natomiast za życia Jezusa Chrystusa i podczas jego służby na ziemi, kiedy z powodu religijnej tradycji Żydów imię Boże wyszło z użycia, wyraźnie dał się zauważyć brak Boskiego błogosławieństwa dla tego narodu jako całości. Żydowscy przywódcy religijni tego okresu tak bardzo oddalili się od Boga i Jego zasad, że nie tylko osłonili tajemnicą Jego imię, ale nawet obarczyli się winą za śmierć Jego ukochanego Syna. Niewiele lat później, w 70 roku n.e., Żydzi zapłacili za to straszliwą cenę, gdy wojska rzymskie unicestwiły ich świątynię i święte miasto Jeruzalem.

POSTAWA CHRYSTUSA I JEGO UCZNIÓW

Czy Jezus Chrystus i jego uczniowie hołdowali temu żydowskiemu zwyczajowi, dotyczącemu imienia Bożego? Jezus nieustraszenie potępiał tradycje faryzeuszy i uczonych w Piśmie, uwalniając swoich uczniów od takich szkodliwych pod względem duchowym wpływów. Do ówczesnych „obłudników” powiedział: „Dlaczego i wy przestępujecie przykazanie Boże dla waszej tradycji? (...) I tak ze względu na waszą tradycję znieśliście przykazanie Boże” (Mat. 15:3-9).

Czy więc Jezus i jego uczniowie bez skrępowania wymawiali imię Boże? Z pewnością tak, gdyż wszyscy oni często przytaczali teksty biblijne, które zawierały imię Jehowy. Posługiwali się zazwyczaj Septuagintą, przekładem Pism Hebrajskich na język grecki, który zaczęto opracowywać w Aleksandrii około III wieku p.n.e., a w którego odpisach nadal występował tetragram. Co prawda kopie sporządzone w późniejszych wiekach pod wpływem żydowskiej tradycji nie zawierały już imienia Bożego, ale zwoje lub fragmenty tejże greckiej Septuaginty pochodzące z czasów pobytu Jezusa na ziemi zawierają tetragram pisany po hebrajsku. (Zobacz Strażnicę 2/C, strony 14-17).

Sam Jezus wyraźnie wskazał na to, że posługiwał się imieniem Bożym. Na przykład w modlitwie do swego Ojca nadmienił: „Objawiłem imię Twoje ludziom, których Mi dałeś ze świata. (...) Objawiłem im Twoje imię i nadal będę objawiał” (Jana 17:6, 26). Ponadto Jezus nauczył swych naśladowców modlić się: „Ojcze nasz, który jesteś w niebie, niech się święci imię Twoje” (Mat. 6:9). Jakże Jezus mógłby coś takiego powiedzieć, gdyby nie używał imienia Bożego?

A zatem imię Boże było powszechnie stosowane w nowym narodzie wybranym przez Boga, w Izraelu duchowym, czyli zborze chrześcijańskim (Gal. 6:16). Z tej przyczyny pewne przekłady Pism Greckich (zwanych „Nowym Testamentem”) zawierają imię Jehowy. Należą do nich na przykład Pisma Greckie przetłumaczone na język hebrajski przez Franza Delitzscha (rok 1877); podobnie postąpił Benjamin Wilson w swojej pracy The Emphatic Diaglott (rok 1864) i George N. LeFevre w The Christian’s Bible — New Testament (rok 1928); to samo stwierdzamy w Chrześcijańskich Pismach Greckich w Przekładzie Nowego Świata (wydanych po angielsku w roku 1950), co bynajmniej jeszcze nie wyczerpuje całej listy. W przeciwieństwie do tego jednak w większości tłumaczeń zachowano tradycję żydowską i opuszczono imię Boże.

Niedługo po śmierci Jezusa przepowiedziane odstępstwo zaczęło wywierać niszczący wpływ na prawdziwą naukę chrześcijańską i chrześcijańskiego ducha (2 Tes. 2:3; 2 Piotra 2:1-3). Kiedy zapadła długa noc nosząca miano „mroków średniowiecza”, Boskie imię wyszło całkiem z użycia.c Przez wiele wieków sama nawet znajomość tego imienia ograniczona była głównie do klasztorów; wiedzieli o nim jedynie uczeni, za jakich uchodzili mnisi.

W jaki więc sposób imię Boże stało się znane na całym świecie, czego świadkami jesteśmy dzisiaj?

[Przypisy]