Dlaczego napisano List do Efezjan?
„WIELKA jest Artemida Efeska”. Czy potrafisz sobie, czytelniku, wyobrazić teatr na dwadzieścia pięć tysięcy miejsc — pełen ludzi, którzy ogarnięci nienawiścią religijną wpadają w szał i krzyczą przez dwie godziny, bezustannie powtarzając powyższe zdanie? A coś takiego faktycznie się zdarzyło! (Dzieje 19:28, 34, Nowy Przekład).
Jaki był powód takiego obłędnego uniesienia? Co to za Artemida? Kim właściwie byli Efezjanie? Kto napisał do nich list i dlaczego?
STAROŻYTNY OŚRODEK ŻYCIA RELIGIJNEGO
Efez zaliczał się w pierwszym stuleciu naszej ery do najsłynniejszych miast; liczba jego mieszkańców przekraczała szacunkowo ćwierć miliona. Był bogatym centrum handlowym i kulturalnym, ale ludzi przyciągało nie tylko jego bogactwo, łagodny klimat i piękne położenie. Efez był w starożytnym świecie ośrodkiem życia religijnego i chełpił się swą świątynią tak ogromnych rozmiarów, że zaliczono ją do siedmiu cudów świata.
Ta okazała budowla sakralna, którą wzniesiono z bloków marmurowych podobno uszczelnionych złotem, była miejscem kultu bogini Artemidy, inaczej zwanej Dianą. Kiedy podczas procesji niesiono posąg tej „dziewiczej bogini”, ulice miasta zwykle zalegał tłum liczący do siedmiuset tysięcy mieszkańców Efezu i przybyszy z odległych terenów. Wykonywanie srebrnych posążków owej wielopierśnej bogini płodności i handel nimi były w Efezie kokosowym interesem (Dzieje 19:24, 25).
Do takiego miasta przybył człowiek imieniem Paweł, głosząc tam chrystianizm. Z upoważnienia Jezusa Chrystusa został on „apostołem dla narodów” (Rzym. 11:13). W Efezie powstał zbór, który szybko się rozrastał. Jego nowi członkowie szybko pozbywali się posążków i ksiąg na temat magii (Dzieje 19:19). Ponieważ ta energicznie rozprzestrzeniająca się nowa religia występowała przeciw posługiwaniu się wizerunkami, więc Demetriusz, rzemieślnik produkujący wyroby ze srebra, tak podburzył ludzi, że nieomal doszło do rozruchów, i wtedy właśnie krzyczano: „Wielka jest Artemida Efeska”.
Zbór w Efezie powstał głównie w wyniku pracy Pawła, pisarza listu. Składał się przede wszystkim z pogan, to znaczy nie-Żydów, czyli ludzi z narodów (Efez. 3:1). Efezjanie, którzy zostali chrześcijanami, rzucali tę upodlającą formę kultu (Efez. 4:17-19).
PRZYWRÓCENIE JEDNOŚCI I POKOJU
Paweł napisał do Efezjan około 60 lub 61 roku n.e. z Rzymu, gdy przebywał tam w więzieniu (Efez. 1:1; 6:20). Zaraz we wstępnych słowach swego listu mówi o wspomnianym w Piśmie Świętym wspaniałym zamierzeniu Bożym co do przywrócenia jedności i pokoju. Sprawa ta staje się głównym tematem, na którym koncentruje się cała pozostała część listu.
Paweł napisał, że Bóg oznajmił nam „świętą tajemnicę swojej woli. Odpowiada to Jego upodobaniu, które w sobie powziął w sprawie systemu zarządzania przy pełnej granicy wyznaczonych czasów, mianowicie aby na nowo zebrać wszystko w Chrystusie: to, co w niebiosach, i to, co na ziemi” (Efez. 1:9, 10). Jak z tego wynika, wolą Bożą było wyprostowanie wszystkiego, co się spaczyło, odkąd we wszechświecie powstał bunt Szatana.
