Zwoje znad Morza Martwego — niezwykły skarb

U STÓP Wadi Qumran, na północno-zachodnim wybrzeżu Morza Martwego, znajdują się ruiny jakiejś starożytnej budowli. Uważane przez wiele lat za pozostałości rzymskiej warowni, nie wzbudzały zbytniego zainteresowania archeologów. Ale gdy w roku 1947 znaleziono zwój Księgi Izajasza, zrewidowano dotychczasowe poglądy na to miejsce.

Wkrótce uczeni ustalili, iż budowle te należały do jakiejś żydowskiej społeczności religijnej. Szybko więc wysnuto wniosek, że to jej członkowie ukryli zwoje w grotach pobliskich urwisk. Jednakże późniejsze odkrycia podały tę interpretację w wątpliwość.

Niezwykłe znalezisko

Beduini zdawali sobie sprawę z wartości wcześniej znalezionych manuskryptów. Kiedy więc w roku 1952 pewien starszy mężczyzna opowiedział, że jako chłopiec ścigał ranną kuropatwę, aż zniknęła w skalnej grocie, w której następnie znalazł naczynia gliniane i lampę oliwną z czasów starożytnych, dało to impuls do wznowienia poszukiwań.

Starzec potrafił jeszcze wskazać wejście do tej pieczary wśród głębokich szczelin stromego urwiska. Okazało się, że była to grota wydrążona przez ludzi, obecnie zwana grotą IV. Około metra poniżej ówczesnego poziomu dna pieczary Beduini znaleźli kawałki manuskryptów. Nie włożono ich w dzbany i dlatego na ogół były bardzo zbutwiałe, sczerniałe i kruche. Z czasem odnaleziono jakieś 40 000 fragmentów 400 manuskryptów. Sto rękopisów biblijnych zawierało wszystkie księgi Pism Hebrajskich, z wyjątkiem Księgi Estery. Wielu znalezisk z groty IV jeszcze nie opisano.

Jeden z ważniejszych manuskryptów zawierał księgi Samuela, przepisane na pojedynczym zwoju. Tekst hebrajski zachowanych 47 kolumn (pierwotnie było ich najprawdopodobniej 57) jest bardzo podobny do tekstu, z którego korzystali tłumacze greckiej Septuaginty. Zachowały się też pisane po grecku fragmenty ksiąg Kapłańskiej i Liczb według Septuaginty, pochodzące z I wieku p.n.e. W manuskrypcie Księgi Kapłańskiej użyto liter IAO jako odpowiednika hebrajskiego tetragramu imienia Bożego יהוה, zamiast greckiego słowa Kyʹri·os, które znaczy „Pan”.a

Pewien hebrajski fragment Księgi Powtórzonego Prawa zawiera werset 43 rozdziału 32, występujący w Septuagincie i przytoczony w Liście do Hebrajczyków 1:6: „Niechże mu oddają pokłon wszyscy aniołowie Boży” (Bw). Był to pierwszy rękopis hebrajski, w którym znaleziono te słowa; najwidoczniej właśnie ten tekst stanowił podstawę przekładu na język grecki. Dało to uczonym lepszy wgląd w tekst Septuaginty, tak często cytowanej w Chrześcijańskich Pismach Greckich.

Ustalono, że pewien zwój Księgi Wyjścia powstał w trzecim ćwierćwieczu III stulecia p.n.e., zwój Księgi Samuela u schyłku tego samego wieku, a zwój Proroctwa Jeremiasza — w latach 225-175 p.n.e. Znaleziska z okresu od III do I wieku p.n.e. są tak liczne, że można prześledzić zmiany w stylu pisma i kroju liter alfabetu hebrajskiego i aramejskiego, co jest bardzo pomocne w datowaniu manuskryptów.

Niespodzianka w grocie XI

W końcu okolice Qumran zostały dokładnie przeszukane, zarówno przez Beduinów, jak i archeologów. Ale pewnego dnia w 1956 roku kilku Beduinów zauważyło nietoperze wylatujące ze szczelin w ścianie skalnej na północ od groty I. Wspięli się tam i znaleźli jeszcze jedną pieczarę, której wejście było zawalone głazami. Chcąc się do niej dostać, musieli usunąć dwie tony kamieni. W środku znaleźli coś zdumiewającego — dwa kompletne manuskrypty i pięć dużych fragmentów innych rękopisów.

Najcenniejszym znaleziskiem był piękny zwój Księgi Psalmów. Jego grubość zdaje się wskazywać, że sporządzono go ze skóry cielęcej, a nie koźlej. Pięć arkuszy, cztery oddzielne płaty i cztery mniejsze fragmenty mają w sumie ponad 4 metry długości. Górna część tego zwoju zachowała się dobrze, ale dolny brzeg jest w znacznym stopniu zbutwiały. Ustalono, że pochodzi z pierwszej połowy I wieku n.e. i zawiera fragmenty 41 psalmów. Około 105 razy występuje w nim starohebrajski tetragram, odróżniający się od reszty tekstu zapisanego literami nowohebrajskimi.

Inny manuskrypt, zawierający Księgę Kapłańską, został w całości napisany pismem starohebrajskim; jak dotąd nie udało się tego zadowalająco wyjaśnić. Jest to dziś najdłuższy dokument sporządzony pismem, którego używali Żydzi, gdy pod koniec VII wieku p.n.e. zostali uprowadzeni do Babilonu.

Znaleziono też aramejską parafrazę Księgi Hioba. Jest to jeden z najwcześniejszych targumów utrwalonych na piśmie. W różnych grotach znaleziono sporo komentarzy do innych ksiąg biblijnych. Jak to się stało, że wszystkie te zwoje tak starannie ukryto w jaskiniach?

Jak już wspomniano, niektóre najprawdopodobniej schowali członkowie społeczności qumrańskiej. Z dostępnych dowodów wynika jednak, że wiele zwojów mogli tam pozostawić Żydzi, którzy w roku 68 n.e., na dwa lata przed ostatecznym zburzeniem Jeruzalem, uciekali przed Rzymianami ciągnącymi do Judei. Pustynia Judzka okazała się dla tych cennych manuskryptów naturalnym sejfem, nie tylko w grotach nie opodal Qumran, lecz także w pieczarach leżących wiele kilometrów na północ — w okolicach Jerycha, oraz na południe — w pobliżu Masady. Jakże wdzięczni jesteśmy za to, że ocalały! Stanowią one kolejny dowód niezmienności natchnionego Słowa Jehowy. Istotnie, „słowo Boga naszego trwa na wieki” (Izajasza 40:8, Bw).

[Przypis]

[Ramka na stronie 13]

CZY WKRÓTCE POZNAMY NASTĘPNE?

Chociaż Zwoje znad Morza Martwego znaleziono kilkadziesiąt lat temu, to jednak wielu fragmentów jeszcze nie opublikowano. Dziennik The New York Times z 23 grudnia 1990 roku ubolewał: „Nawet ich fotokopie trzyma w zamknięciu elita naukowców, którzy stronią od kolegów po fachu i nie chcą opublikować większości posiadanych materiałów”. Z doniesień wynika jednak, że w tym zespole wydawniczym ostatnio nastąpiły zmiany personalne mogące stanowić zapowiedź złamania „monopolu na dostęp do zwojów (...), dzięki czemu świat lepiej pozna jedną z niezwykłych epok w dziejach ludzkości”.

[Prawa własności do ilustracji, strona 12]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.