BIBLIOTEKA INTERNETOWA Strażnicy
BIBLIOTEKA INTERNETOWA
Strażnicy
polski
  • BIBLIA
  • PUBLIKACJE
  • ZEBRANIA
  • lv rozdz. 5 ss. 50-61
  • Jak trzymać się z dala od świata

Brak nagrań wideo wybranego fragmentu tekstu.

Niestety, nie udało się uruchomić tego pliku wideo.

  • Jak trzymać się z dala od świata
  • „Trwajcie w miłości Bożej”
  • Śródtytuły
  • Podobne artykuły
  • LOJALNOŚĆ I NEUTRALNOŚĆ
  • DAWANIE ODPORU „DUCHOWI ŚWIATA”
  • SKROMNY WYGLĄD
  • ‛PROSTOLINIJNE OKO’
  • „CAŁA ZBROJA OD BOGA”
  • BĄDŹ GOTOWY BRONIĆ SWEJ WIARY
  • Trzymaj się z daleka od świata
    Zawsze bądź blisko Jehowy
  • Chrześcijańska neutralność w dniach ostatnich
    Strażnica Zwiastująca Królestwo Jehowy — 2002
  • Kto chce ocaleć, nie może „należeć do świata”
    Jak znaleźć prawdziwy pokój i bezpieczeństwo?
  • Dlaczego nasz wygląd ma znaczenie?
    Już zawsze ciesz się życiem! — interaktywny kurs biblijny
Zobacz więcej
„Trwajcie w miłości Bożej”
lv rozdz. 5 ss. 50-61
Grupa przyjaciół robi sobie zdjęcie

ROZDZIAŁ 5

Jak trzymać się z dala od świata

„Nie jesteście częścią świata” (JANA 15:19).

1. Jakiej sprawie Jezus poświęcił dużo uwagi pod koniec swego ziemskiego życia?

OSTATNIEJ nocy spędzonej na ziemi Jezus poświęcił dużo uwagi przyszłości swoich naśladowców. Sprawę tę poruszył nawet w żarliwej modlitwie do Ojca: „Nie proszę, żebyś ich zabrał ze świata, ale żebyś czuwał nad nimi z powodu niegodziwca. Nie są częścią świata, jak i ja nie jestem częścią świata” (Jana 17:15, 16). Jezus pokazał w ten sposób, że gorąco kocha uczniów i że przykłada wielką wagę do tego, co już wcześniej owej nocy powiedział niektórym z nich: „Nie jesteście częścią świata” (Jana 15:19). Najwyraźniej bardzo zależało mu na tym, żeby jego naśladowcy nie mieli ze światem nic wspólnego!

2. O jakim świecie mówił Jezus?

2 Świat, o którym mówił wtedy Jezus, to społeczeństwo ludzkie oddalone od Boga, podległe władzy Szatana i przesiąknięte duchem egoizmu i pychy (Jana 14:30; Efezjan 2:2; 1 Jana 5:19). Przyjaźń z takim światem niewątpliwie „jest nieprzyjaźnią z Bogiem” (Jakuba 4:4). Ale jak ci, którzy pragną ‛trwać w miłości Bożej’, mogą trzymać się z dala od świata, skoro w nim żyją? Rozważmy pięć sposobów: 1) lojalne popieranie Królestwa Bożego pod władzą Chrystusa idące w parze z neutralnością w kwestiach politycznych, 2) dawanie odporu „duchowi świata”, 3) skromny wygląd, 4) zachowywanie ‛prostolinijnego oka’ oraz 5) noszenie zbroi duchowej.

LOJALNOŚĆ I NEUTRALNOŚĆ

3. (a) Jak Jezus zapatrywał się na sprawy polityczne ówczesnego świata? (b) Dlaczego można powiedzieć, że pomazańcy pełnią służbę ambasadorów? (Zobacz też przypis).

3 Jezus nie angażował się w sprawy polityczne ówczesnego świata, lecz koncentrował się na głoszeniu o Królestwie Bożym — przyszłym niebiańskim rządzie, w którym miał zostać Królem (Daniela 7:13, 14; Łukasza 4:43; 17:20, 21). Do rzymskiego namiestnika Poncjusza Piłata rzekł: „Moje królestwo nie jest częścią tego świata” (Jana 18:36). Wierni naśladowcy Jezusa biorą z niego przykład — są lojalni wobec niego i jego Królestwa oraz głoszą światu o tym rządzie (Mateusza 24:14). Apostoł Paweł napisał: „Jesteśmy (...) ambasadorami zastępującymi Chrystusa”. I dodał: „Jako zastępujący Chrystusa prosimy: ‚Pojednajcie się z Bogiem’” (2 Koryntian 5:20)a.

