Na co nawrócił się Konstantyn?

BADACZY religii od dawna intryguje rzekome nawrócenie się cesarza rzymskiego Konstantyna. Jak wynika z jego własnej relacji, w przeddzień pewnej bitwy w roku 312 n.e., którą zresztą wygrał, będąc jeszcze poganinem ujrzał w widzeniu krzyż i napis: „W tym [znaku] zwyciężaj”. Wkrótce potem (w roku 313) „nawrócił się” i uśmierzył prześladowania chrześcijan w cesarstwie rzymskim. Popierał współczesną mu formę chrystianizmu jako religię państwową, a nawet wnikał w spory toczące się w łonie kościoła. Niemniej dopuszczał się też czynów, które każą powątpiewać o szczerości jego nawrócenia, a ochrzczony został dopiero w 24 lata później, na krótko przed śmiercią.

W jednym z wydań czasopisma Bible Review numizmatyk Stanley A. Hudson, odbywający studia doktoranckie z teologii, przedstawił w związku z tym zagadnieniem ciekawe informacje. Źródłem ich są monety bite za panowania Konstantyna. Do jego czasów Rzymianie zwykli byli umieszczać na pieniądzach wizerunki popularnych bóstw. Hudson stwierdził jednak, że po nawróceniu Konstantyna motywy pogańskie pojawiają się coraz rzadziej — z jednym tylko wyjątkiem. Chodzi o monety przedstawiające Sola, boga słońca, który był ulubieńcem cesarza. Jak to wyjaśnić?

Autor podsunął dwie koncepcje. Pierwsza zakładała, że chociaż Konstantyn miał sugestywne wizje, jego nawrócenie przebiegało bardzo powoli. Według drugiej władca utożsamiał Sola z Jezusem. Takie łączenie w jedną całość rozmaitych doktryn religijnych, czyli synkretyzm, spotyka się nawet dziś. Na przykład w Ameryce Łacińskiej wciąż oddaje się cześć prehiszpańskim boginiom Pacha-Mama i Tonantzin, występującym pod postacią Marii Dziewicy. Podobnie Konstantyn mógł wielbić Sola pod imieniem Jezusa.

Prócz tego koncepcja synkretyzmu wyjaśnia, dlaczego na dzień mający upamiętniać narodzenie Jezusa upatrzono 25 grudnia, kiedy to obchodzono ‛narodziny niezwyciężonego słońca’. Tłumaczy też, dlaczego na monecie wypuszczonej na cześć Konstantyna po jego śmierci znajduje się napis „DV Constantinus” („Boski Konstantyn”). Stanowi on świadectwo, że choć cesarz nawrócił się na chrystianizm i może został ochrzczony, w dalszym ciągu uchodził za boga, jak jego pogańscy poprzednicy.

[Prawa własności do ilustracji, strona 7]

The Metropolitan Museum of Art. Dar od pani F.F. Thompson, 1926 (26.229)