Paweł pragnął, żeby ci efescy chrześcijanie pochodzenia pogańskiego w pełni zrozumieli, jakim niezrównanym przywilejem było dla nich tak bliskie powiązanie z urzeczywistnianiem się woli Bożej. Zaraz więc po wstępnych pozdrowieniach wskazał na ich uprzywilejowaną sytuację. Weszli w skład grona, które Bóg wybrał „przed założeniem świata”, aby towarzyszyło Chrystusowi w jego niebiańskim Królestwie (Efez. 1:3-7).
Doprawdy, jakiż to zaszczyt dla pogan z Efezu, niegdyś „obcych” i „bez Boga na świecie”, że na równi z Żydami mogli radować się perspektywą zostania wraz z Chrystusem władcami niebiańskimi w Królestwie Bożym! Była to „święta tajemnica”, do której Paweł wielokrotnie nawiązuje w tym liście, „mianowicie, że ludzie z narodów mają być współdziedzicami i członkami jednego ciała oraz razem z nami uczestnikami obietnicy w jedności z Chrystusem Jezusem” (Efez. 2:11-13; 3:3-6).
List do Efezjan wykazuje zatem, że Jehowa Bóg zamierza przywrócić w całym wszechświecie jedność i pokój, czyli — jak napisał Paweł — „na nowo zebrać wszystko w Chrystusie: to, co w niebiosach, i to, co na ziemi”. Prawdziwa jedność panowała w całym wszechświecie tylko przed zbuntowaniem się Szatana. Ale za sprawą Bożego „systemu zarządzania”, a więc Jego sposobu zawiadywania, kierowania sprawami, taka jedność zostanie znowu zaprowadzona.
„To, co w niebiosach” — inaczej mówiąc osoby przyjmowane za niebiańskich synów — zostaje ‛na nowo zebrane w Chrystusie’ na zasadzie uznania go za Odkupiciela. Jednakże zgodnie z zamierzeniem Bożym miał nastać odpowiedni czas na urzeczywistnienie drugiej części Jego „zarządzania”, a więc zebranie tego, „co na ziemi”. Dzieje się to podczas obecności Chrystusa w mocy Królestwa, gdy gromadzi swoje „drugie owce”, przeznaczone do życia na ziemi pod władzą tego niebiańskiego Królestwa (Jana 10:16).
Kontynuując swój główny temat Paweł ukazuje, jak wszyscy w ‛zborze, który jest ciałem’ Chrystusa, powinni się ubiegać o pokój i jedność (Efez. 1:22, 23). Nie ma już więc różnicy między Żydem a poganinem, obrzezanym a nieobrzezanym. Wszyscy muszą być gotowi do wypracowywania jedności i pokoju (Efez. 2:11).
W tym liście Paweł używa słowa „jedność” trzynaście razy, czyli więcej niż w każdym innym ze swoich listów. Słowem „pokój” posłużył się osiem razy, także więcej niż w pozostałych pismach, z wyjątkiem Listu do Rzymian. Przyczynę takiego podkreślania jedności i pokoju zrozumiemy lepiej, gdy uwzględnimy przepastne różnice, które setki lat istniały między Żydami a poganami (Dzieje 10:28). Paweł uwypukla ważną rolę, jaką Jezus odgrywa w tej sprawie. Napisał o nim: „On jest naszym pokojem. On wprowadził jedność w rozdartą ludzkość, ponieważ usunął mur [Prawo Mojżeszowe], który ją odgradzał i dzielił” (Efez. 2:14, Biblia poznańska).
WYPRACOWYWANIE POKOJU I JEDNOŚCI
W trzech ostatnich rozdziałach swego listu Paweł omawia różne sytuacje i udziela rad, które służyły pokojowi i jedności w aktualnych warunkach życia Efezjan. A jak można te cele osiągnąć? Nieodzowne jest w tym wypadku okazywanie miłości. Dla uwydatnienia tego faktu Paweł używa słów „miłość” i „miłować” w różnych formach gramatycznych w sumie 19 razy, czyli częściej niż w którymkolwiek z pozostałych swoich listów. W ten sposób zachęca Efezjan, aby znosili „jeden drugiego w miłości, usilnie starając się przestrzegać jedności ducha w zespalającej więzi pokoju” (Efez. 4:2, 3).