4. Jak wszyscy prawdziwi chrześcijanie dowodzą lojalności wobec Królestwa Bożego? (Zobacz też ramkę „Neutralność pierwszych chrześcijan”).

4 Ponieważ ambasador jest przedstawicielem obcego rządu lub państwa, nie miesza się w wewnętrzne sprawy kraju, w którym pełni służbę — pozostaje neutralny. Zdecydowanie działa natomiast na rzecz własnego rządu. W takiej samej sytuacji są pomazańcy, których „obywatelstwo jest w niebiosach” (Filipian 3:20). Dzięki temu, że niestrudzenie obwieszczają Królestwo, pomogli ‛pojednać się z Bogiem’ milionom „drugich owiec” Jezusa (Jana 10:16; Mateusza 25:31-40). Te ostatnie wspierają namaszczonych braci Chrystusa — usługują niejako w charakterze jego posłów. Tworząc zjednoczony lud, który popiera mesjańskie Królestwo, obie grupy zachowują ścisłą neutralność w sprawach politycznych tego świata (Izajasza 2:2-4).

5. Pod jakim względem zbór chrześcijański różni się od starożytnego Izraela i jaki ma to wpływ na nasze postępowanie?

5 Ale lojalność wobec Chrystusa nie jest jedyną przyczyną, dla której prawdziwi chrześcijanie zachowują neutralność. W przeciwieństwie do starożytnego Izraela, któremu Bóg dał na mieszkanie niewielki obszar ziemi, my tworzymy ogólnoświatową społeczność braterską (Mateusza 28:19; 1 Piotra 2:9). Gdybyśmy więc stawali po stronie jakichś partii politycznych, nie moglibyśmy ze swobodą mowy głosić dobrej nowiny o Królestwie, a ponadto ucierpiałaby na tym nasza chrześcijańska jedność (1 Koryntian 1:10). Poza tym w czasie wojny musielibyśmy walczyć ze swoimi współwyznawcami, a przecież powinniśmy darzyć ich miłością (Jana 13:34, 35; 1 Jana 3:10-12). Jak widać, Jezus miał ważne powody, by zakazać swym uczniom chwytania za miecz. Polecił im miłować nawet nieprzyjaciół (Mateusza 5:44; 26:52; zobacz ramkę „Czy jestem neutralny?”).

6. Jak oddanie się Bogu wpływa na nasze stosunki z „Cezarem”?

6 Jako prawdziwi chrześcijanie, nie oddaliśmy swojego życia jakiemuś człowiekowi, ludzkiej organizacji czy narodowi, lecz Bogu. W Liście 1 do Koryntian 6:19, 20 czytamy: „Nie należycie też do samych siebie, gdyż zostaliście kupieni za określoną cenę”. Jesteśmy więc gotowi ‛spłacać Cezarowi to, co Cezara’ — szacunek, podatki oraz względne posłuszeństwo — ale przede wszystkim ‛spłacamy, co Boże, Bogu’ (Marka 12:17; Rzymian 13:1-7). Ofiarowujemy Mu cześć, gorącą miłość i całkowite posłuszeństwo. W razie konieczności jesteśmy nawet zdecydowani poświęcić dla Niego życie (Łukasza 4:8; 10:27; Dzieje 5:29; Rzymian 14:8).

NEUTRALNOŚĆ PIERWSZYCH CHRZEŚCIJAN

Historia świecka dostarcza mnóstwa dowodów, że pierwsi chrześcijanie byli neutralni w kwestiach politycznych i nie brali udziału w wojnach. W pewnej książce podano: „Założyciele chrystianizmu pilnie czuwali, żeby nie pojawiła się jakakolwiek tendencja do bezpośredniego ingerowania w istniejący porządek polityczny” (G. P. Fisher, The Beginnings of Christianity). W innej książce powiedziano podobnie: „Ci, którzy rządzili światem pogańskim, okazywali mało zrozumienia dla pierwotnego chrystianizmu i nie byli dla niego łaskawi. (...) Chrześcijanie odmawiali spełniania pewnych obowiązków, którym podlegali obywatele rzymscy. (...) Odmawiali piastowania urzędów politycznych” (A. K. Heckel i J. G. Sigman, On the Road to Civilization — A World History).

