Czy Bóg wymaga zachowywania postów?
PRAWO Boże przekazane za pośrednictwem Mojżesza przewidywało tylko jeden post — podczas dorocznego Dnia Przebłagania. W tym dniu Izraelici mieli ‛ukorzyć się w swych duszach’, co rozumiano jako polecenie zachowywania postu (3 Mojżeszowa 16:29-31; 23:27; Psalm 35:13). Nie chodziło jednak o czczą formalność. Dzięki obchodom Dnia Przebłagania Izraelici lepiej uświadamiali sobie swój grzeszny stan i potrzebę odkupienia. Poszczenie w tym dniu było wyrazem żalu za popełnione grzechy oraz przejawem skruchy wobec Boga.
Chociaż Prawo Mojżeszowe nakładało na Izraelitów tylko ten jeden obowiązkowy post, to pościli oni także w innych okolicznościach (2 Mojżeszowa 34:28; 1 Samuela 7:6; 2 Kronik 20:3; Ezdrasza 8:21; Estery 4:3, 16). Czasami robili to dobrowolnie, dając wyraz skrusze. Występnych Judejczyków Jehowa nawoływał: „Nawróćcie się do mnie całym swym sercem, w poście, płaczu i narzekaniu!” Nie chodziło jednak o czynienie tego na pokaz, gdyż Bóg dodał: „Rozdzierajcie swoje serca, a nie swoje szaty” (Joela 2:12-15).
Z czasem jednak post stał się dla wielu czczą formalnością. Takie nieszczere posty napawały Jehowę odrazą, dlatego zapytał obłudnych Izraelitów: „Czy to jest post, w którym mam upodobanie, dzień, w którym człowiek umartwia swoją duszę, że się zwiesza swoją głowę jak sitowie, wkłada wór i kładzie się w popiele? Czy coś takiego nazwiesz postem i dniem miłym Panu?” (Izajasza 58:5). Owi kapryśni ludzie pościli na pokaz, a powinni raczej wydawać owoce odpowiadające skrusze.
Niektóre posty ustalone przez Żydów już od początku nie podobały się Bogu. Na przykład przez pewien czas Judejczycy cztery razy do roku obchodzili posty upamiętniające okropne wydarzenia związane z oblężeniem i zniszczeniem Jeruzalem w VII wieku p.n.e. (2 Królewska 25:1-4, 8, 9, 22-26; Zachariasza 8:19). Po uwolnieniu Żydów z niewoli w Babilonie Jehowa powiedział przez proroka Zachariasza: „Jeżeli pościliście (...), i to w ciągu siedemdziesięciu lat, to czy pościliście dla mnie?” Wspomniane posty nie spotkały się z uznaniem Boga, ponieważ Żydzi pościli i smucili się z powodu wydanych przez Niego wyroków. Robili to ze względu na nieszczęście, które ich spotkało, a nie ze względu na złe postępowanie, które do tego doprowadziło. Zamiast opłakiwać przeszłość, mieli się radować z powrotu do ojczyzny (Zachariasza 7:5).
Czy chrześcijanie powinni pościć?
Jezus Chrystus nigdy nie nakazał swym uczniom pościć, niemniej podlegał Prawu Mojżeszowemu, dlatego razem z nimi zachowywał post w Dniu Przebłagania. Z drugiej strony wcale nie zabronił tego czynić i niektórzy jego naśladowcy dobrowolnie pościli również przy innych okazjach (Dzieje 13:2, 3; 14:23). Jednakże nigdy nie ‛szpecili swych twarzy, żeby ukazać ludziom, iż poszczą’ (Mateusza 6:16). Takie zewnętrzne przejawy pobożności mogłyby wywoływać podziw i pochwały ludzi. Tymczasem Bóg nie ma upodobania w uczynkach pełnionych na pokaz (Mateusza 6:17, 18).
Jezus powiedział też, że jego naśladowcy będą pościć, gdy on umrze. Ale nie ustanowił w ten sposób jakiegoś rytualnego postu. Wskazał raczej, iż będą odczuwać głęboki żal. Skoro zaś zmartwychwstał i znowu mógł z nimi przebywać, nie było już powodu, by pościć (Łukasza 5:34, 35).
Kiedy „Chrystus został ofiarowany raz na zawsze, żeby ponieść grzechy wielu”, prawo Mojżeszowe straciło moc wiążącą (Hebrajczyków 9:24-28). Tym samym został zniesiony również nakaz poszczenia w Dniu Przebłagania, a więc jedyny obowiązkowy post wspomniany w Biblii.
A co powiedzieć o Wielkim Poście?
Skąd wziął się w chrześcijaństwie zwyczaj przestrzegania Wielkiego Postu? Przyjął się on zarówno wśród katolików, jak i protestantów, chociaż w różnych kościołach inaczej się go obchodzi. Niektórzy przez okres 40 dni poprzedzających Wielkanoc jadają raz dziennie. Inni całkowicie powstrzymują się od jedzenia w Środę Popielcową i Wielki Piątek. Jeszcze inni uważają, że w czasie Wielkiego Postu nie należy jeść mięsa, ryb, jaj i nabiału.