Dalej przechodzi Paweł do opisania postanowień Bożych na rzecz zjednoczonej działalności. Informuje, że Bóg „dał niektórych jako apostołów, niektórych jako proroków, niektórych jako ewangelizatorów, niektórych jako pasterzy i nauczycieli — (...) aż wszyscy dojdziemy do jedności w wierze”. Następnie przytacza przykład członków ciała ludzkiego dla unaocznienia zgodnej współpracy i wykazuje, że ona „przyczynia się do wzrostu ciała, do zbudowania siebie w miłości” (Efez. 4:11-16).
Trzeba więc teraz unikać wszystkiego, co burzy jedność i pokój. Zalicza się do tego mówienie nieprawdy, popadanie w gniew oraz lenistwo, prowadzenie nieprzyzwoitych rozmów zamiast wypowiadania się o tym, co dobre i budujące. W Efezie nie było hamulców powstrzymujących od kradzieży, gdyż złodziej mógł się schronić w świątyni Artemidy i w ten sposób uniknąć kary. Paweł napisał jednak: „Kto się dopuszczał kradzieży, niech już nie kradnie” (Efez. 4:25-30).
Wyobraź sobie, jak wydatnie może się przyczynić do zapanowania pokoju i jedności sumienne zastosowanie się do Pawłowego napomnienia: „Wszelka zawziętość i gniew, i złość, i wrzask, i obelżywa mowa niech będą odjęte od was, wraz ze wszelkim złem. Ale stańcie się jedni dla drugich życzliwi, tkliwie współczujący, ochoczo przebaczając sobie wzajemnie, tak jak i Bóg przez Chrystusa ochoczo wam przebaczył” (Efez. 4:31, 32).
Rozpusta, nieczystość, chciwość, haniebne postępowanie, głupie rozmowy, sprośne żarty, pijaństwo — wszystko to prowadzi do trudności nie tylko we współżyciu z bliźnimi, ale także w stosunkach z Bogiem. Toteż Paweł udziela przestrogi: „Przestańcie uczestniczyć z nimi [ludźmi z narodów] w bezowocnych dziełach, które należą do ciemności”. „Pilnie czuwajcie nad tym, żebyście postępowali nie tak, jak niemądrzy, ale jak mądrzy, (...) ponieważ dni są złe” (Efez. 5:1-20).
Paweł tłumaczy, że naśladowanie przykładu miłości Chrystusa i stosowanie się do rady Słowa Bożego przyczyni się do pokoju w rodzinach. Zwraca też uwagę na to, jak pracownicy i pracodawcy mogą żyć z sobą w pokojowych stosunkach, pamiętając o swoich obowiązkach wobec Boga (Efez. 5:21 do 6:9). Trzeba sobie jednak uświadomić, że ten, kto pierwotnie zburzył pokój i jedność we wszechświecie, Szatan Diabeł, będzie ostro przeciwdziałał wszelkim wysiłkom chrześcijan starających się spełniać wolę Bożą. Dlatego muszą oni nałożyć „pełną zbroję od Boga”, żeby zdołali skutecznie oprzeć się Diabłu i jego demonom (Efez. 6:10-18).
Jakże wdzięczni możemy być Bogu za to, że natchnął Pawła do napisania Listu do Efezjan, zwłaszcza gdy weźmiemy pod uwagę bogatą jego treść! Wielu uczonych wyraża się z uznaniem o tym liście; jeden z nich pisze, że „pomimo swej zwięzłości obejmuje cały obszar religii chrześcijańskiej”. Nie tylko objaśnia wzniosłe zamierzenie Boże co do naprawienia zła w całym wszechświecie, lecz także udziela wielu praktycznych rad i napomnień, pomagając nam służyć Bogu w taki sposób, żeby sobie zaskarbić Jego wiecznotrwałe uznanie i błogosławieństwo.