Na temat pierwszych chrześcijan i służby wojskowej niemiecki teolog Peter Meinhold zauważył: „Chrześcijanin nie mógł być żołnierzem” (Caesar’s or God’s?). Jonathan Dymond w eseju poświęconym wojnie i zasadom chrystianizmu napisał, że przez jakiś czas po śmierci Jezusa jego naśladowcy „odmawiali angażowania się w (...) [wojnę], i to bez względu na konsekwencje — niesławę, uwięzienie czy śmierć”. Dodał też: „Takie są niezaprzeczalne fakty”. Następnie zacytował innego autora, który stwierdził, że chrześcijanie zaczęli zostawać żołnierzami dopiero wtedy, gdy „chrystianizm uległ skażeniu” (An Inquiry Into the Accordancy of War With the Principles of Christianity).

DAWANIE ODPORU „DUCHOWI ŚWIATA”

7, 8. Czym jest „duch świata” i jak wpływa na nieposłusznych ludzi?

7 Trzymanie się z dala od świata polega także na dawaniu odporu niegodziwemu „duchowi świata”. Apostoł Paweł napisał: „Nie otrzymaliśmy ducha świata, lecz ducha, który jest od Boga” (1 Koryntian 2:12). A Efezjanom przypomniał: „Swego czasu chodziliście według (...) tego świata, według władcy mocy powietrza — ducha działającego teraz w synach nieposłuszeństwa” (Efezjan 2:2, 3).

8 „Powietrze” tego świata, jego duch, to przemożna siła, która popycha ludzi do nieposłuszeństwa wobec Boga oraz rozbudza w nich „pragnienie ciała i pragnienie oczu” (1 Jana 2:16; 1 Tymoteusza 6:9, 10). „Moc” tego ducha tkwi w tym, że odwołuje się on do pragnień grzesznego ciała, jest podstępny i tak jak powietrze — wszechobecny. Jego działanie polega na stopniowym kształtowaniu w człowieku bezbożnych cech, takich jak samolubstwo, wyniosłość, niepohamowana ambicja, dążenie do niezależności w kwestiach moralnych oraz buntowniczośćb. Krótko mówiąc, pod wpływem „ducha świata” w sercach ludzi rozwijają się cechy Diabła (Jana 8:44; Dzieje 13:10; 1 Jana 3:8, 10).

9. W jaki sposób „duch świata” mógłby zawładnąć naszym umysłem i sercem?

9 Czy „duch świata” może zawładnąć również twoim umysłem i sercem? Owszem, lecz tylko wtedy, gdy mu na to pozwolisz — gdy stracisz czujność (Przysłów 4:23). Często zaczyna on oddziaływać niepostrzeżenie, na przykład przez towarzystwo ludzi, którzy wprawdzie wydają się porządni, ale nie miłują Jehowy (Przysłów 13:20; 1 Koryntian 15:33). Oddziałuje też przez nieodpowiednią literaturę, pornograficzne lub odstępcze strony internetowe, sport połączony z ostrą rywalizacją, a także inne formy niestosownej rozrywki — przez wszystko, co mogłoby nas zarazić sposobem myślenia Szatana i podległego mu świata.

10. Jak możemy dawać odpór „duchowi świata”?

10 Jak możemy dawać odpór zdradzieckiemu „duchowi świata” i ‛trwać w miłości Bożej’? Koniecznie musimy w pełni korzystać ze środków ochrony udostępnianych przez Jehowę i nieustannie modlić się o ducha świętego. Jehowa „jest większy” niż Diabeł i jego niegodziwy świat (1 Jana 4:4). Dlatego to bardzo ważne, byśmy dzięki modlitwie trzymali się blisko naszego niebiańskiego Ojca.

CZY JESTEM NEUTRALNY?

Uczeń wyjaśnia nauczycielowi swoje wierzenia

Zasada: „Moje królestwo nie jest częścią tego świata” (Jana 18:36).