Wielki Post prawdopodobnie nawiązuje do czterdziestodniowej głodówki Jezusa po chrzcie. Ale czy Jezus ustanowił wtedy rytuał, który należało zachowywać co roku? Nic podobnego. Niezbicie świadczy o tym fakt, iż w Biblii nie ma żadnej wzmianki, by czynili to pierwsi chrześcijanie. Wielki Post wprowadzono w IV wieku po Chrystusie. Podobnie jak wiele innych nauk w chrześcijaństwie został on przejęty z pogaństwa.
Jeżeli Wielki Post ma nawiązywać do tego, że po chrzcie Jezus pościł na pustyni, to dlaczego obchodzi się go przed Wielkanocą, którą uważa się za dzień jego zmartwychwstania? W ostatnich dniach swego życia Jezus wcale nie pościł. Sprawozdania ewangeliczne podają, że na kilka dni przed śmiercią razem z uczniami odwiedził parę domów w Betanii i spożył tam posiłki. A w nocy przed swą śmiercią zjadł wieczerzę paschalną (Mateusza 26:6, 7; Łukasza 22:15; Jana 12:2).
Z tego, że Jezus pościł po chrzcie, wypływa pewna nauka. Rozpoczynał wtedy bardzo ważną służbę. W grę wchodziło usprawiedliwienie zwierzchnictwa Jehowy i przyszłość wszystkich ludzi. Poświęcił więc czas na głębokie rozmyślania oraz na modlitwy do Jehowy o pomoc i kierownictwo. W tym okresie pościł i było to najzupełniej właściwe. A zatem post może przynieść pożytek, jeśli wypływa z czystych pobudek i odbywa się w stosownym czasie (porównaj Kolosan 2:20-23).
Kiedy post może przynieść pożytek?
Rozważmy, w jakich okolicznościach sługa Boży mógłby dziś pościć. Ktoś, kto popełnił grzech, może przez pewien czas nie jeść. Nie powinna się za tym kryć chęć wywarcia wrażenia na drugich ani gniew z powodu skarcenia. Samo poszczenie oczywiście nie naprawi stosunków z Bogiem. Niemniej osoba okazująca szczerą skruchę odczuwa głęboki żal, ponieważ zraniła Jehowę, a zapewne też przyjaciół i rodzinę. Ktoś pogrążony w udręce oraz żarliwych modlitwach o przebaczenie może nie mieć ochoty na jedzenie.
Coś takiego przeżył król izraelski Dawid. W obliczu groźby utraty syna zrodzonego z Batszeby skupił się na modlitwie do Jehowy o łaskę dla dziecka. Całkowicie pochłonęło to jego uwagę, dlatego nic nie jadł. Podobnie dzisiaj, w pewnych szczególnie napiętych sytuacjach przyjmowanie pokarmów może wydawać się niestosowne. (2 Samuela 12:15-17).
Ktoś bogobojny może na przykład pragnąć się skupić na głębokich rozważaniach duchowych. Uważnie przegląda Biblię i publikacje chrześcijańskie. Potrzebuje trochę czasu na rozmyślanie. Osoba pochłonięta takim studiowaniem nieraz rezygnuje z posiłków, żeby się nie dekoncentrować (porównaj Jeremiasza 36:8-10).
W Piśmie Świętym znajdują się przykłady sług Bożych, którzy pościli, gdy mieli powziąć ważne decyzje. W czasach Nehemiasza Żydzi związali się wobec Jehowy przysięgą, za pogwałcenie której groziło przekleństwo. Przyrzekli odprawić swe cudzoziemskie żony i trzymać się z dala od okolicznych narodów. Przed złożeniem tej przysięgi i w czasie wyznawania przewinień całe zgromadzenie pościło (Nehemiasza 9:1; 10:1, 30, 31). Podobnie chrześcijanin w obliczu poważnej decyzji może na krótki czas zrezygnować z posiłków.
W zborach wczesnochrześcijańskich grona starszych czasami pościły, gdy rozstrzygano jakieś kwestie. Obecnie starsi zborów podejmujący trudne decyzje, na przykład w sprawach sądowniczych, również mogą w czasie ich rozpatrywania powstrzymywać się od jedzenia.
Poszczenie w określonych sytuacjach jest sprawą osobistą. Nikt nie może pod tym względem osądzać drugich. Nie powinniśmy zabiegać o to, by ‛wydawać się ludziom prawymi’, ani przykładać tak wielkiej wagi do pożywienia, że zaniedbamy rzeczy ważniejsze (Mateusza 23:28; Łukasza 12:22, 23). A z Biblii wynika, że Bóg ani nie nakazuje, ani nie zabrania pościć.
[Ilustracja na stronie 7]
Czy wiesz, dlaczego po chrzcie Jezus pościł przez 40 dni?