Pytania, które warto sobie zadać:

  • Jak bym wytłumaczył, dlaczego oddawanie honorów fladze jest formą bałwochwalstwa? (Wyjścia 20:4, 5; 1 Jana 5:21)c

  • Jak mógłbym okazać szacunek osobom o innych przekonaniach, gdy wyjaśniam, dlaczego nie biorę udziału w różnych uroczystościach państwowych? (1 Piotra 3:15)

  • Z jakich powodów nie popieram żadnej partii politycznej ani nie pełnię żadnej formy służby wojskowej? (Jana 13:34; 1 Jana 3:10-12)

SKROMNY WYGLĄD

11. Jak „duch świata” wpływa na standardy w dziedzinie ubioru?

11 O tym, jakiego ducha ktoś przejawia, może świadczyć jego wygląd zewnętrzny i stosunek do higieny osobistej. W wielu krajach standardy w tej dziedzinie tak się obniżyły, że pewien komentator telewizyjny nadmienił, iż niedługo nie zostanie nic, co mogłyby nosić prostytutki. Nawet nastolatki ulegają temu trendowi, o którym w jednej z gazet powiedziano: „Dużo ciała, mało skromności”. Inna tendencja to strój niechlujny, odzwierciedlający ducha buntu, dowodzący braku godności i szacunku dla samego siebie.

12, 13. Jakimi zasadami powinniśmy się kierować, jeśli chodzi o nasz wygląd?

12 Jako słudzy Jehowy, chcemy należycie się prezentować — ubierać się porządnie, czysto, gustownie i stosownie do okazji. Nasza powierzchowność zawsze powinna świadczyć o „skromności i trzeźwości umysłu”, co wraz z „dobrymi uczynkami” przystoi wszystkim — kobietom i mężczyznom — „utrzymującym, iż boją się Boga”. Oczywiście nie chodzi nam o to, by ściągać na siebie uwagę, lecz by ‛trwać w miłości Bożej’ (1 Tymoteusza 2:9, 10; Judy 21). Chcemy, żeby naszą najpiękniejszą ozdobą była „ukryta osoba serca”, gdyż właśnie to ma wielką wartość w oczach Boga (1 Piotra 3:3, 4).

13 Pamiętajmy również, że nasz wygląd może mieć wpływ na stosunek osób postronnych do religii prawdziwej. Greckie słowo tłumaczone na „skromność” oznacza między innymi szacunek, cześć, wzgląd na czyjeś uczucia, respekt dla cudzej opinii. Sumienie drugich powinno być dla nas ważniejsze niż prawa, które naszym zdaniem przysługują nam w tej dziedzinie. Najbardziej przecież zależy nam na tym, by przynosić chlubę Jehowie i Jego ludowi i ‛polecać siebie jako sług Bożych’, czyniąc wszystko „ku chwale Bożej” (2 Koryntian 6:3, 4; 7:1; 1 Koryntian 4:9; 10:31).

Dwie skromnie ubrane chrześcijanki podczas głoszenia

Czy swoim wyglądem przynoszę chwałę Jehowie?

14. Jakie pytania dotyczące naszego wyglądu powinniśmy sobie zadać?

14 Nasza powierzchowność ma jeszcze większe znaczenie, gdy jesteśmy w służbie kaznodziejskiej lub na zebraniu. Zastanów się: „Czy swoim wyglądem albo brakiem higieny nie zwracam na siebie uwagi? Czy inni nie czują się przy mnie zakłopotani? Czy nie przedkładam moich osobistych praw nad przywileje służby w zborze?” (Psalm 68:6; Filipian 4:5; 1 Piotra 5:6).

15. Dlaczego Słowo Boże nie zawiera listy przepisów dotyczących wyglądu zewnętrznego?

15 Biblia nie podaje chrześcijanom listy przepisów dotyczących dbania o ciało i ubiór. Jehowa nie chce odbierać nam swobody wyboru ani zdolności myślenia. Przeciwnie, pragnie, byśmy byli dojrzałymi ludźmi, którzy rozważają zasady biblijne i „którzy dzięki używaniu mają władze poznawcze wyćwiczone, aby odróżniać to, co właściwe, od tego, co niewłaściwe” (Hebrajczyków 5:14). Przede wszystkim zaś pragnie, byśmy kierowali się miłością — do Niego i do bliźnich (Marka 12:30, 31). W tak zakreślonych granicach możliwa jest ogromna różnorodność. Dowodzą tego barwnie ubrane, rozradowane rzesze na zgromadzeniach organizowanych przez lud Boży w najrozmaitszych zakątkach ziemi.

‛PROSTOLINIJNE OKO’

16. Jak „duch świata” przeczy naukom Jezusa i jakie pytania warto sobie zadać?

16 Pod wpływem zwodniczego „ducha świata” miliony ludzi liczą na to, że znajdą szczęście, kiedy zdobędą pieniądze oraz inne dobra materialne. Tymczasem Jezus oświadczył: „Nawet wtedy, gdy ktoś ma obfitość, jego życie nie zależy od tego, co posiada” (Łukasza 12:15). Bynajmniej nie zachęcał nikogo do ascetyzmu, ale podkreślał, że prawdziwego szczęścia dostąpią ci, którzy są „świadomi swej potrzeby duchowej” i mają ‛prostolinijne oko’, czyli koncentrują się na sprawach duchowych (Mateusza 5:3; 6:22, 23). Zastanów się, czy naprawdę wierzysz w to, czego uczył Jezus, czy też ulegasz wpływowi „ojca kłamstwa” (Jana 8:44). O czym świadczą twoje wypowiedzi, cele, hierarchia wartości i styl życia? (Łukasza 6:45; 21:34-36; 2 Jana 6).

17. Wymień niektóre dobrodziejstwa doznawane przez osoby zachowujące ‛prostolinijne oko’.

17 Jezus powiedział: „Mądrość potwierdza swą prawość swoimi dziełami” (Mateusza 11:19). Zwróćmy więc uwagę na dobrodziejstwa doznawane przez tych, którzy zachowują ‛prostolinijne oko’. Osoby takie znajdują pokrzepienie w służbie na rzecz Królestwa (Mateusza 11:29, 30). Oszczędzają sobie niepotrzebnych trosk, a co za tym idzie wielu cierpień psychicznych i emocjonalnych (1 Tymoteusza 6:9, 10). Dzięki zadowalaniu się tym, co niezbędne, mają więcej czasu dla rodziny i współwyznawców. Często też lepiej śpią (Kaznodziei 5:12). Ponieważ na różne sposoby starają się dawać, doświadczają płynącej z tego radości (Dzieje 20:35). A poza tym ‛obfitują w nadzieję’ i zaznają wewnętrznego spokoju i zadowolenia (Rzymian 15:13; Mateusza 6:31, 32). To naprawdę bezcenne błogosławieństwa!

„CAŁA ZBROJA OD BOGA”

18. Jak Biblia przedstawia naszego przeciwnika, jego sposób walki oraz nasze zmagania?

18 Osoby ‛trwające w miłości Bożej’ mają też zapewnioną duchową ochronę przed Szatanem, który chciałby odebrać im nie tylko szczęście, lecz także widoki na życie wieczne (1 Piotra 5:8). Apostoł Paweł napisał: „Zmagamy się nie z krwią i ciałem, ale z rządami, z władzami, ze światowymi władcami tej ciemności, z zastępem niegodziwych duchów w miejscach niebiańskich” (Efezjan 6:12). Grecki wyraz przetłumaczony tu na „zmagamy się” nawiązuje do zapasów i wskazuje, że nie chodzi o walkę prowadzoną z daleka — jak gdyby z bezpiecznego schronu — ale o walkę wręcz. A określenia: „rządy”, „władze” i „światowi władcy” dowodzą, że ataki z dziedziny duchowej są przypuszczane w sposób wysoce zorganizowany i planowy.

19. Opisz chrześcijańską zbroję duchową.

19 Mimo naszych ludzkich słabości i ograniczeń możemy odnieść zwycięstwo. Dzięki czemu? Dzięki noszeniu „całej zbroi od Boga” (Efezjan 6:13). Paweł tak opisał ją w Liście do Efezjan 6:14-18: „Stójcie niewzruszenie, opasawszy lędźwie prawdą i nałożywszy napierśnik prawości oraz obuwszy nogi w wyposażenie dobrej nowiny o pokoju. Przede wszystkim weźcie wielką tarczę wiary, którą zdołacie zagasić wszystkie płonące pociski niegodziwca. Weźcie też hełm [nadziei] wybawienia i miecz ducha, to jest słowo Boże, w każdej formie modlitwy i błagania modląc się w duchu przy każdej sposobności”.

20. Pod jakim względem nasza walka różni się od literalnego boju?

20 Ta duchowa zbroja pochodzi od Boga, dlatego jest niezawodna — oczywiście pod warunkiem, że mamy ją cały czas na sobie. W odróżnieniu od zwykłych żołnierzy, którzy mogą odpocząć w przerwach między bitwami czy wojnami, chrześcijanie nieustannie toczą bój na śmierć i życie. Walka ta zakończy się dopiero wtedy, gdy Bóg zniszczy świat Szatana, a wszystkie złe duchy ‛wrzuci do otchłani’ (Objawienie 12:17; 20:1-3). Nie ulegajmy więc zniechęceniu, jeśli wciąż na nowo zmagamy się ze swymi słabościami lub złymi pragnieniami. Pamiętajmy, że chcąc dochować wierności Jehowie, musimy niejako bić samych siebie pięściami (1 Koryntian 9:27). W gruncie rzeczy moglibyśmy się martwić wtedy, gdybyśmy nie toczyli takich zmagań!

21. Dzięki czemu odniesiemy zwycięstwo w duchowym boju?

21 W walce tej nie możemy polegać tylko na własnych siłach. Zgodnie z radą Pawła módlmy się „w duchu przy każdej sposobności”. Z drugiej strony słuchajmy, co ma nam do powiedzenia Jehowa: studiujmy Jego Słowo i spotykajmy się regularnie ze ‛współbojownikami’, pamiętając, że nie jesteśmy w tych zmaganiach osamotnieni (Filemona 2; Hebrajczyków 10:24, 25). Jeśli będziemy tak postępować, odniesiemy zwycięstwo. Taka postawa pomoże nam też w razie konieczności skutecznie bronić swej wiary.

BĄDŹ GOTOWY BRONIĆ SWEJ WIARY

22, 23. (a) Dlaczego musimy wciąż być gotowi bronić swojej wiary i jakie pytania powinniśmy sobie zadać? (b) Co będzie tematem następnego rozdziału?

22 Jezus rzekł: „Ponieważ nie jesteście częścią świata, (...) świat was nienawidzi” (Jana 15:19). Z tego powodu chrześcijanie muszą być zawsze gotowi bronić swej wiary, oczywiście łagodnie i z szacunkiem (1 Piotra 3:15). Zadaj więc sobie następujące pytania: „Czy rozumiem, dlaczego Świadkowie Jehowy zajmują w niektórych sprawach niepopularne stanowisko? Czy kiedy sam muszę zająć takie stanowisko, jestem głęboko przekonany o słuszności tego, co mówi Biblia i wierny niewolnik?” (Mateusza 24:45; Jana 17:17). „Gdy mam uczynić coś zgodnego z wolą Jehowy, czy jestem nie tylko przygotowany na to, że będę się różnić od ogółu, ale też z tego dumny?” (Psalm 34:2; Mateusza 10:32, 33).

23 Nasze pragnienie, by trzymać się z dala od świata, często jest wystawiane na próbę w jeszcze bardziej podstępny sposób. Jak już wspomnieliśmy, Diabeł próbuje zwieść sług Jehowy, posługując się rozrywką. W takim razie jak wybierać sobie rozrywkę, by przynosiła nam odprężenie i nie obciążała sumienia? Kwestia ta będzie tematem następnego rozdziału.

a W dniu Pięćdziesiątnicy 33 roku n.e. Jezus zaczął królować nad zborem pomazańców żyjących na ziemi (Kolosan 1:13). W roku 1914 otrzymał władzę nad „królestwem świata”, toteż dzisiejsi pomazańcy usługują również w charakterze ambasadorów mesjańskiego Królestwa (Objawienie 11:15).

b Zobacz książkę Prowadzenie rozmów na podstawie Pism, strony 86-90 (wydawnictwo Świadków Jehowy).

c Zobacz „Materiał dodatkowy: Oddawanie honorów fladze, udział w wyborach i służba cywilna”.

    Publikacje w języku polskim (1960-2025)
    Wyloguj
    Zaloguj
    • polski
    • Udostępnij
    • Ustawienia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Warunki użytkowania
    • Polityka prywatności
    • Ustawienia prywatności
    • JW.ORG
    • Zaloguj
    Udostępnij